Ο διαφορικός χαρακτήρας του φυσικού νόμου

Γιατί οι πλέον θεμελιώδεις νόμοι στην κλασική αλλά και τη σύγχρονη Φυσική εκφράζονται μαθηματικά με διαφορικές εξισώσεις; Η απάντηση βρίσκεται στο πώς το "είναι" οδηγεί στο "γίγνεσθαι", πώς το "εδώ" απλώνεται στο "παντού"... 

 Διαβάστε το άρθρο

Κέντρο μάζας ενός συστήματος σωματιδίων

Το κέντρο μάζας ενός συστήματος σωματιδίων είναι, κατά κάποιον τρόπο, ένα σημείο του χώρου που η κίνησή του "αντιπροσωπεύει" την συνολική κίνηση του συστήματος. Διάφορες έννοιες και θεωρήματα που σχετίζονται με το κέντρο μάζας παρουσιάζονται στο πιο κάτω παιδαγωγικό άρθρο, γραμμένο για σπουδαστές θετικών επιστημών.

Κέντρο μάζας ενός συστήματος σωματιδίων

Διαλεκτική: Από τη Φιλοσοφία στην Φυσικομαθηματική Επιστήμη

Hegel

Γράφει: Κώστας Παπαχρήστου

Πώς μέσω της Διαλεκτικής τα καταρχήν αντίθετα καθίστανται συμπληρωματικά. Από τη Φιλοσοφία στα Μαθηματικά, κι από τον Hegel και τον Maxwell στον Schrödinger, τον Βάγκνερ και τον Λιαντίνη...

    Διαλεκτική: Από τον Ηράκλειτο στον Hegel

Σύμφωνα με τον Ίωνα φιλόσοφο Ηράκλειτο (544 - 484 π.Χ.), πίσω από κάθε έκφανση του γίγνεσθαι στο Σύμπαν υπάρχει η εξ αντιθέτων σύσταση και εκ του πολέμου μεταξύ των αντιθέτων διάλυση των πάντων. Αυτό αποτελεί τη βάση της διαλεκτικής αρχής η οποία διέπει την εξέλιξη κάθε πράγματος στον κόσμο.

Στον Πλάτωνα - φύσει πιο φωτεινό πνεύμα από τον "σκοτεινό" Ηράκλειτο - η (κατά βάση σωκρατική) Διαλεκτική αποκτά διαφορετικό νόημα: είναι η τέχνη τού διαλέγεσθαι, δηλαδή, ο τρόπος να φτάνουμε στην αλήθεια μέσω της σύγκρουσης αντιθέτων απόψεων.

Ο Hegel (1770 - 1831) εξελίσσει τις ιδέες του Ηρακλείτου κατά δύο τρόπους: (α) τον απασχολούν οι ιδέες εξίσου με τα φαινόμενα, και (β) σπάζει το απόλυτο δίπολο θέσης - αντίθεσης προσθέτοντας ένα νέο στοιχείο, αυτό της σύνθεσης. Σύμφωνα με την διαλεκτική αρχή τού Hegel, η εξελικτική πορεία όλων των πραγμάτων και όλων των ιδεών βασίζεται στο τρίπτυχο "θέση - αντίθεση - σύνθεση" ή "κατάφαση - αντίφαση - συμφωνία". Με γενικότερους όρους, "Είναι - Μη είναι - Γίγνεσθαι". Η ουσία της πραγματικότητας συνίσταται μεν στην αντίθεση αλλά εμπεριέχει τη συμφωνία, την συνδιαλλαγή. Έτσι, μέσα από τη σύνθεση των αντιθέσεων αναζητείται ένα ανώτερο επίπεδο αλήθειας.

Ας δούμε τις ιδέες του Hegel λίγο αναλυτικότερα:

Μία ιδέα δεν είναι ένα πράγμα απόλυτο και στατικό αλλά αντιπροσωπεύει μια ομάδα σχέσεων. Μπορούμε να σκεφτούμε για κάτι μόνο σε συσχετισμό με κάτι άλλο, αντιλαμβανόμενοι τις ομοιότητες και τις διαφορές τους. Μία ιδέα χωρίς κάποιου είδους σχέσεις είναι κενή περιεχομένου.

Από όλες τις σχέσεις, η πλέον οικουμενική είναι εκείνη της αντίθεσης. Κάθε ιδέα, όπως και κάθε πραγματική κατάσταση, κατευθύνει αυτόματα προς το αντίθετό της και, στη συνέχεια, ενώνεται με αυτό για να σχηματίσουν μία ανώτερη και πιο σύνθετη δομή. Αυτή είναι η διαλεκτική αρχή στην οποία βασίζεται κάθε μορφή εξέλιξης ιδεών και πραγμάτων.

Έτσι, για παράδειγμα, ύλη και πνεύμα, καλό και κακό, κλπ., "διαλέγονται" μεταξύ τους και τελικά συντίθενται σε μία ανώτερη ύπαρξη: τον Άνθρωπο. Με όμοιο τρόπο, Λογική και Μεταφυσική, που εκπροσωπούν δύο καταρχήν αντίθετες φιλοσοφικές σχολές, οριοθετούνται και "συμφιλιώνονται" στην κριτική φιλοσοφία του Καντ.

Σύμφωνα με την παραπάνω θεώρηση, κύρια αποστολή της Φιλοσοφίας είναι η αναζήτηση της ενότητας που εν δυνάμει υπάρχει στη διαφορετικότητα. Αλλά κι η Επιστήμη έχει έναν σημαντικό ρόλο να παίξει...

    Η Διαλεκτική στα Μαθηματικά

Με βάση τη συζήτηση που προηγήθηκε, στο ανώτερο επίπεδο μίας διαλεκτικής σύνθεσης τα καταρχήν ασύμβατα μεταξύ τους καθίστανται συμπληρωματικά. Στα μαθηματικά, η σύνθεση αυτή εκφράζεται συμβολικά με τη γενική σχέση

Α * Β = Γ     (1)

όπου τα Α, Β, Γ είναι μαθηματικές έννοιες ή μαθηματικά αντικείμενα, και όπου η σύνθεση (*) των Α και Β μπορεί να είναι μία τυπική πράξη (π.χ., πρόσθεση) ή ένας λογικός σύνδεσμος (π.χ., διάζευξη). Το σύμβολο (=) μπορεί, αντίστοιχα, να δηλώνει μία τυπική ισότητα ή μια λογική ισοδυναμία. Εξ ορισμού, η σχέση Α=Β (ως ισότητα ή ως ισοδυναμία) είναι αδύνατη. Τα Α και Β ανήκουν σε "κόσμους" ασύμβατους μεταξύ τους, οι οποίοι μέσω της σύνθεσης (*) καθίστανται συμπληρωματικοί.

Ας δούμε μερικά παραδείγματα:

1. Αν τα Α και Β στη σχέση (1) συμβολίζουν τις έννοιες "άρτιος αριθμός" και "περιττός αριθμός", αντίστοιχα, και αν το (*) συμβολίζει διάζευξη, τότε το Γ σημαίνει "ακέραιος αριθμός" (πράγματι, ένας ακέραιος είναι είτε άρτιος είτε περιττός). Δηλαδή, η έννοια "ακέραιος" αποτελεί σύνθεση των αντίθετων μεταξύ τους εννοιών "άρτιος" και "περιττός". Με όμοιο τρόπο, αν τα Α και Β συμβολίζουν τις έννοιες "ρητός αριθμός" και "άρρητος αριθμός", αντίστοιχα, και αν το (*) συμβολίζει και πάλι διάζευξη, τότε το Γ σημαίνει "πραγματικός αριθμός".

2. Αν τα Α και Β συμβολίζουν τις έννοιες "πραγματικός αριθμός" και "φανταστικός αριθμός", αντίστοιχα, και αν το (*) είναι τυπική πρόσθεση, τότε το Γ σημαίνει "μιγαδικός αριθμός". Αυτό εκφράζεται μαθηματικά με τη γνωστή σχέση x+iy=z, όπου τα x και y είναι πραγματικοί αριθμοί ενώ το z είναι μιγαδικός.

3. Μία αυθαίρετη συνάρτηση f(x), που δεν είναι είτε άρτια είτε περιττή, φέρει μέσα της και τις δύο αυτές αντίθετες ιδιότητες [οι οποίες αντιστοιχούν στις έννοιες Α και Β της σχέσης (1)], αφού μπορεί πάντα να γραφεί ως άθροισμα μίας άρτιας και μιας περιττής συνάρτησης:

f(x) = (1/2) [ f(x) + f(-x) ] + (1/2) [ f(x) - f(-x) ] = άρτια + περιττή .

4. Όμοια, κάθε τετραγωνικός πίνακας M μπορεί να εκφραστεί ως άθροισμα ενός συμμετρικού και ενός αντισυμμετρικού πίνακα:

M = (1/2) (M + M^T) + (1/2) (M - M^T) = συμμετρικός + αντισυμμετρικός .

5. Κάθε διάνυσμα V στον τρισδιάστατο χώρο μπορεί να εκφραστεί ως διανυσματικό άθροισμα ενός διανύσματος κατά μήκος δοσμένης γραμμής και ενός διανύσματος κάθετου στη γραμμή αυτή (υποθέτουμε ότι η γραμμή διέρχεται από την αρχή τού V). Πράγματι, το V και η δοσμένη γραμμή (ας την ονομάσουμε άξονα x) ορίζουν ένα επίπεδο xy, όπου ο άξονας y είναι κάθετος στον άξονα x. Τότε, το V αναλύεται σε δύο κάθετες μεταξύ τους διανυσματικές συνιστώσες κατά μήκος των αξόνων x και y, των οποίων συνιστωσών το V αποτελεί διανυσματικό άθροισμα:

V = V_x + V_y .

Η καθετότητα είναι μία μορφή ασυμβατότητας, αφού δεν υφίσταται μη-μηδενική προβολή διανύσματος σε διεύθυνση κάθετη προς αυτό. Υπό αυτή την έννοια, τα διανύσματα V_x και V_y  (κάθετα μεταξύ τους) είναι ασύμβατα το ένα ως προς το άλλο. (Δεν θα χρησιμοποιήσουμε εδώ την έκφραση "αντίθετα", η οποία στη διανυσματική ανάλυση δηλώνει αντίθετες κατευθύνσεις.)

6. Κάθε παραγωγίσιμο διανυσματικό πεδίο V(x,y,z) στον χώρο μπορεί να γραφεί ως άθροισμα ενός αστρόβιλου και ενός σωληνωτού πεδίου. Τόσο από φυσική, όσο και από γεωμετρική άποψη, οι δύο αυτοί τύποι πεδίου έχουν αντίθετες ιδιότητες. Για παράδειγμα, οι δυναμικές γραμμές ενός αστρόβιλου πεδίου είναι ανοιχτές (έχουν αρχή και τέλος) ενώ εκείνες ενός σωληνωτού είναι κλειστές. Από φυσική άποψη, ένα σωληνωτό πεδίο δεν μπορεί να έχει μεμονωμένες σημειακές πηγές (πόλους) ενώ ένα αστρόβιλο πεδίο μπορεί να έχει. Γράφουμε:

V(x,y,z) = U(x,y,z) + W(x,y,z)   όπου   rot U = 0  και  div W = 0 .

    Διαλεκτική και Φυσικές επιστήμες

Η μέσω της σύνθεσης ενοποίηση των αντιθέτων βρίσκει σημαντικές εφαρμογές στις φυσικές επιστήμες. Ας δούμε μερικά παραδείγματα:

1. Το φως συμπεριφέρεται άλλοτε ως σωματίδιο (φωτόνιο) και άλλοτε ως ηλεκτρομαγνητικό κύμα. Έτσι, η έννοια "φως" συντίθεται από δύο ασύμβατες μεταξύ τους φυσικές έννοιες, "σωματίδιο" και "κύμα", όπου η πρώτη περιγράφει διακριτή ποσότητα ενέργειας εντοπισμένης στον χώρο, ενώ η δεύτερη αναφέρεται σε ενέργεια που κατανέμεται στον χώρο με τρόπο συνεχή. (Μία σειρά από άλλα φαινόμενα επίσης διαφοροποιούν τις δύο αυτές εκφάνσεις του φωτός.)

