"Ξεσκονίζοντας" τις έννοιες της Ηλεκτροδυναμικής!

Μια από τις πιο δύσκολες έννοιες στην Ηλεκτροδυναμική είναι αυτή της ηλεκτρεγερτικής δύναμης (ΗΕΔ). Η δυσκολία έγκειται κατά κύριο λόγο στην ποικιλία των υφιστάμενων εκφράσεων για την ΗΕΔ, ανάλογα με τη φυσική κατάσταση στην οποία η έννοια αυτή εφαρμόζεται.

Το θέμα αυτό αποτέλεσε, διαχρονικά, αντικείμενο "ζωηρών" συζητήσεων -και συχνά έντονων διαφωνιών- ανάμεσα στον γράφοντα και τον συνάδελφο Α. Μαγουλά. Αποτέλεσμα αυτών των μακροχρόνιων ζυμώσεων ήταν το πρόσφατο άρθρο παιδαγωγικού χαρακτήρα,

Electromotive Force: A Guide for the Perplexed

Ευχαριστούμε ιδιαίτερα το Πανεπιστήμιο MIT των ΗΠΑ για την ανάρτηση του άρθρου στο site THE NET ADVANCE OF PHYSICS. Αποτελεί μεγάλη τιμή για μας!

Δείτε την ελληνική μετάφραση του άρθρου

ΤΟ ΒΗΜΑ - Το φαινόμενο της πεταλούδας και οι παράλληλοι κόσμοι του «Αν...»

Στο βιβλίο του «Μουσική και Λόγος», ο διάσημος μαέστρος Wilhelm Furtwängler δεν κρύβει την αντιπάθειά του για τους κριτικούς Τέχνης. Παρομοιάζει τον δημιουργό με τον Φάουστ και τον κριτικό με τον Μεφιστοφελή, λέγοντας για τον δεύτερο πως ό,τι γεννιέται από αγάπη το θεωρεί άξιο ν’ αφανιστεί! Κάπου παρακάτω γράφει πως η κύρια μέριμνα του κριτικού είναι ο εντοπισμός και η επισήμανση των «λαθών» στο έργο Τέχνης, ενώ ο ίδιος συχνά αδυνατεί να δει τη δύναμη και το μεγαλείο ενός αληθινού αριστουργήματος.

Οι σκέψεις του Furtwängler μου ήρθαν στο νου καθώς παρατηρούσα την εναγώνια προσπάθεια των κριτικών κινηματογράφου να εντοπίσουν τα «λάθη» στο «Αν...», την πρώτη κινηματογραφική απόπειρα του Χριστόφορου Παπακαλιάτη (Ελλάδα, 2012)...

Διαβάστε την κριτική για την ταινία

ΤΟ ΒΗΜΑ - Εθνική «καθαρότητα» ή εθνικό σύμπλεγμα;

Το μέρος το είχα ακουστά κυρίως για τον φημισμένο χαλβά του. Εσχάτως έχω άλλον ένα λόγο να το θεωρώ «αξιοπρόσεκτο»...

Στο τοπικό Επαγγελματικό Λύκειο, η άριστη των μαθητών είχε την ατυχία να προέρχεται από οικογένεια μεταναστών από γειτονική χώρα (τα ονόματα δεν έχουν τόση σημασία...). Βάσει της επίδοσής της (και βάσει των νόμων αυτής της πολιτείας) εδικαιούτο την τιμή της σημαιοφόρου στην παρέλαση κατά τον πρόσφατο εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου. Οι συμμαθητές της, όμως, είχαν άλλη άποψη. Μάλιστα, απείλησαν να καλέσουν, προς «διευθέτηση» του ζητήματος, τους εκπροσώπους «πολιτικού» χώρου γνωστού για τις εθνικές του «ευαισθησίες» (από τις οποίες, όλως περιέργως, μοιάζει να απουσιάζει ο πόνος για τα δεινά που υπέστη ένας ολόκληρος λαός κατά την ναζιστική κατοχή...).

Τελικά, παραδίδοντας μαθήματα σεμνότητας αλλά και ρεαλισμού, η μαθήτρια πρόθυμα και χωρίς μελοδραματισμούς παρέδωσε τη σημαία στην αμέσως επόμενη τη τάξει –ως προς τις σχολικές επιδόσεις- συμμαθήτριά της, βάζοντας την ηρεμία του σχολείου πάνω από το –απόλυτα δικαιολογημένο- αίσθημα πικρίας που, κατά πάσαν βεβαιότητα, έφερε μέσα της...