2. Η "θεωρία ενοποιημένου πεδίου" επιχειρεί να συνενώσει φαινομενικά διαφορετικά μεταξύ τους πεδία δυνάμεων ώστε να οριστούν γενικότερα και πιο σύνθετα πεδία. Ήδη τον 19ο αιώνα ο James Clerk Maxwell ανακάλυψε ότι το ηλεκτρικό και το μαγνητικό πεδίο αποτελούν απλά δύο όψεις ενός πιο σύνθετου πεδίου, του ηλεκτρομαγνητικού. Τον 20ό αιώνα δύο ακόμα πεδία, αυτά της ασθενούς και της ισχυρής δύναμης, εντάχθηκαν στο σχέδιο της ενοποίησης, ενώ συνεχίζονται οι προσπάθειες για να μπει στην "παρέα" και η βαρύτητα.

3. Στον κόσμο των στοιχειωδών σωματιδίων και υψηλών ενεργειών, θεωρίες όπως η υπερσυμμετρία επιχειρούν να αναδείξουν την κρυμμένη ενότητα ανάμεσα στα μποζόνια και τα φερμιόνια, τα οποία αποτελούν δύο κατηγορίες σωματίων που οι συλλογικές συμπεριφορές τους δείχνουν εκ διαμέτρου αντίθετες στον κόσμο των χαμηλών ενεργειών όπου ζούμε. (Τα μποζόνια - όπως, π.χ., το φωτόνιο - είναι πολύ "κοινωνικά", ενώ τα φερμιόνια - όπως το ηλεκτρόνιο - έχουν την τάση να είναι "μονήρη".)

4. Η περίφημη "γάτα του Schrödinger", ένα νοητικό πείραμα για την κβαντική υπέρθεση, φτάνει στο σημείο να συνθέσει διαλεκτικά τη ζωή με τον θάνατο. Με τεχνικούς όρους, η κβαντική κατάσταση της γάτας είναι γραμμικός συνδυασμός δύο επιμέρους καταστάσεων που αντιστοιχούν στις πιθανότητες η γάτα να είναι ζωντανή ή νεκρή. Η σύνθεσή τους, λοιπόν, επιτρέπει στη γάτα να είναι ταυτόχρονα ζωντανή και νεκρή! Βέβαια, αυτό ισχύει όσο δεν παρατηρούμε τη γάτα. Με το που θα κοιτάξουμε, η αλλόκοτη αυτή μαθηματική σύνθεση θα καταρρεύσει στη μία ή την άλλη συνιστώσα της, και η μοίρα της γάτας θα είναι πλέον απολύτως προσδιορισμένη...

    Επιστήμη, Φιλοσοφία και Τέχνη

Σε μία κριτική ανάλυση πάνω σε μια διάλεξη του Δημήτρη Λιαντίνη¹ είχαμε επιχειρήσει πριν χρόνια να χαράξουμε σαφή όρια ανάμεσα στην Επιστήμη και τη Φιλοσοφία. Γράψαμε:

Σκοπός της επιστήμης είναι η διερεύνηση των ορίων του αποδείξιμου. Αντίθετα, σκοπός της φιλοσοφίας είναι ο στοχασμός πέραν των ορίων του αποδείξιμου. (...) Ως γνώστης του στοχασμού των φιλοσόφων, ο Λιαντίνης ήταν επιστήμων. Ως στοχαστής ο ίδιος πάνω σε ζητήματα μεταφυσικής, ήταν φιλόσοφος.

Αναφέρθηκα πρόσφατα σε αυτή την ιδέα στο πλαίσιο μίας συζήτησης με καλό φίλο καθηγητή Φιλοσοφίας. Κι εκείνος έκανε μία ενδιαφέρουσα όσο και κρίσιμη προσθήκη στο σκέλος που αφορά τη φιλοσοφία:

    "...ο στοχασμός και πέραν των ορίων του αποδείξιμου!"

Η (φαινομενικά) μικρή λέξη "και" που πρόσθεσε ο φίλος στον ορισμό κάνει τη μεγάλη διαφορά: καθιστά πιο δυσδιάκριτα τα όρια ανάμεσα στην επιστήμη και τη φιλοσοφία, έτσι που κάποιες γνωστικές περιοχές να διεκδικούνται ισότιμα και από τις δύο. Στο τέλος οφείλει να επέλθει συμβιβασμός προς όφελος του ανθρώπινου πνεύματος. Κι αυτό ακριβώς αντιπροσωπεύει τη θεμελιώδη ιδέα της Διαλεκτικής!

Βάζοντας, τώρα, στο κάδρο της συζήτησης και τη Μουσική, αυτό το "και" που συνδέει πράγματα καταρχήν διαφορετικά με παραπέμπει συνειρμικά στο μαγικό "und" στη δεύτερη πράξη του "Τριστάνου" του Βάγκνερ ("Tristan und Isolde"). Έναν σύνδεσμο που, πέραν της αυτονόητης αναφοράς στην ερωτική σχέση των δύο ηρώων, υπονοεί ταυτόχρονα και τη διαλεκτική συνύπαρξη φανερά αντίθετων ιδεών στο μουσικό δράμα: του φωτός με το σκότος, της λογικής με το συναίσθημα, του "πρέπει" με το "θέλω", της κοινωνικής υπόληψης με την προσωπική ευτυχία, του έρωτα με τον θάνατο (ένα αχώριστο δίπολο κατά τον Δ. Λιαντίνη)...

Τίποτα δεν αναδεικνύει, τελικά, την ωραιότητα της Φιλοσοφίας όσο η Τέχνη. Και, για κάποιους αιθεροβάμονες ρομαντικούς, ακόμα κι η επιστήμη μία μορφή τέχνης (μπορεί να) είναι!

¹ https://www.aixmi.gr/index.php/poso-st-alitheia-haoromaste-se-mia-kideia/

Η απο-σχετικοποίηση της βάσης εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

 Γράφει: Κώστας Παπαχρήστου

Υπάρχουν αδυναμίες στο σύστημα των βάσεων εισαγωγής στα πανεπιστήμια. Όχι όμως με τον τρόπο που το εννοούν οι δυνάμεις του κομματικού καιροσκοπισμού...

Τέλος καλοκαιριού του 2019, όταν είχε ήδη φουντώσει η συζήτηση για την καθιέρωση βάσης εισαγωγής στα πανεπιστήμια, είχαμε καταθέσει κάποιες σκέψεις σε άρθρο στο "Βήμα". Οι σκέψεις αυτές κινήθηκαν σε τρεις άξονες:

1. Η θέσπιση βάσης εισαγωγής είναι καταρχήν ορθό μέτρο ώστε να εξασφαλίζεται ότι οι εισερχόμενοι στην τριτοβάθμια εκπαίδευση θα έχουν τα ελάχιστα εφόδια που απαιτεί η ένταξη σε πανεπιστημιακές σπουδές. Η απουσία ελάχιστου κριτηρίου επιλογής θα μπορούσε να οδηγήσει σε υποβάθμιση της ανώτατης εκπαίδευσης.

2. Ο συζητούμενος, τότε, ορισμός μίας άκαμπτης αριθμητικής "βάσης του 10" (το λέω συμβολικά) θα οδηγούσε σε σχετικά συμπεράσματα και όχι σε απόλυτη κι αντικειμενική αξιολόγηση των υποψηφίων. Πράγματι, το πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι, γενικά, για έναν υποψήφιο να πιάσει μία προκαθορισμένη βάση είναι άμεση συνάρτηση της ευκολίας ή δυσκολίας, αντίστοιχα, των θεμάτων των εξετάσεων. Το άρθρο πρότεινε μία διαδικασία που θα μπορούσε να εξασφαλίσει ένα κατά το δυνατόν αντικειμενικό ελάχιστο κριτήριο επάρκειας για εισαγωγή στις σχολές.

3. Όπως σημειώσαμε, κάθε σχολή θα πρέπει να έχει την δυνατότητα να ορίσει ένα ελάχιστο όριο βαθμολογικής επίδοσης για την εισαγωγή σε αυτήν.

Είχα στείλει τότε το άρθρο στην αρμόδια υπουργό, τονίζοντας ότι επρόκειτο απλά για κάποιες σκέψεις και όχι για ενδελεχώς μελετημένες προτάσεις. Δεν έμαθα ποτέ αν το διάβασε. Θα πρέπει, εν τούτοις, να πω ότι το σχέδιο που τελικά εφαρμόστηκε κινείται κοντά στο πνεύμα των πιο πάνω παρατηρήσεων. Η άκαμπτη βάση αποφεύχθηκε, ενώ δόθηκε στις σχολές ένας βαθμός ευελιξίας στον καθορισμό των βάσεων των εισαγομένων σε αυτές (δείτε το video στο τέλος).

Όμως, παρά τα θετικά της στοιχεία, η εφαρμοζόμενη μέθοδος καθορισμού βάσης εμφανίζει κι αυτή αδυναμίες. Αναφέρομαι κατά κύριο λόγο στην προφανή σχετικοποίηση που εξ ορισμού εμπεριέχει, η οποία δεν έχει να κάνει μόνο με την δυσκολία των θεμάτων αλλά και με τις γενικές επιδόσεις (κατά μέσο όρο) όλων των υποψηφίων στο κάθε επιμέρους πεδίο. Έτσι, το πόσο εύκολος ή δύσκολος στόχος είναι η βάση εξαρτάται όχι μόνο από τον βαθμό προετοιμασίας του υποψήφιου (πράγμα που θα καθιστούσε το κριτήριο της βάσης απόλυτο) αλλά και από το πόσο διαβασμένοι είναι οι υπόλοιποι υποψήφιοι τη δεδομένη χρονιά. (Με απλά λόγια, αν για κάποιους λόγους το επίπεδο των υποψηφίων συμβεί να είναι πιο χαμηλό ή πιο υψηλό από άλλες χρονιές, ο στόχος υπέρβασης της βάσης καθίσταται πιο εύκολος ή πιο δύσκολος, ανάλογα.) Και πάλι απουσιάζει, δηλαδή, το στοιχείο της απόλυτης αξιολόγησης, κάτι που, τελικά, κινείται στην αντίθετη κατεύθυνση από τον σκοπό που επέβαλε τη θέσπιση της βάσης.

Δεν ισχυρίζομαι, φυσικά, ότι, αν και ως ένα βαθμό αντικειμενικότερη της εφαρμοσθείσας, η μέθοδος που είχαμε προτείνει στην κ. υπουργό ήταν η καλύτερη δυνατή! Οι προτάσεις μας ήταν απλά ενδεικτικές, με στόχο να επισημάνουμε την αναγκαιότητα εύρεσης διαχρονικά σταθερών (μη-συγκυριακών) κριτηρίων για την εισαγωγή στην ανώτατη εκπαίδευση. Αν μη τι άλλο, πάντως, θα μπορούσαν οι ιδέες αυτές κάποια στιγμή να αποτελέσουν αφετηρία για μία ευρύτερη συζήτηση...

Για την ιστορία, παραθέτω τις προτάσεις που είχαμε καταθέσει, όπως αναφέρονται στο άρθρο στο "Βήμα" :

- Το υπουργείο παιδείας, σε συνεργασία με τα πανεπιστήμια, καταρτίζει μία «δεξαμενή θεμάτων» που καλύπτουν το σύνολο των γνώσεων που, κατά τους ειδικούς, θεωρούνται ως θεμελιώδεις ώστε να παρακολουθήσει κάποιος ανώτατες σπουδές στο εξεταζόμενο αντικείμενο. Η πρόσβαση των υποψηφίων στα θέματα αυτά είναι ελεύθερη (π.χ., τα θέματα κοινοποιούνται στο Διαδίκτυο). Ευνόητο είναι ότι το πλήθος των θεμάτων είναι αρκετά μεγάλο ώστε να καλύπτουν το μέγιστο δυνατό φάσμα προαπαιτούμενων γνώσεων.

- Την ώρα των εξετάσεων, στον υποψήφιο δίνονται δύο απόλυτα διακριτές ομάδες θεμάτων. Η μία – ας την ονομάσουμε ομάδα Α – περιέχει ερωτήσεις αποκλειστικά από την δεξαμενή των βασικών θεμάτων. Το σύνολο των ερωτήσεων αυτών προκύπτει μετά από διαδικασία κλήρωσης, την οποία διενεργεί η κεντρική επιτροπή των εξετάσεων. Για να έχει δικαίωμα αξιολόγησης, ο υποψήφιος θα πρέπει να εξασφαλίσει μία ελάχιστη βαθμολογία (π.χ., 50%) στην ομάδα Α. Υποψήφιος που αποτυγχάνει σε αυτό το προκαταρκτικό σκέλος των εξετάσεων, δεν αξιολογείται περαιτέρω και θεωρείται ως αποτυχών.

- Οι απαντήσεις στην δεύτερη ομάδα θεμάτων – ομάδα Β – λαμβάνονται υπόψη αυστηρά και μόνο για όσους υποψήφιους έχουν εξασφαλίσει τη βάση στην ομάδα Α. Τα θέματα της ομάδας Β είναι μεγαλύτερης δυσκολίας και η επιλογή τους δεν υπόκειται σε προκαθορισμένους κανόνες. Αποτελούν το κριτήριο με βάση το οποίο θα ξεχωρίσουν οι άριστοι από τους καλούς, και η βαθμολογική τους βαρύτητα είναι πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με εκείνη της ομάδας Α.

- Η τελική βαθμολογία του υποψηφίου προκύπτει από το άθροισμα των επιδόσεών του στις ομάδες Α και Β (με την προϋπόθεση, φυσικά, ότι έχει περάσει τη βάση στην πρώτη ομάδα). Είναι, τώρα, στην διακριτική ευχέρεια των σχολών να ορίσουν μία ελάχιστη απαιτούμενη επίδοση για την εισαγωγή σε αυτές. Αυτονόητα, το βαθμολογικό όριο εισαγωγής θα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον μέγιστο αριθμό φοιτητών που μπορεί η κάθε σχολή να απορροφήσει.

- Εναλλακτικά, αντί για δύο ομάδες θεμάτων (Α και Β) στο πλαίσιο μίας ενιαίας εξέτασης, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για δύο εξετάσεις που διενεργούνται σε διαφορετικό χρόνο. Οι επιτυγχάνοντες στην πρώτη (βασική) εξέταση αποκτούν δικαίωμα συμμετοχής στην δεύτερη. Η πρώτη εξέταση θα μπορούσε να διενεργείται ταυτόχρονα στα λύκεια όλης της χώρας υπό την αυστηρή επίβλεψη επιτροπών του υπουργείου, με κοινά θέματα που αντλούνται με κλήρωση από την «δεξαμενή» βασικών θεμάτων στην οποία αναφερθήκαμε πιο πάνω.

- Τέλος, για ακόμα μεγαλύτερη αντικειμενικότητα και αξιολογική ομοιομορφία στη βαθμολόγηση της πρώτης ομάδας θεμάτων (ή της πρώτης εξέτασης, ανάλογα με την περίπτωση), οι ερωτήσεις καλό θα είναι να δίνονται στη μορφή πολλαπλών επιλογών (multiple choice). Αυτό θα εξαλείψει τον υποκειμενικό παράγοντα που αναπόφευκτα υπεισέρχεται στην αξιολόγηση ενός γραπτού από έναν βαθμολογητή.

Κλείνοντας αυτό το κείμενο, οφείλουμε να πούμε ότι ουδόλως υιοθετούμε λαϊκίστικες απόψεις περί "σφαγής των νέων που θέλουν να μορφωθούν", όπως κατά κόρον ακούγεται τούτες τις μέρες με αφορμή το ζήτημα των βάσεων. Οι νέοι του τόπου δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται ως προσάναμμα σε πολιτικές συγκρούσεις και μεθοδεύσεις. Και ίσως ωρίμασε η στιγμή να θέσουμε, επιτέλους, το ζήτημα της παιδείας σε εθνική βάση, υπερβαίνοντας τις μικρονοϊκές περιχαρακώσεις που χρόνια τώρα επιβάλλει ο κομματικός εγωκεντρισμός μας...

Afghanistan: the Great Game | Rory Stewart

(Almost) everything you need to know in order to understand the current situation in Afghanistan...

Συζητώντας για το εμβόλιο...

                  

Συζητούσα πριν λίγες μέρες με την φαρμακοποιό μου για τις μεταλλάξεις και τα εμβόλια. Είπε ότι σίγουρα θα χρειαστεί τρίτη δόση το φθινόπωρο εν όψει ενός, όπως αναμένεται, δύσκολου χειμώνα. Ο βασικός λόγος είναι ότι τα εμβόλια που υπάρχουν δεν φαίνεται να καλύπτουν την λεγόμενη "μετάλλαξη Δ", πράγμα που καθιστά αναγκαία την επικαιροποίησή τους.

Αυτό που την (και με) θορύβησε ιδιαίτερα ήταν η περίπτωση ενός γνωστού της, γύρω στα 45 και χωρίς υποκείμενο νόσημα. Αν και είχε κάνει και τις δύο δόσεις του εμβολίου πριν δύο μήνες, νόσησε πρόσφατα από covid με κύριο (ίσως μοναδικό) σύμπτωμα τον υψηλό πυρετό, ο οποίος αντιμετωπίστηκε στο σπίτι με Depon. Το εμβόλιο τον προστάτεψε από ενδεχόμενη νοσηλεία, όχι όμως και από την ίδια την ασθένεια. Φυσικά, επρόκειτο για μετάλλαξη Δ.

Συμβουλή της φαρμακοποιού: Ακόμα κι αν έχουμε εμβολιαστεί, θα πρέπει να λειτουργούμε ΣΑΝ ΝΑ ΜΗΝ είμαστε εμβολιασμένοι, τηρώντας σχολαστικά όλα τα γνωστά μέτρα προστασίας (κυρίως, μάσκες και αποστάσεις)!

Ας συνοψίσουμε, λοιπόν, κάποια πράγματα που γνωρίζουμε ως τώρα σχετικά με το εμβόλιο:

1. Το εμβόλιο δεν αποκλείει τη μόλυνση από covid, ούτε τη μετάδοση του ιού από άτομο σε άτομο. Καθιστά όμως τέτοια ενδεχόμενα εξαιρετικά μη-πιθανά.

2. Αν και δεν προστατεύει απόλυτα από τη μόλυνση με τον ιό, το εμβόλιο προστατεύει σε πολύ υψηλό ποσοστό (άνω του 80%) από την ανάγκη νοσηλείας, και σε ακόμα υψηλότερο (άνω του 95%) από την ανάγκη διασωλήνωσης.

3. Τα υπάρχοντα εμβόλια δεν εμφανίζουν σημαντική αποτελεσματικότητα έναντι της "μετάλλαξης Δ" (αν και συνεχίζουν να προστατεύουν από σοβαρή νόσηση). Είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα απαιτηθεί μία "αναμνηστική" δόση κατά το φθινόπωρο, με μία επικαιροποιημένη εκδοχή των εμβολίων, ώστε να καλυφθεί και αυτή η μετάλλαξη.

4. Είναι γεγονός ότι ένας συγκεκριμένος τύπος εμβολίου προκάλεσε σοβαρές παρενέργειες (έως και θανάτους) σε ένα πολύ μικρό ποσοστό (περίπου 1/100,000) εμβολιασμένων. Και είναι απαράδεκτη η επίδειξη ψυχρού πραγματισμού και απαξιωτικής κριτικής εκ μέρους των ειδικών, αλλά και της πολιτείας, προς όσους (δικαιολογημένα, κατά τη γνώμη μου) δίστασαν να εμβολιαστούν την περίοδο που το συγκεκριμένο εμβόλιο ήταν το μοναδικό που διετίθετο από το σύστημα υγείας. Με τη διάθεση, πλέον, και άλλου τύπου εμβολίου, ο κάθε πολίτης έχει τώρα τη δυνατότητα να επιλέγει εκείνο που θεωρεί περισσότερο ασφαλές.

Και μία επισήμανση θεσμικού χαρακτήρα: Η πολιτεία δεν καθιστά παράνομη την άρνηση του εμβολιασμού. Δίνει απλά το δικαίωμα στον όποιο εργοδότη (είτε αυτός είναι το κράτος, είτε κάποιος ιδιωτικός φορέας) να απαιτήσει από τους εργαζόμενους να εμβολιαστούν αν τούτο κρίνεται απαραίτητο για τη σωστή λειτουργία του συστήματος. Έτσι, η έκφραση "υποχρεωτικός εμβολιασμός" ίσως δεν είναι απόλυτα δόκιμη καθώς, εκτός των άλλων, δημιουργεί συνειρμούς κρατικού αυταρχισμού στην κοινωνία. Ο όρος "απαιτούμενος εμβολιασμός" πιθανώς θα ανταποκρινόταν πιστότερα (και λιγότερο παρεξηγήσιμα!) στη νομική διάσταση του ζητήματος.

Υ.Γ. Κατανοώ τις υπαινικτικές ειρωνείες που δέχομαι στα social media από διαφωνούντες φίλους αντι-εμβολιαστές, κάθε φορά που τολμώ να "ανοίξω το στόμα μου". Δεν θα τους μιμηθώ, εν τούτοις, στην σχεδόν φανατικά μονόπλευρη θεώρηση των πραγμάτων. Ως επιστήμων και παιδαγωγός, είμαι ταγμένος να υπηρετώ την αλήθεια - όσο, τουλάχιστον, μπορώ να την αντιλαμβάνομαι με την μέτρια ευφυΐα μου - και όχι να κολακεύω τις συνειδήσεις διαδικτυακών ακολούθων με έπαθλο τα γνωστά εικονίδια επιδοκιμασίας και μερικά "μπράβο ρε μεγάλε!". Γνωρίζω, επίσης, ότι οι απόψεις μου δυσαρεστούν και μερικούς (πρώην, κυρίως) μαθητές μου. Όμως, δεν μου επιτρέπεται να παραβώ τις αρχές συνείδησης που ο ίδιος τους δίδαξα...

Η Μάχη του Somme και το "ξέπλυμα ευθύνης" του Sir Douglas Haig!

Αναρτώ αυτό το video με μεγάλη επιφύλαξη σε ό,τι αφορά την ιστορική του αντικειμενικότητα. Είναι χαρακτηριστικό δείγμα τού πώς οι σύγχρονοι Βρετανοί ιστορικοί επιχειρούν να "ξεπλύνουν" την ευθύνη και να διασώσουν την υστεροφημία του Sir Douglas Haig για την αχρείαστη σφαγή εκατοντάδων χιλιάδων Βρετανών στρατιωτών στο Δυτικό Μέτωπο. Κατά τη γνώμη μου, ο Haig δεν ήταν τίποτα λιγότερο από έναν εγκληματία πολέμου!

Ηλεκτρεγερτική δύναμη σε κύκλωμα με φορτιζόμενο πυκνωτή

 Έλαβα πριν λίγες μέρες ένα ευγενικό email από έναν Βρετανό συνάδελφο που διδάσκει στο πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον. Έχοντας διαβάσει μία σειρά άρθρων μας στον ηλεκτρομαγνητισμό πάνω σε θέματα που αφορούν την ηλεκτρεγερτική δύναμη (ΗΕΔ) [1] και τον φορτιζόμενο πυκνωτή [2], αναρωτήθηκε πώς θα ορίζαμε την ΗΕΔ σε κύκλωμα που περιέχει φορτιζόμενο πυκνωτή. Με το πρακτικό μυαλό ενός electrical engineer, θεώρησε ως πιο πιθανή απάντηση το ότι η συνεισφορά του πυκνωτή στην ΗΕΔ ισούται με Q/C, όπου Q το (στιγμιαίο) φορτίο στον πυκνωτή και C η χωρητικότητα του πυκνωτή.