Προσωπικά, θα ήθελα να δώσω μια συμβουλή στους συμμαθητές τής αριστούχου: Αντί των γνωστών «προστατών» της ακραιφνούς εθνικοφροσύνης, τους οποίους απείλησαν πως θα καλέσουν, να προτιμήσουν την πρόσκληση πεπειραμένων φροντιστών, από τους οποίους να ζητήσουν εντατική προπαρασκευή ώστε να αριστεύσουν κι αυτοί στα μαθήματα. Έτσι, στην επόμενη εθνική εορτή, ίσως κάποιος εξ αυτών κρατήσει «με το σπαθί του» τη σημαία του σχολείου!

Προκαλεί θλίψη, πάντως, η συνειδητοποίηση πως μετασχηματιζόμαστε σιγά-σιγά σε κοινωνία συμπλεγματικών... Και μάλιστα –κι αυτό είναι το πιο ανησυχητικό- εξ απαλών (σχεδόν) ονύχων!

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Αναζητώντας την κριτική σκέψη στην εκπαίδευση

Αν μου είχε συμβεί μόνο μια φορά, θα μπορούσα και να το διηγούμαι σαν ανέκδοτο. Δυστυχώς, πρόκειται για καθιερωμένη φαινομενολογία, τόσο που τείνει πια μάλλον να εκλαμβάνεται ως κανονικότητα, παρά να αντιμετωπίζεται ως παθογένεια...

Η σκηνή στην αίθουσα διδασκαλίας. Οι φοιτητές διαβάζουν θέματα εξετάσεων που μόλις τους έχουν δοθεί, και καλούνται να διατυπώσουν τυχόν απορίες. Κάποια στιγμή, ένας εξ αυτών (εκπροσωπώντας πιθανότατα και αρκετούς άλλους) σηκώνει το χέρι για να κάνει την εξής ερώτηση: «Στο δεύτερο θέμα, θέλετε εκείνα που γράφει το βιβλίο πάνω δεξιά όπως το κοιτάζουμε, ή αυτά που γράφει κάτω απ’ το σχήμα στην απέναντι σελίδα;»

Το μήνυμα είναι σαφές και άκρως ανησυχητικό: σε πολλούς φοιτητές (αν όχι στους περισσότερους) η «φωτογραφική» απομνημόνευση λειτουργεί ως βολικό υποκατάστατο της δημιουργικής κριτικής σκέψης. (Συχνά πειράζω τους μαθητές μου λέγοντάς τους πως ο όρος «ερώτηση κρίσης» πήρε το όνομά του από το γεγονός ότι παθαίνουν κρίση όταν τους τίθενται τέτοια ερωτήματα!)

Στενά σχετιζόμενο με τα παραπάνω είναι και το φαινόμενο της πνευματικής απροθυμίας απέναντι στη νέα γνώση. Δεν είναι λίγες οι φορές που καλούμαι να απαντήσω στις έντονες ενστάσεις των πρωτοετών μου ότι «δεν μας δίδαξαν το τάδε θέμα με τον ίδιο τρόπο στο Λύκειο». Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, ποιος ο λόγος να διδάσκω (ακόμα και σε στοιχειώδες επίπεδο) τον μαθηματικό φορμαλισμό της Μηχανικής, αφού στο σχολείο διδάχθηκαν πως Φυσική και Μαθηματικά είναι δύο ξεχωριστά μαθήματα!

Είναι προφανές ότι οι σπουδαστές εισάγονται στις ανώτατες σχολές μεταφέροντας μια κεκτημένη νοοτροπία γνωστικού κατακερματισμού, με ελάχιστα ανεπτυγμένη την ικανότητα της σύνθεσης. Έτσι, η «παπαγαλία» τείνει να εκλαμβάνεται από αυτούς ως δόκιμη και φυσιολογική παιδαγωγική μέθοδος, ενώ η κριτική σκέψη θεωρείται συχνά ως πνευματική πολυτέλεια που εκτιμάται ως αρετή μόνο απ’ τους «σπασίκλες»!

Γνωρίζω τις αντίξοες συνθήκες μέσα στις οποίες οι φιλότιμοι εκπαιδευτικοί των πρώτων βαθμίδων της Εκπαίδευσης αγωνίζονται να ασκήσουν το λειτούργημά τους. Γνωρίζω ακόμα ότι οι γονείς αναλαμβάνουν όλο και λιγότερο τις ευθύνες που τους αναλογούν ως φυσικοί παιδαγωγοί. Αντιλαμβάνομαι, τέλος, ότι οι νέες γενιές εμφανίζονται σήμερα πιο δύσκολα ελέγξιμες, πιο σκληρές, πιο εγωκεντρικές. Όμως, είναι ευθύνη όλων μας να σταματήσουμε αυτή την «κρεατομηχανή» που παράγει τυποποιημένη γνώση δίχως κριτική σκέψη... Που κάνει τα παιδιά να μοιάζουν όλο και περισσότερο με τα ίδια τα κομπιούτερ που με αξιοθαύμαστη επιδεξιότητα χειρίζονται!