Η ερώτηση του συναδέλφου με προβλημάτισε στ' αλήθεια, καθώς δεν είχα σκεφτεί ποτέ το πρόβλημα της ΗΕΔ σε κύκλωμα με πυκνωτή. Και η απάντηση στο ερώτημα δεν είναι, τελικά, τόσο απλή όσο φαίνεται! Ας εξηγήσουμε γιατί:

Με βάση τον ορισμό που έχουμε δώσει [1], η ΗΕΔ ενός κυκλώματος δίνεται από το κλειστό επικαμπύλιο ολοκλήρωμα της ασκούμενης δύναμης ανά μονάδα φορτίου κατά μήκος του κυκλώματος. Η συνεισφορά του πυκνωτή στην ΗΕΔ θα ισούται με το ολοκλήρωμα του ηλεκτρικού πεδίου εντός του πυκνωτή - δηλαδή, το ολοκλήρωμα του E.dl - από τη μία πλάκα ως την άλλη και κατά τη θετική φορά διαγραφής του κυκλώματος. (Επειδή το κύκλωμα είναι ακίνητο, δεν υφίσταται συνεισφορά μαγνητικού πεδίου στην ΗΕΔ [1].)

Όμως, ποιο είναι το ηλεκτρικό πεδίο στο εσωτερικό του πυκνωτή; Εδώ δεν έχουμε ένα ωραίο ηλεκτροστατικό πρόβλημα όπου μπορούμε να ορίσουμε ηλεκτρικό δυναμικό και να πούμε ότι το ολοκλήρωμα του E.dl ισούται απλά με τη διαφορά δυναμικού ανάμεσα στις δύο πλάκες. Στο εσωτερικό ενός φορτιζόμενου πυκνωτή το ηλεκτρικό πεδίο είναι χρονικά μεταβαλλόμενο και δεν είναι ομογενές (όπως στη στατική περίπτωση), καθώς δέχεται συνεισφορές και από το χρονικά μεταβαλλόμενο μαγνητικό πεδίο που εμφανίζεται τώρα εντός του πυκνωτή [2].

Αφού, λοιπόν, οι πλάκες του πυκνωτή δεν είναι ισοδυναμικές επιφάνειες, είναι αδύνατο να οριστεί μονοσήμαντα το ολοκλήρωμα του E.dl από τη μία πλάκα ως την άλλη ώστε να δώσει το "αναμενόμενο" αποτέλεσμα Q/C. Με άλλα λόγια, η ΗΕΔ δεν μπορεί να οριστεί με απόλυτο τρόπο αλλά θα εξαρτάται πάντα από το πώς ορίζουμε τη νοητή διαδρομή του κυκλώματος ανάμεσα στις δύο πλάκες!

Όπως έγραψα στον Βρετανό συνάδελφο, να ένα ωραίο θέμα για μία διπλωματική εργασία των φοιτητών του. Ή ακόμα και για ένα άρθρο έρευνας!

[1] https://eclass.hna.gr/modules/document/file.php/TOM6113/emf_articles.pdf

[2] https://eclass.hna.gr/modules/document/file.php/TOM6113/charging_capacitor_articles.pdf

Carlo Rovelli: Πρέπει να υιοθετήσουμε μια «σχεσιακή» κοσμοθεωρία

Κάποτε, ο νεαρός Σοπενχάουερ είπε στον ώριμο Γκαίτε:

- Δάσκαλε, είναι αλήθεια ότι ο Ήλιος δεν θα υπήρχε αν δεν τον βλέπαμε εμείς;

Και ο Γκαίτε απάντησε, θυμόσοφα:

- Νεαρέ μου, εμείς δεν θα υπήρχαμε αν δεν μας "έβλεπε" ο Ήλιος!

Και όμως, ο νεαρός είχε δίκιο...

Διαβάστε το άρθρο:

Νέα θεωρία υποστηρίζει ότι η πραγματικότητα μπορεί να αποτελεί ένα παιχνίδι κβαντικών «καθρεφτών»

Δολοφονία στο Σαράγεβο: Η αρχή του εφιάλτη...

Η δολοφονία του Αρχιδούκα Franz Ferdinand, κληρονόμου του Αυστροουγγρικού θρόνου, και της συζύγου του Σοφίας, συνέβη στις 28 Ιουνίου 1914 στο Σαράγεβο, πρωτεύουσα της Βοσνίας. Δράστης του διπλού φονικού ήταν ο Gavrilo Princip, ένας Σέρβος εθνικιστής. Ήταν οι πρώτες πιστολιές του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Ύστερα ήρθε το τετραετές σφαγείο των χαρακωμάτων...

Δείτε το ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ (ζητώ συγνώμη για την απουσία υποτίτλων).

Δείτε, επίσης, δύο μελέτες για τον "Μεγάλο Πόλεμο", γραμμένες με αφορμή τα 100 χρόνια από τη λήξη του (1918):

Οι "ένοχοι" του Μεγάλου Πολέμου

Ζωή εν τάφω: Μικρό χρονικό ενός "Μεγάλου Πολέμου"

 

Douglas Haig: Το "ξέπλυμα υστεροφημίας" ενός εγκληματία πολέμου...

Κάποιοι (κυρίως Βρετανοί) θεωρούν ότι η χρονική απόσταση από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι τέτοια που επιτρέπει, πλέον, την "αγιογράφηση" ενός αλαζονικού, εγωκεντρικού και υπέρμετρα φιλόδοξου στρατηγού, ο οποίος έστειλε σε άσκοπη σφαγή πολλές εκατοντάδες χιλιάδες στρατιωτών στο Δυτικό Μέτωπο...

 

Center of mass of a system of particles

(Almost) everything you care to know about the center of mass of a material system...

Read the article

Νικολίτσα Γεωργοπούλου – Λιαντίνη: Η Οικολογική Ηθική ως Γέννημα Παγκόσμιας Πρόκλησης

Η ελευθερία του ανθρώπου ως το μεταξύ του κόσμου και της συνείδησης είναι τόσο μεγάλη, ώστε οδήγησε παγκόσμια σε επικίνδυνο σημείο τις συνθήκες ζωής, μέχρι και τη μερική τους καταστροφή. Η θεραπεία και επανόρθωση της φθοράς και του ολοθρεμού, καθώς και η παρεμπόδιση μιας επερχόμενης πανωλεθρίας και αφανισμού είναι σύμφωνα με τη διδασκαλία των συμπεριφοριστών κήρυγμα χωρίς ελπίδα, ουτοπική προέλαση της ανθρώπινης ενέργειας ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον, αμφίβολο αντιμέτρημα ανάμεσα στην απιστία του παρελθόντος και την πίστη του μέλλοντος.

Με τέτοια προοπτική όμως τι αξία έχει κάθε λόγος για οικολογική ηθική και δημιουργία ηθικών μοντέλων, αν αφαιρέσουμε από την ανθρώπινη συνείδηση τη δυνατότητα στο πλαίσιο της περατωτικής της έκτασης να οργανώσει η ίδια τη ζωή της; Στο πρόβλημα μας τούτο σημαίνει ότι ο άνθρωπος μπορεί, αρκεί να το θελήσει, να οργανώσει ένα χώρο εγρήγορσης και ετοιμότητας, έγκρισης και τόλμης, εκλογής και απόφασης για δημιουργία μιας νέας οικολογικής συνείδησης σε αντικατάσταση της ασύγγνωστης αμελησίας, ολιγωρίας και ακηδίας που επέδειξε στο παρελθόν. 

Κάθε λόγος της οικολογικής ηθικής λειτουργεί αναγκαία σε βάση αισιοδοξίας για το στόχο του και εξακτινώνεται στον ορίζοντα της ελεύθερης βούλησης του ανθρώπου. Ο λόγος της οικολογικής ηθικής είναι λόγος μιας παγκόσμιας πρόκλησης της βιωμένης πραγματικότητας. Σοφός είναι εκείνος, γράφει ο Bernard von Clairvaux που ξέρει να γεύεται τα πράγματα, όπως πραγματικά είναι. Ο εσωτερικός πραγματικός λόγος των αντικειμένων προσδιορίζει το μέτρο και τον κανόνα της πράξης. Τούτο σημαίνει ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά σε όλα τα επίπεδα και τις κοινωνικές ομάδες (Οικονομία, Εκπαίδευση, Υγεία, Συναλλαγή, Τεχνική, Πολιτεία κλπ) αξιώνει, προκειμένου για τη δυνατότητα μιας ομόλογης λογικής και βουλητικής πρόσβασης του ανθρώπου στο χώρο επιβολής τους, συγκεκριμένες προϋποθέσεις, όπως: συνειδητοποίηση της σπουδαιότητας όλων τούτων των τομέων για την ανθρώπινη ζωή, γνώση των κοινωνικών σχέσεων προς το θεσμικό και αξιολογικό πλαίσιο προτεραιοτήτων που ισχύουν, και εκπαιδευτική ενημέρωση ως προς τις ανοιχτές δυνατότητες του παρόντος.

Η ανθρώπινη συμπεριφορά δικαιώνεται ως ηθικά ομόλογη προς το περιβάλλον, όταν η πράξη της συμμορφώνεται προς εκείνους τους νόμους που στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον υπάρχουν a priori και χωρίς την προαίρεση του ανθρώπου.

Συμπεριφέρομαι ηθικά σημαίνει πλέον συμπεριφέρομαι οικολογικά, υπακούω ευλαβητικά στη νομοτέλεια του φυσικού χώρου ζωής και δράσης και μάλιστα σε συνάρτηση προς το παγκόσμιο ανθρώπινο συμφέρον, ώστε τόσο ο άνθρωπος, όσο και η φύση να εκπληρώνουν την εντελέχειά τους. 

Η οικολογική κρίση και το σοκ που έχει προκαλέσει παγκόσμια είναι τόσο μεγάλο που απαιτείται καθολική κινητοποίηση κοινωνικού ηθικού συλλογισμού. Η οικολογική περιπέτεια του σημερινού κόσμου αξιώνει την κριτική ανάλυση όλων των ρεαλιστικών ή ουτοπικών ιδεαλιστικών σχεδιασμών και προγραμμάτων της περιβαλλοντικής πολιτικής.

Η οικολογική μόλυνση αξιώνει δραστική αναθεώρηση των τεχνολογικών προοπτικών και συνειδητή αναδόμηση του πολιτικού σχεδιασμού των κρατών και της κοινωνικοηθικής αντίληψης. Αλλαγή κοινωνικοοικονομικών και τεχνικών δομών για δημιουργία συνείδησης οικολογικής ηθικής σημαίνει απόφαση για αλλαγή συμπεριφοράς του ενός (όλων), γιατί διαφορετικά κάθε προσπάθεια αναδόμησης γνωρίζει μόνο το ναυάγιο.

Η αφύπνιση της οικολογικής ηθικής πρέπει να ξεκινήσει από το φρόνημα του ενός ανθρώπου, από την απόφασή του να μετατρέψει την εθελότυφλη όρασή του, την κιβδηλεία της πράξης του και το σκόπιμο ψεύδος, με το οποίο έχει ζώσει τη ζωή του, σε άγρυπνο βλέμμα, σε μέριμνα πράξης με φυσικές επιταγές, σε παρουσία γνήσιας ποιοτικής ζωής και επίπονης πειθαρχίας. Είναι ηθικά οδυνηρό να βιώνεται η ακηδία και η αδιαφορία ως πειθαρχία. Ο άνθρωπος οφείλει να προσέχει. Γιατί σε κάθε βήμα προς τα εμπρός ολισθαίνει δύο προς τα πίσω.

Είναι παράδοξο ότι ο άνθρωπος, παρότι στην πορεία των αιώνων δημιούργησε πολλές επιστήμες και κέρδισε την πολύμορφη ζωή, παραμένει σε μεγάλη του ποσοτική έκταση ακόμη αναφορικά με τις πλανητικές οικολογικές του συναρτήσεις σε κατάσταση φόβου, λιγοψυχεί και δεισιδαιμονεί από άγνοια, και εξηγεί το φυσικά νομοτελειακό ως κοσμική δυσμένεια. Οι Έλληνες που έβλεπαν την ιδέα της ζωής να συμπορεύεται ευάρμονα με τη φύση και προσδιόριζαν τη νοησιαρχική τους εικόνα από τα δικά της διδάγματα δεν αποτελούν δυστυχώς πια πρότυπο στο σύγχρονο άνθρωπο.

Η προτροπή για αφύπνιση της οικολογικής συνείδησης διέρχεται αναγκαία από τη σοβαρή γνώση της φύσης και από τον οφειλόμενο σεβασμό σ’ αυτήν εκ μέρους του ανθρώπου. Πρόκειται για σχέση όχι αντιπαράθεσης αλλά για κατανόηση της σιωπής και της μυστικής γλώσσας της φύσης. Για κατανόηση της ρυθμικής ενότητας και παραδοχή από την ανθρώπινη επέμβαση της διάταξης της φυσικής τάξης. Πρόκειται για την αόρατη παρουσία της ηρακλείτειας «κρυφής αρμονίας» που καλεί για αποδοχή. Στη σχέση του ανθρώπου με τη φύση τον ηγεμονικό ρόλο παίζει ο άνθρωπος.

Αποφασιστική προϋπόθεση στην εκτύλιξη μιας εύρυθμης σχέσης αποτελεί η ευάρμονη σχέση του ανθρώπου με τον εαυτό του, με το βάθος της ύπαρξής του. Απουσία αυτής της εσωτερικής αρμονίας που εκδηλώνεται με την κανονική, ομαλή και απρόσκοπτη λειτουργία της ψυχοσωματικής παρουσίας οδηγεί σε πρόσκρουση του ανθρώπου με τη φύση, σε αλλοτρίωση. Την καταστροφή της φύσης προκαλεί και συντηρεί η δυσαρμονία του ανθρώπου με τον εαυτό του, η αναυθεντική του στάση μπροστά στο φαινόμενο της ζωής. Στο κακοποιημένο φυσικό περιβάλλον αποκαλύπτεται ο κακοποιημένος εσωτερικός κόσμος του ανθρώπου, η χρεοκοπία της φιλίας με το ίδιο το εγώ του. Καταστροφή της φύσης σημαίνει καταστροφή και παραμόρφωση της εσωτερικής δομής του ανθρώπου, συνειδησιακή ανωριμότητα και μισαλλόδοξη τροπή της πορείας της ζωής.

Η πνευματική κατάσταση του ανθρώπου αλλά και η επίγνωση της συνυπευθυνότητάς του στην συμπαρουσία των πολλών και ποικίλων μορφών της ζωής του τού υπαγόρευσε την ανάγκη να κατακτήσει γνωστικά το νομοτελειακό κώδικα της φύσης και την οργανωτικότητα του κόσμου, προκειμένου να εξελιχθεί προς την τελείωση η συλλογική ανθρώπινη ζωή.

Εξ αιτίας αυτού είναι υποχρεωμένος ο άνθρωπος να σέβεται τη φυσική ισορροπία, η οποία και μόνη μπορεί να εγγυηθεί τη λειτουργική τάξη του φυσικού κόσμου, και να στοιχηθεί προς ένα ρυθμό ευθύνης απέναντι στη φύση. Κυριαρχία του ανθρώπου στη φύση, έτσι όπως τη διδάχθηκε ο δυτικός άνθρωπος από τη Γραφή του, σημαίνει όχι καταδυνάστευση και λεηλασία της φύσης αλλά έλλογη δράση και δημιουργία σε κλίμα ειρήνης και φιλίας με τα φυσικά οικοσυστήματα. Η παρανόηση ή αγνόηση αυτής της αρχής δεν παραμορφώνει μόνο την εντελεχειακή αποστολή του ανθρώπου, αλλά οργανώνει τη λεηλασία της φύσης και εκτρέπει το κοσμικό process στη διάσπαση και τη διάλυση.

Ο οικολογικός λόγος είναι λόγος πολύ ευγενικός αλλά και δύσκολος κατά τη γνωστή φράση του Spinoza ότι «κάθε υπέροχο είναι το ίδιο δύσκολο και σπάνιο». Στοχεύει στο σεβασμό της φύσης που για τον εύβουλο άνθρωπο σημαίνει σύνεση, φρόνηση, ορθοφροσύνη. Ο ορθός συλλογισμός είναι ο αναγκαίος συστατικός όρος για αναθεώρηση της ηθικής και εκπαίδευση οικολογικής συνείδησης. Καταφεύγοντας στον ορθολογισμό ως απαραίτητο παράγοντα αναφερόμεθα στην κυρίαρχη και πρωτοκαθεδρική θέση του λόγου. Του λόγου όχι απλά ως εργαλείου και μέσου αλλά ως εκφραστή της ευτολμίας του ανθρώπου να ελέγχει τις τεχνικές του συνυπολογίζοντας τις μακροπρόθεσμες συνέπειες σε όλες τις επί μέρους αυτόνομες περιοχές της σκόπιμης δράσης. Ότι ορθός συλλογισμός σημαίνει υπολογίζω και φοβάμαι για τις αρνητικές συνέπειες της τεχνικής στον ανθρώπινο – οικολογικό χώρο, δηλώνει το γεγονός ότι η φύση υπήρξε προκειμένου για τη διανόηση ευθύς εξ αρχής η πηγή της γνώσης. Ο άνθρωπος πλούτισε το έργο της γνώσης του από και μέσα στη φύση. Οι μηχανισμοί της τεχνικής του έχουν ως πρότυπο τις δομές της φύσης και κάθε πρόοδος για βελτίωση της τεχνικής προϋποθέτει ως διδάσκαλο και οδοδεικτικό σύμβουλο την ίδια τη φύση στις πλέον εκλεπτυσμένες της λειτουργίες.

Κυριαρχία του ανθρώπου στη φύση σημαίνει βέβαια καλλιέργεια και διαφύλαξη της φύσης χάριν του ανθρώπινου διαφέροντος, αλλά με σύγχρονο σεβασμό εκείνου που ωθεί στη ζωή της φύσης και όχι στην καταστροφή της. Για το Martin Heidegger ο άνθρωπος δεν είναι ο κύριος του Όντος, αλλά ο ποιμένας του Είναι. Ο άνθρωπος πρέπει να διακρίνει ό,τι υπηρετεί τη φύση, γιατί η δική του ευημερία είναι απόλυτα συνδεδεμένη μαζί της. Η συνειδητοποίηση αυτής της γνώσης αποτελεί προσκλητήριο για την εποχή μας, γιατί σήμερα βιώνουμε την πικρή διαπίστωση ότι ο άνθρωπος κακομεταχειρίστηκε τις φυσικές δωρεές, με αποτέλεσμα να θερίζει το κακό και την εχθρότητα της φύσης.

Ο σύγχρονος τεχνολογικός πολιτισμός έχει οδηγήσει σε σύγχυση ως προς τις γνήσιες και τις ψευδείς ανάγκες του ανθρώπου, και σε αδυναμία διάκρισής τους. Ζούμε σε εποχή πολυδάπανης σπατάλης. Με την τεράστια πρόοδο της τεχνικής οι βασικές ανάγκες ζωής του ανθρώπου, στις οποίες ανήκουν και εκείνες της ιδιαίτερης άνεσης και ευχαρίστησης, μεγαλοποιήθηκαν τεχνητά. Το αναγκαίο αναμείχθηκε με το περιττό, το χρήσιμο με το άσκοπο, το ωφέλιμο με το ανώφελο. Το πρόβλημα όμως δεν είναι το να ασκήσουμε απλά κριτική στην παγκόσμια βιομηχανία και την τεχνολογία, γιατί όλα όσα δημιουργεί ο άνθρωπος είναι τέχνη και τεχνική. Είμαστε υποχρεωμένοι να θέσουμε το πρόβλημα των ορίων.

Ο προσδιορισμός των ορίων είναι σήμερα αποφασιστικός, προκειμένου να οριοθετηθεί ο χώρος της ανθρώπινης οικονομικής δραστηριότητας, ο οποίος δεν γίνεται να είναι απεριόριστος, και αναφορικά με τη φύση και αναφορικά με τον άνθρωπο. Γιατί αν υπάρχουν στη φύση επαρκή αγαθά για τις ανάγκες όλων δεν υπάρχουν αρκετά για την απληστία ορισμένων. Η διάρθρωση της οικονομίας πρέπει βέβαια να αποβλέπει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου, αλλά να λαμβάνει σοβαρά υπόψη το πεπερασμένο των πρώτων υλών, όπως επίσης και την αλληλεγγύη μεταξύ όλων των ανθρώπων της γης με προοπτικές και στις μέλλουσες γενεές. Η υπευθυνότητα δεν αφορά μόνο το παρόν αλλά και το μέλλον, το χώρο στον οποίον θα ζήσουν οι απόγονοί μας και δεν αφορά ένα μέρος του πλανήτη, αλλά τη σύνολη γη μας.

Δυστυχώς  καθημερινή διαπίστωση είναι ότι το πρακτικό διαφέρον του ανθρώπου συγκροτεί εκείνη η βιοποριστική διάταξη που σημαδεύεται από την πλήρη αποξένωση από τη φύση και το συνάνθρωπο, την απόκλιση από τη χάρη της φυσικής τάξης, την αντιστροφή της υγείας σε ασθένεια και παρακμή. Ο άνθρωπος της τεχνικής έγινε α-φύσικος. Δημιούργησε ένα ψεύτικο πλαστικό κόσμο γύρω του και εκεί μέσα φυλάκισε μηδενιστικά τον εαυτό του. Η αποθέωση της μηδενιστικής διάθεσης του ανθρώπου και ιδιαίτερα του νέου, η οδύνη της απογοήτευσης, η αμφιλογία, η ανικανοποίητη βούληση, το αίσθημα του αδικαίωτου αγώνα, το ρίγος του ναυαγίου είναι οι κακοδαιμονικές λειτουργίες εκείνου του γεγονότος που ονομάζουμε ζωή. Το χαμόγελο, όπου ακόμη υπάρχει τις περισσότερες φορές είναι η αμήχανη έκφραση της ίδιας της εσωτερικής αποξένωσης. Η τεχνική ανέβασε τον άνθρωπο στην πυραμίδα της ακμής με αγώνα και δυσκολία, η κατωφέρεια όμως είναι εύκολη, γιατί το ισοζύγιασμα των αντίρροπων δυνάμεων είναι έργο δυσχερές, ενώ η ανατροπή ευχερής. Προϋποθέτει βαθιά γνώση, ισχυρή βούληση και κυριαρχημένο έλεγχο.

Ο ρόλος της τεχνικής είναι αποκλειστικός σε αυτήν την προοπτική. Η συνεχής επέκταση των γνώσεων των φυσικών επιστημών διεύρυνε τα όρια της τεχνικής εκμετάλλευσης. Η επιστήμη έγινε η αναγκαία προϋπόθεση της τεχνικής και η τεχνική το εργαλείο της επιστημονικής γνώσης. Τις πολλές προσφερόμενες δυνατότητες στους τομείς της παιδείας, υγείας, διατροφής, επικοινωνίας, αναψυχής κλπ τις οφείλουμε οπωσδήποτε στην πανεπιστημιακή γνώση και την επιστημονική τεχνική. Η εξέλιξη και ανάπτυξη τρέχει με ασταμάτητη αναγκαιότητα, η πίστη όμως του ανθρώπου στην πρόοδο δεν έχει ικανώς αναλυθεί και η προφάνεια της πραγματικότητας θεωρείται ως ρεαλισμός στην εκτίμηση της ανθρώπινης πράξης.

Αυτή όμως η πίστη που μεταστοιχειώνει οράματα σε θεάματα αντικαθίσταται συχνά από το φόβο και την αβεβαιότητα όταν οι κίνδυνοι από τις επιπτώσεις της επιστημονικής τεχνικής απειλούν. Ξαφνικά απέναντι στην πίστη στην τεχνική υπεισέρχεται η πλήρης επιφύλαξη και ο άνθρωπος ανοίγει τα μάτια του στο συμβατικό της χαρακτήρα, κατά την έννοια ότι βλέπει το μυστηριακό και σημειώδες της πίστης του σε κάποια σημεία να ξεφεύγει τον έλεγχο και το ανορθολογικό και παράλογο να εισορμά από κάποια απρόβλεπτη και ανεξέλεγκτη περιοχή.

Όμως η ελπίδα της αισιοδοξίας δεν χάθηκε. Μόνο που αν θέλει να είναι σοβαρή και έμπεδη πρέπει να συμβαδίζει με τον προγραμματισμό. Σε τελική ανάλυση πρέπει να δεχθούμε αναγκαία την αρχή του συμβιβασμού, αφού η αντιπαλότητα μεταξύ του άπειρου Είναι και του πεπερασμένου όντος, του σύνθετου και της κοσμοφόρας εντροπίας, του αμετάβλητου και της μεταβολής είναι το γεγονός το εγγυητικό της γονιμότητας του πνεύματος. Η ικμάδα του πνεύματος είναι αποτέλεσμα όχι της κατάστασης αλλά της επανάστασης, όχι της ήσυχης επικύρωσης, αλλά της ακύρωσης, της σύγκρουσης του παλαιού με το νέο. 

Ολόκληρη αυτή η χασμωδία της βαρβαρότητας οφείλει να μεταστοιχειωθεί στο χώρο των κυβερνώντων σε μια πρόταση: Σεβαστείτε τις νέες γενεές και πάψετε να σπαταλάτε αλύπητα την περιουσία τους και το δικαίωμά τους για ζωή. Και δημιουργήστε μια παιδεία καθαρότητας και ανθρωπισμού, που να είναι σύμμετρη με το θείο νόμο, τα ιερά δικαιώματα του ανθρώπου, το νόμο της φύσης και τα δικαιώματα της εξωανθρώπινης δημιουργίας με την πλησμονή των ειδών και των δράσεών τους στο παιχνίδι της φύσης.

Οικονομία της αγοράς και Δημοκρατία, τα δύο χαρακτηριστικά γνωρίσματα της δυτικής κοινωνίας, είναι βέβαια διαθέσιμα μεγέθη. Δεν σημαίνει ότι πρέπει να τα καταργήσουμε, αλλά να προβληματιστούμε για την ανάμειξή τους στη λογική του οικολογικού αυτοολοθρεμού και αυτοεξαφανισμού.

Η αντιμετώπιση της κρίσης αξιώνει ανάλογη εκπαιδευτική πολιτική. Είναι ανάγκη να διαφωτιστεί υπεύθυνα η συνείδηση των πολιτών χωρίς εξωραϊσμούς αλλά και χωρίς ακραίο μηδενιστικό πνεύμα. Ούτε εφησυχασμός αλλά ούτε και πνεύμα απόλυτης απαισιοδοξίας μπορούν να συνθέσουν έναν υπεύθυνο οικολογικά παιδαγωγικό λόγο.

Νικολίτσα Γεωργοπούλου – Λιαντίνη

Ομότιμη Καθηγήτρια Φιλοσοφίας 

Πανεπιστημίου Αθηνών

Maxwell, Einstein and Higgs

Three articles that attempt to make modern Physics look simple!

https://eclass.hna.gr/modules/document/file.php/TOM6113/maxwell-einstein-higgs.pdf

Walter Lewin: Electromagnetic Waves (Lecture)

But, how can the atom be so stable, Dr. Maxwell?

Abstract:

In the initial stages of its development, atomic theory had to bypass the laws of classical electromagnetism in an ad hoc manner in order to explain the stability of atoms. In quantum mechanics, however, the classical theory may find again some room even for a microscopic structure such as the atom. Provided, of course, that certain classical concepts are reexamined and suitably reinterpreted...

Read the article

Νικολίτσα Γεωργοπούλου – Λιαντίνη: Η Τόλμη της Αμφιβολίας στη Βεβαιότητα της Πίστης

(Αφιέρωμα στην Κυριακή του Θωμά)

Είναι τόσο σημαντικό το πρόβλημα της πίστης, ώστε εκτείνεται πέρα από αφοριστικούς προσδιορισμούς. Το εύρος της έκτασής του το μεταλλάσσει σε δυναμική ένταση ερμηνείας του λειτουργικού του νοήματος. Και αν η αιτία της πίστης είναι ψηλαφητή, ο σκοπός της αναζητά το στήριγμα της βεβαιότητας. Ενώ η πίστη είναι για το υποκείμενο η απροσδιόριστη πραγματικότητα του άγνωστου γνώριμου, η αμφιβολία ως τόλμη είναι το γεγονός της αβέβαιης βεβαιότητας, και η απιστία είναι η λήθη της διαλεκτικής του Μηδενός και του Είναι.

Για τη Γνωσιολογία το ερώτημα είναι νομοθετικό. Ό,τι ενδιαφέρει είναι η ανακάλυψη της πηγής της βεβαιότητας, ότι η γνώση που οδηγεί στην πίστη είναι αληθινή. Η ύπαρξη της απάντησης σ’ αυτό το ερώτημα προϋποθέτει  την πλήρη ενάργεια του πιστευόμενου αντικειμένου, δηλαδή το αντικείμενο να αποκαλύπτεται με σαφήνεια, για να μπορεί να κατανοηθεί στην ουσία του και να συγκριθεί με την παραγόμενη κρίση.

Μόνο με αυτή τη σύγκριση ελέγχεται επιστημονικά η αλήθεια της γνώσης. Η ενάργεια ως λειτουργία αποκάλυψης σηματοδοτεί την παρατήρηση του γνωρίζοντος υποκειμένου στην αντικειμενική ισχύ του πλέγματος της κρίσης. Πού όμως πρέπει να αναζητηθεί η αφορμή για τη σημαντική αυτής της ενάργειας; Είναι σαφές ότι η γνώση των αντικειμένων του εξωτερικού κόσμου φθάνει στη συνείδηση μέσα από την οδό των αισθήσεων, που μπορεί να πλανώνται. Η αληθινή γνώση μπορεί να αναζητηθεί μόνο  σε αντικείμενα γνώσης που είναι συστατικά μέρη της συνείδησης. Οι κρίσεις συνειδησιακών αντικειμένων είναι κρίσεις του συνειδότος. Κρίνεται απαραίτητη η διάκριση μεταξύ κρίσεων για συνειδησιακά υπερβατικά αντικείμενα του συνειδότος και κρίσεων για συνειδησιακά αισθητά αντικείμενα. Μόνο τα τελευταία χαρακτηρίζονται ως περιεχόμενο της συνείδησης, γιατί αντικείμενο και κρίση βρίσκονται άμεσα στο συνειδός.

Το καλλίτερο παράδειγμα για ένα συνειδησιακό αισθητό αντικείμενο είναι η πράξη της αμφιβολίας. Όταν ο άνθρωπος λέγει «αμφιβάλλω» υπάρχουν συγχρόνως στη συνείδησή του με άμεσο τρόπο η κρίση και το προς γνώση αντικείμενο, για το οποίο κρίνει, δηλαδή η πράξη της αμφιβολίας. Αν συγκρίνει την κρίση του με το αντικείμενο και διαπιστώσει συμφωνία, τότε έχουμε με αποδεικτικό τρόπο ένα παράδειγμα αληθινής γνώσης. Το παράδειγμα αυτό μπορεί να διευρυνθεί ως προς το περιεχόμενό του και να διατυπωθεί ο ισχυρισμός, ότι κάθε πράξη που γίνεται αντικείμενο μιας κρίσης είναι στη συνείδηση ακριβώς τόσο άμεσα αισθητή, όπως η ίδια η κρίση.

Μήπως όμως η πράξη της αμφιβολίας είναι φαινομενική και απατηλή; Πού υπάρχει η βεβαιότητα ότι εμείς είμαστε πραγματικά εκείνοι που επιτελούμε την πράξη της αμφιβολίας; Μια τέτοια ερώτηση είναι όμως γνωσιολογικά αδιανόητη, γιατί το γεγονός της αμφιβολίας μας, ως συνειδησιακής πράξης, μας είναι τόσο συνειδητό, όσο και η ίδια η πράξη. Ό,τι αμφιβάλλει είναι ένα μέρος του εγώ μας. Ακόμη και όταν ένα πολύ μικρό μέρος του εγώ μας είναι υπεύθυνο για αυτήν την πράξη, αποδεικνύεται η σύνολη ύπαρξη του εγώ. Αν το εγώ – υποκείμενο είναι με την πράξη επίσης άμεσα εναργές στη συνείδηση, τότε ένα άλλο «αντικείμενο» είναι επίσης άμεσα εναργές, δηλαδή ο νόμος της αιτίας και του αποτελέσματος. Γιατί όταν η πράξη και το υποκείμενο είναι εναργή, πρέπει να είναι όμοια εναργής και ο σύνδεσμος μεταξύ αυτών των δύο, δεδομένου ότι κατανοούμε τον εαυτό μας πάντοτε άμεσα ως αιτία της πράξης μας και την πράξη μας ως αποτέλεσμα της ενέργειάς μας.

Η πραγματικότητα δημιουργεί βέβαια με τις έννοιες την προϋπόθεση, προκειμένου να μπορέσουμε να διατυπώσουμε την τελική κρίση.  Η απόδειξη όμως της αλήθειας της κρίσης δεν μπορεί να αποκτηθεί από την πραγματικότητα, αλλά μόνο από την «ουσία» που υπάρχει στη συνείδηση ως βίωμα άμεσα εναργές. Και το άμεσα εναργές δεν έχει ανάγκη απόδειξης.

Μπροστά στην πίστη των πολλών η πράξη της αμφιβολίας των ολίγων φαντάζει συμπεριφορά ασεβής. Όμως αυτή η συμπεριφορά δεν ακυρώνει τη βαθύτερη διαδικασία της αμφιβολίας, προκειμένου να τολμήσει  να πορευτεί με ευλάβεια και σιωπή στο ανεξιχνίαστο μήνυμα, χωρίς να αγνοήσει τα φυσικά μέτρα. Η θύρα που κρύβει την κατανόηση και το φωτισμό δεν παραβιάζεται χωρίς το γνωσιολογικό κραδασμό της ιδιότυπης σχέσης ανάμεσα στην πλάνη και την βεβαιότητα.

Η αποδοχή του καθολικού απαιτεί ταραχή της ακινησίας, διάρρηξη της δυνατότητας στον ίλιγγο του απέραντου. Η πρόσκρουση στην απορία είναι πάντα δυσχερής, καταστατική όμως για το έσχατο «πιστεύω» της οντολογικής αναζήτησης. Όπως ο Σωκράτης ζήτησε τη γνώση μέσα από την άγνοια, ο μαθητής Θωμάς του κατά Ιωάννην ζήτησε την πίστη μέσα από την απιστία, που σημαίνει την αμφιβολία μέχρι τον τελικό ελλιμενισμό.

ΝΙΚΟΛΙΤΣΑ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ – ΛΙΑΝΤΙΝΗ

ΟΜΟΤΙΜΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ 

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

Χωρά ο Maxwell σε ένα άτομο υδρογόνου;

Εκ πρώτης όψεως, η ατομική θεωρία φαίνεται να παραβιάζει τους νόμους του κλασικού ηλεκτρομαγνητισμού. Και όμως, η κλασική θεωρία της ακτινοβολίας βρίσκει χώρο ακόμα και μέσα σε μία κβαντική δομή όπως το άτομο. Αρκεί να την επανερμηνεύσουμε κατάλληλα.

Η κλασική και η σύγχρονη Φυσική δεν αποκλείουν η μία την άλλη. Απλά, χρησιμοποιούν διαφορετικές γλώσσες και αντιλαμβάνονται με διαφορετικούς τρόπους τις έννοιες...

Διαβάστε το άρθρο

Η νομική αυθεντία στην υπηρεσία του "δικαιωματισμού" κατά των μέτρων για την πανδημία

Μιλήσαμε σε προηγούμενη ανάρτηση για νομικούς που "χαϊδεύουν τα αυτιά" των "δικαιωματιστών" που αντιδρούν στα μέτρα κατά της πανδημίας. Ας δούμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Ξενοφών Κοντιάδης, Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου. Δείτε το κείμενό του:

https://www.syntagmawatch.gr/trending-issues/eleftheria-tis-ekfrasis-kai-tou-typou-se-synthikes-pandimias/

 Μιλά για "θεμελιώδη διάκριση μεταξύ γεγονότων και αξιολογικών κρίσεων για δημόσιες πράξεις", θεωρώντας ότι οι αξιολογικές κρίσεις δεν θα πρέπει να υπόκεινται σε οποιονδήποτε νομικό έλεγχο (με απλά λόγια, δικαιούμεθα να "αξιολογούμε" τα πάντα κατά βούληση, χωρίς να έχουμε νομικές συνέπειες).

Κι εμείς ρωτούμε (ρητορικώς, φυσικά): Τα εγκλήματα του ναζισμού ήταν ή όχι δημόσιες πράξεις; Επίσης, η φράση: "καλά τους έκαναν οι Ναζί, μόνο που δυστυχώς δεν πρόλαβαν να τους ξεκάνουν όλους", συνιστά ή όχι "αξιολογική κρίση" και κατ' ουσίαν προτροπή για επανάληψη ενός εγκλήματος;

Όμοια, πώς θα έκρινε κάποιος από νομική άποψη τη φράση: "έλα μωρέ, όλες οι γυναίκες τα θέλουν, καλά κάνουν και τις βιάζουν άμα δεν τους κάθονται", όταν αυτή διατυπώνεται υπό μορφή δημόσιας κριτικής σε μία δικαστική απόφαση για έναν βιασμό;

Και, προσέξτε την δηλητηριώδη κατάληξη του κειμένου, που επιχειρεί να περάσει υπόγεια το μήνυμα ότι, με την επιβολή των μέτρων κατά της πανδημίας, ένα δημοκρατικό σύστημα έχει διολισθήσει σε φασιστικές πρακτικές (δεν φτάνει στο σημείο να το ονομάσει ευθέως "φασιστικό", όμως θα ήταν πολύ πιο έντιμο αν το έκανε, παρά αν το υπονοούσε):

Κράτη που αναστέλλουν ή περιορίζουν ασφυκτικά την ελευθερία της κίνησης, το δικαίωμα συνάθροισης, την ιδιωτικότητα, τη θρησκευτική λατρεία, τα προσωπικά δεδομένα και άλλα δικαιώματα, επιβάλλοντας παράλληλα περιορισμούς στην ελευθερία του λόγου στερούν από τους πολίτες τη δυνατότητα να εκφράσουν κριτική και τείνουν να μετατραπούν σε αυταρχικά καθεστώτα.

Βέβαια, αναφέρει αμέσως μετά τα ονόματα της Ουγγαρίας και της Ρουμανίας. Για όλους εμάς τους καχύποπτους που νομίσαμε ότι το κείμενο αφορά ειδικά την Ελλάδα...

Πόση ελευθερία του λόγου επιτρέπει μία πανδημία;

Γράφει: Κώστας Παπαχρήστου

Τον Αύγουστο του 2013 είχαμε γράψει στο «Βήμα»:

Υπάρχει λογική στην ποινικοποίηση της έκφρασης γνώμης σε μία δημοκρατική κοινωνία; Και, πώς η λογική αυτή συνάδει με την αυτονόητη ελευθερία του λόγου σε ένα δημοκρατικό καθεστώς;

Το ερώτημα είναι λεπτό, και η απάντηση κάθε άλλο παρά μονοσήμαντη. Υπάρχει όμως ένα κριτήριο που θα μπορούσε να είναι οικουμενικά αποδεκτό και γενικά εφαρμόσιμο: κατά πόσον η έκφραση γνώμης, άμεσα ή έμμεσα, ενθαρρύνει και συμβάλλει στην τέλεση αξιόποινων πράξεων. Για παράδειγμα, αν κάποιος εκφράσει δημόσια την πίστη του στο «δικαίωμα» στη φοροδιαφυγή, διαπράττει αξιόποινη πράξη αφού προσφέρει ηθικό έρεισμα σ’ εκείνους που παρανομούν ή σκέφτονται να παρανομήσουν. Σε ακόμα υψηλότερη βαθμίδα ηθικής βαρύτητας, ως αντιβαίνων κάθε έννοια νομιμότητας θα πρέπει να θεωρείται ο δημόσιος εγκωμιασμός εγκληματικών πράξεων...

Πριν από λίγο καιρό είχα μία δημόσια ανταλλαγή απόψεων με νεαρό άτομο, το οποίο (το αναφέρω με αίσθημα λύπης) πέρασε κάποτε από τις τάξεις όπου δίδαξα. Με υπερχειλίζουσα «επαναστατική» οργή, το νεαρό άτομο δήλωσε την αντίθεσή του στα μέτρα που λαμβάνει το «αυταρχικό αστυνομικό κράτος» κατά της πανδημίας, και εξέφρασε την ευχή να υπάρξουν αρκετοί μιμητές όσων ασκούν ακραία βία σε αστυνομικά όργανα (όπως εκείνοι που είχαν αποπειραθεί να δολοφονήσουν έναν αστυνομικό σε πρόσφατη πορεία διαμαρτυρίας στη Νέα Σμύρνη).

Κατά την άποψη του νεαρού ατόμου, το δικαίωμα του ελευθέρως συναθροίζεσθαι, με ό,τι καταστροφικό αυτό συνεπάγεται για τη διάδοση μιας φονικής πανδημίας, προηγείται του δικαιώματος στην υγεία. Κι αν κάποιοι «ξενέρωτοι κυρ-Παντελήδες» τρέμουν για τη ζωούλα τους, ε, αυτοί ας κάτσουν στα σπίτια τους! (Στα οποία σπίτια, βέβαια, μπορεί να υπάρχουν και ηλικιωμένα άτομα με υποκείμενα προβλήματα υγείας. Αλλά, ώρα να φεύγουν αυτοί σιγά - σιγά, αρκετά κάθισαν...)

Όμως, πριν καταδικάσουμε το νεαρό άτομο για έλλειψη αισθήματος κοινωνικής ευθύνης, θα ήταν χρήσιμο – όσο και δίκαιο απέναντι στο άτομο αυτό – να αναζητήσουμε τις ιδεολογικές πηγές που, αν μη τι άλλο, συνέβαλαν στη διαμόρφωση του συνειδησιακού κενού του...

Ο Alfred Rosenberg ήταν ένας από τους κορυφαίους Ναζί που καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν στη Νυρεμβέργη το 1946. Η καταδίκη του δεν αφορούσε τόσο τις πράξεις, όσο τις απόψεις του. Ήταν φανατικός θεωρητικός του Ναζισμού, από τους βασικούς υπεύθυνους για τη διάδοση των ακραία ρατσιστικών ιδεών που οδήγησαν στο μαζικό έγκλημα του Ολοκαυτώματος. Τις οποίες ιδέες έκαναν αργότερα πράξη ο Ρούντολφ Ες και η παρέα του στο Άουσβιτς.

Ναι, η έκφραση γνώμης είναι μέρος του εγκλήματος όταν συμβάλλει ηθικά σε αυτό, απενοχοποιώντας το εκ των προτέρων ή και ενθαρρύνοντάς το. Και, αν δεχθούμε ότι η έμπρακτη έλλειψη κοινωνικής ευθύνης σε συνθήκες φονικής πανδημίας αποτελεί μία μορφή «εγκλήματος» κατά της δημόσιας υγείας, τότε δεν θα ήταν άσκοπο να αναζητήσουμε και τυχόν ηθικούς αυτουργούς πίσω από την πράξη. Εκείνους που, υπό τον μανδύα της αυθεντίας (ιατρικής, πολιτικής ή νομικής) ανοίγουν συνειδησιακούς δρόμους για τη διάπραξη παρανομιών με δυνητικά μοιραία αποτελέσματα. Κι ακόμα, αποτρέπουν και κάποιους που επιθυμούν να σωθούν, δαιμονοποιώντας τα μέσα της σωτηρίας τους.

Οι θεωρητικοί της άρνησης της πανδημίας μπορεί να χωριστούν σε δύο κατηγορίες, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις επικαλύπτονται:

1. Αμφισβητίες: Είναι εκείνοι που εκφράζουν αμφιβολίες για το μέγεθος – ή ακόμα και για αυτή τούτη την ύπαρξη – του προβλήματος. Ούτε λίγο - ούτε πολύ, παρομοιάζουν τον covid με μία «κοινή γριπούλα» και θεωρούν υπερβολικό τον θόρυβο που έχει ξεσπάσει παγκοσμίως γύρω από την πανδημία. Συχνά, μάλιστα, αποδίδουν τον θόρυβο αυτό σε σκοτεινά πολιτικά ή οικονομικά συμφέροντα, ενώ διακινούν συνωμοσιολογικές θεωρίες για τα εμβόλια και ειρωνεύονται όσους προτίθενται να εμβολιαστούν.

Οι πιο επικίνδυνοι αμφισβητίες είναι εκείνοι που ασκούν το ιατρικό επάγγελμα (δεν θα χρησιμοποιήσω εδώ καταχρηστικά τη λέξη «λειτούργημα»), αφού οι αντισυμβατικές απόψεις τους φέρουν το επίχρισμα της «αυθεντίας» και είναι εύκολο να παρασύρουν τους αδαείς. Σε παλιότερο σημείωμα, μάλιστα, είχαμε αναφερθεί σε «διεθνές» ψευδο-επιστημονικό (κατά βάση συνωμοσιολογικό) συνέδριο για την πανδημία, το οποίο διοργανώθηκε στην Ελλάδα και μεταδόθηκε διαδικτυακά. Οι απόψεις που ακούστηκαν καταρρίφθηκαν μία προς μία από πραγματικούς ειδικούς (ιδιότητα που οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες στο συνέδριο δεν διέθεταν).

2. Δικαιωματιστές: Είναι εκείνοι που κηρύσσουν το «δικαίωμα» ενός ατόμου να αρνείται την συμμόρφωση με τα μέτρα που επιβάλλει η πολιτεία για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται κυρίως πρόσωπα τα οποία ανήκουν στο πολιτικό ή το νομικό πεδίο, και τα οποία ζητούν να γίνουν αρεστά σε άτομα με αντιδραστικές προδιαθέσεις. (Δεν θα αποδυθούμε σε περαιτέρω εκτιμήσεις προθέσεων, τις οποίες θεωρούμε μάλλον προφανείς...)

Και οι δύο κατηγορίες αρνητών της πανδημίας βρίσκουν ιδανικό χώρο έκφρασης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το πλήθος των ακολούθων τους, αλλά και ο αριθμός των επιδοκιμασιών που εισπράττουν, αληθινά τρομάζουν! Επικαλούμενοι το δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση, οι άνθρωποι αυτοί κινούνται στις παρυφές της νομιμότητας, ενθαρρύνοντας έμμεσα (αν όχι ευθέως προτρέποντας) τους αναγνώστες τους να περιφρονούν τα μέτρα προστασίας κατά της πανδημίας, τα οποία χαρακτηρίζουν «ανελεύθερα» και «αντιδημοκρατικά».

Παράλληλα – και αυτό είναι το πιο επικίνδυνο – μετέρχονται κάθε μέσο για να πείσουν ότι η πανδημία που σαρώνει τον πλανήτη δεν είναι παρά ένα μύθευμα που επινόησαν κάποια σκοτεινά κέντρα με σκοπό να ελέγχουν τις ζωές μας. Και ο έλεγχος αυτός επιτυγχάνεται, κατά το σχετικό αφήγημα, με τον αναγκαστικό εγκλεισμό και την κοινωνική απομόνωση.

Είναι αξιοσημείωτο – αν και δεν θα έπρεπε να προκαλεί έκπληξη – ότι, σε πολλές περιπτώσεις, οι άνθρωποι αυτοί είναι οι ίδιοι που, ως φανατικά «αντι-μνημονιακοί», διακήρυσσαν πριν μία δεκαετία ότι ο μοναδικός δρόμος εξόδου της χώρας από την οικονομική κρίση ήταν η επιστροφή στη δραχμή και η ολική χρεοκοπία! Ο εφιάλτης του καλοκαιριού του 2015 δύσκολα ξεχνιέται...

Ξαναγυρνώ, λοιπόν, στο ερώτημα με το οποίο ξεκίνησε αυτή η συζήτηση, εξειδικεύοντάς το: Είναι επιτρεπτός ο περιορισμός της ελευθερίας στην έκφραση γνώμης σε μία δημοκρατική κοινωνία, όταν η γνώμη αυτή προτρέπει σε απείθεια στα μέτρα αντιμετώπισης μίας μείζονος υγειονομικής κρίσης;

Κόντρα στο γενικό πνεύμα του κειμένου που προηγήθηκε, θα απαντήσουμε αρνητικά! Γιατί, μόνο σε μία κοινωνία αφελών ή ανοήτων η ατομική και η μαζική συμπεριφορά διαμορφώνονται αποκλειστικά και μόνο με βάση τις γνώμες του Χ ή του Ψ χρήστη των ηλεκτρονικών κοινωνικών δικτύων (εξαιρέσεις, βέβαια, πάντα θα υπάρχουν). Το κωμικά ουτοπικό 62% του Ιουλίου του ’15 ήταν αποτέλεσμα πολιτικής εξαπάτησης, όχι αναρτήσεων στα social media!

Ας αφήσουμε, λοιπόν, τους Χ και Ψ να καλύψουν το υπαρξιακό τους κενό παίζοντας με ανεμόμυλους. Χθες ήταν το μνημόνιο, σήμερα η πανδημία. Ποιος ξέρει, αύριο ίσως βρουν κάτι άλλο. Οι μεγάλες κρίσεις, άλλωστε, ποτέ δεν έλειψαν απ’ αυτή τη χώρα...

Γιατί συνέβη το Ολοκαύτωμα;

Παρακολούθησα με ενδιαφέρον την διάλεξη του καθηγητή Peter Hayes, ιστορικού του Ολοκαυτώματος (δείτε το video). Κάνοντας μία σύνοψη του βιβλίου του, επιχειρεί να απαντήσει σε δύο βασικά ερωτήματα: (1) Γιατί συνέβη το Ολοκαύτωμα; (2) Γιατί κανείς δεν σταμάτησε αυτό το έγκλημα;

Αν και δίνονται σημαντικά ιστορικά στοιχεία και παρατίθενται αξιόλογα επιχειρήματα, δεν θα πω ότι μετά τη διάλεξη αισθάνομαι πολύ πιο "φωτισμένος" από πριν σε ό,τι αφορά τα πιο πάνω ερωτήματα. Ερμηνείες πάντα υπήρχαν και, όπως είπε στην αρχή η παρουσιάστρια, δεν υπάρχει μία μοναδική θεωρία που να εξηγεί το Ολοκαύτωμα. Θα πρόσθετα ότι κάποια σημεία της επιχειρηματολογίας είναι προβληματικά, όπως π.χ. το ότι η εξόντωση των Εβραίων πήρε καθολικό χαρακτήρα μόνο στις χώρες της βορειοανατολικής Ευρώπης, λόγω των ναζιστικών σχεδίων εποικισμού των κατακτημένων περιοχών με γερμανικούς πληθυσμούς, ενώ σε άλλες κατακτημένες χώρες η εξόντωση έλαβε χώρα σε πολύ μικρότερη κλίμακα. Αυτό δεν εξηγεί, π.χ., γιατί μόνο το 4%, περίπου, των Εβραίων της Θεσσαλονίκης επέστρεψε από τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως...

Σε ό,τι μας αφορά, θα μείνουμε πιστοί στην "αιρετική" θεωρία που έχουμε διατυπώσει: Το Ολοκαύτωμα δεν είναι εν δυνάμει εξηγήσιμο. Αποτελεί, δηλαδή, ένα καταρχήν μη-ερμηνεύσιμο ιστορικό γεγονός, αφού η ίδια η Ιστορία μάς απαγορεύει να μάθουμε το "γιατί". Τις απόψεις μας έχουμε εκθέσει εδώ:

https://www.tovima.gr/2019/05/15/opinions/i-eggenis-aprosdioristia-sto-fainomeno-xitler-mia-kvantomixaniki-theorisi-tis-istorias/

Δείτε επίσης:

https://www.tovima.gr/2019/11/26/opinions/einai-o-germanikos-xaraktiras-i-eksigisi-gia-to-olokaytoma/

 

Nazi Day of the Dead - Berlin 1943

Η δίκη των δικαστών (1974)

 Σενάριο - Σκηνοθεσία: Πάνος Γλυκοφρύδης

 Μουσική: Χρήστος Λεοντής

  

Η δίκη των Δικαστών from Ταινίες on Vimeo.

Η Μηχανή του Χρόνου - Η δίκη του Κολοκοτρώνη και οι εξεγέρσεις κατά του Όθωνα

Υπάρχει, τελικά, "δικαιοσύνη";

Είχα πρόσφατα μία συζήτηση πάνω στην πλατωνική "Πολιτεία" και την έννοια της δικαιοσύνης, με ένα από τα λαμπρότερα εκκολαπτόμενα επιστημονικά μυαλά που πέρασαν από τα χέρια μου (το οποίο - λυπάμαι που το λέω - σκορπίστηκε τελικά στις θάλασσες και χάθηκε άδοξα...). Επεσήμανα ότι δεν πρέπει να συγχέουμε το έμφυτο περί δικαίου αίσθημα, το οποίο είναι εξατομικευμένο και υποκειμενικό, με τον θεσμό της δικαιοσύνης σε μία ευνομούμενη πολιτεία, ο οποίος βασίζεται σε οικουμενικά αποδεκτές αρχές και ρυθμίζει τις σχέσεις των πολιτών μέσα σε καθορισμένα πλαίσια.

Το άρθρο που παρατίθεται στο τέλος (επικαιροποιημένη εκδοχή ενός παλιότερου κειμένου στο "Βήμα") επιχειρεί να αναδείξει μερικές από τις εσωτερικές αντιφάσεις της έννοιας "δικαιοσύνη", στην περίπτωση που επέμενε κάποιος να προσδώσει σε αυτήν ενιαίο και απόλυτο περιεχόμενο.

Για την ιστορία, παραθέτω μία παράγραφο που υπήρχε στο αρχικό κείμενο στο "Βήμα". Κακώς την παρέλειψα στην νέα εκδοχή του κειμένου...

-------------------------------------

Έχω εκφράσει δημόσια τις ενστάσεις μου για τις ιδέες του Δ. Λιαντίνη, και έχω αποκτήσει αναρίθμητους εχθρούς από τότε. Εν τούτοις, οφείλω να του αναγνωρίσω συνέπεια και εντιμότητα: Έγινε ο ίδιος εμπράγματη μετουσίωση των ιδεών του σε στάση ζωής. Και διάλεξε να αποχαιρετήσει τον μάταιο (κυριολεκτικά και όχι ως τετριμμένο σχήμα λόγου!) κόσμο μας γιατί ίσως κουράστηκε ν’ αναζητά, ως επιστήμων και φιλόσοφος, αυτά τα φευγαλέα και εξ ορισμού, τελικά, αναπάντητα «γιατί». Έβγαλε με θαυμαστό θράσος τη γλώσσα στον Δημιουργό, και του ‘πε: «Σου την έσκασα! Δεν θα Σου δώσω τη χαρά να απολαύσεις κάποια στιγμή τη φθορά και την παρακμή μου. Και τούτη τη ζωή που μου ‘δωσες στην επιστρέφω. Γιατί είν’ ένα δώρο που ξέρω πως θα πάρεις πίσω τιμωρώντας με για το ότι το δέχθηκα, με την απώλεια της ίδιας μου της αξιοπρέπειας!»

----------------------------------------

Δείτε το άρθρο "Η ουτοπία της δικαιοσύνης" στο Aixmi.gr

Χρόνης Μίσσιος: Συνέντευξη στην Έλενα Κατρίτση

Συνέντευξη του Χρόνη Μίσσιου στην εκπομπή της Έλενας Κατρίτση "Προσωπικά", που έγινε στις 16-5-2010.

 

Σκέψεις για την ανεξαρτησία των εξισώσεων του Maxwell στον ηλεκτρομαγνητισμό

 Μία κριτική εξέταση των ιδεών τού Julius Adams Stratton πάνω στο ζήτημα της ανεξαρτησίας (ή μάλλον, μη-ανεξαρτησίας) των εξισώσεων του Maxwell. Προϊόν ενός debate μέχρι... τελικής πτώσεως, με τον Ηλεκτρολόγο Μηχανικό Δρ. Α. Μαγουλά!

Διαβάστε το άρθρο

"Αττίλας 1974" (Ντοκιμαντέρ του Μιχάλη Κακογιάννη, παραγωγής 1975)

Το συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ του Μιχάλη Κακογιάννη για την Κυπριακή τραγωδία. Ένα έγκλημα για το οποίο η ελληνική χούντα - και ειδικά ο Δημήτρης Ιωαννίδης - δεν πλήρωσαν όσο θα έπρεπε...

 

Νικολίτσα Γεωργοπούλου - Λιαντίνη: Ο έρωτας στο "Συμπόσιο" του Πλάτωνος

"Ενεργητικοί" και "παθητικοί" μετασχηματισμοί

 Όταν ένα φυσικό σύστημα φαίνεται να αλλάζει, δύο πράγματα μπορεί να συμβαίνουν: το ίδιο το σύστημα μεταβαίνει από μία κατάσταση σε μία άλλη, ή, η ίδια κατάσταση του συστήματος θεωρείται από δύο διαφορετικές οπτικές γωνίες. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε μία "ενεργητική" θεώρηση της φυσικής κατάστασης, ενώ στη δεύτερη περίπτωση μία "παθητική" θεώρηση.

Στην περίπτωση ενός ευκλείδειου χώρου με καρτεσιανές συντεταγμένες, ένας παθητικός μετασχηματισμός που αντιστοιχεί σε αλλαγή καρτεσιανής βάσης (από μία ορθοκανονική βάση σε μία άλλη) είναι ορθογώνιος μετασχηματισμός. Ένας τέτοιος μετασχηματισμός διατηρεί αναλλοίωτο το μέτρο ενός διανύσματος, καθώς και το εσωτερικό γινόμενο δύο διανυσμάτων.

Ένας ενεργητικός μετασχηματισμός σε έναν διανυσματικό χώρο παράγεται με τη βοήθεια ενός γραμμικού τελεστή, ο οποίος παρίσταται με πίνακα σε μία δοσμένη βάση διανυσμάτων του χώρου. Μια αλλαγή βάσης, που οδηγεί σε διαφορετική αναπαράσταση μέσω πινάκων, ισοδυναμεί με παθητικό μετασχηματισμό στον χώρο.

Οι παραπάνω ιδέες βρίσκουν ευρύτατη εφαρμογή στην Κλασική Μηχανική, στη Σχετικότητα και στην Κβαντομηχανική.

Διαβάστε το άρθρο...

On active and passive transformations

Μία πρόταση για τα πανεπιστήμια

Είναι απλό και οικονομικά σύμφορο:

Ζημιές που προκαλούνται από "μπαχαλάκηδες" σε πανεπιστήμιο που αρνείται τη φύλαξη (διότι αυτή "υπονομεύει την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών") θα πληρώνονται από τον προϋπολογισμό του ίδιου του πανεπιστημίου και όχι από πρόσθετη επιβάρυνση στον φορολογούμενο πολίτη. Έστω και αν αυτό στερήσει πόρους για έρευνα, εξοπλισμό, προσλήψεις ΔΕΠ, ή αναγκαίες εργασίες σε πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις.

Εδώ να σας δω πόσο "δημοκρατικά ευαίσθητοι" είστε, κύριοι Πρυτάνεις και λοιποί προοδευτικοί καθηγητές!