Εκτός, βέβαια, αν προσχωρήσουμε στην δαιμονική πεποίθηση ότι όλα αυτά γίνονται μεθοδευμένα, στο πλαίσιο κάποιας σκοτεινής «παγκόσμιας συνωμοσίας» που θέλει άτομα χωρίς κρίση ώστε να υποτάσσονται ευκολότερα στο «σύστημα»! Όσο κι αν μια τέτοια θεωρία θα με απενοχοποιούσε (εν μέρει, τουλάχιστον) ως εκπαιδευτικό, διαχέοντας τις ευθύνες μου σε αόρατες δυνάμεις, θα παραμείνω στη ρομαντική άποψη ότι το ανθρώπινο πνεύμα είναι ελεύθερο και αυτεξούσιο. Αρκεί να του δείξουμε, στο κρίσιμο στάδιο της αφύπνισής του, τις σωστές οδικές πινακίδες!

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Κινηματογραφικός σαδισμός και τεχνική δίχως Τέχνη!

Η κριτική για την ταινία του Μίκαελ Χάνεκε, "Αγάπη"...

Κάποιος φίλος μού έστειλε πρόσφατα ένα αρχείο PowerPoint, απ’ αυτά που κυκλοφορούν «με το κιλό» στο Διαδίκτυο. Με πρώτη ματιά, περιείχε μερικές σχετικά καλές ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Στο τέλος, όμως, υπήρχε μια αποκάλυψη που άφηνε άφωνο τον θεατή: δεν επρόκειτο για φωτογραφίες, αλλά για σχέδια καμωμένα με το χέρι!

Η πρώτη, αυθόρμητη αντίδρασή μου ήταν: «τι σπουδαίος καλλιτέχνης»! Μετά το ξανασκέφτηκα: Είναι, λοιπόν, σκοπός της Τέχνης η πιστή και ακριβής αποτύπωση της πραγματικότητας; Αν ναι, γιατί χρειάστηκε μια τόσο επίπονη προσπάθεια εκ μέρους του σκιτσογράφου; Ένας απλός, ακόμα και σχετικά ατάλαντος φωτογράφος θα είχε αναμφισβήτητα διεκπεραιώσει το έργο με ακόμα μεγαλύτερη τελειότητα!

Το να αναπαράγει κάποιος δι’ άλλων μέσων το αποτέλεσμα της δουλειάς ενός καλλιτέχνη (εν προκειμένω, ενός φωτογράφου) δεν είναι, τελικά, ζήτημα Τέχνης: είναι απλά ζήτημα τεχνικής!

Διαβάστε το άρθρο...

ΤΟ ΒΗΜΑ - Θρησκεία και αθεΐα: μερικά ερωτήματα (χωρίς απαντήσεις)

Οι απόψεις που εκτίθενται σ’ αυτό το σύντομο άρθρο ούτε πρωτότυπες είναι, ούτε συνιστούν βαθιά ανάλυση πάνω σε ένα δύσκολο κι ευαίσθητο θέμα. Εξαιρετικές αναλύσεις μπορεί να βρει άφθονες ο επισκέπτης του Διαδικτύου –ακόμα και στην ελληνική γλώσσα–, για να μην αναφερθώ στα κλασικά δοκίμια μεγάλων φιλοσόφων όπως ο Bertrand Russell.

Ταπεινός σκοπός αυτού του άρθρου είναι η ελάχιστη συμβολή του στην αποτροπή μιας δεδομένης «ετικετοποίησης» ανθρώπων με βάση τις επιλογές τους σε θέματα θρησκείας. Με ανάλογο τρόπο όπως, σε προηγούμενα κείμενά μας (βλ., π.χ., http://www.tovima.gr/opinions/useropinions/article/?aid=441671) θίξαμε το εξίσου ευαίσθητο ζήτημα της εύκολης επικόλλησης της ετικέτας του ρατσισμού...

Έχουμε συνηθίσει να δεχόμαστε την δήλωση θρησκευτικής πίστης ως μέρος του αυτοπροσδιορισμού ενός ατόμου. Η απουσία, δε, μιας τέτοιας δήλωσης οδηγεί εξ ορισμού στον χαρακτηρισμό του ατόμου ως «άθεου».

Το ότι ένας άθεος είναι άθρησκος είναι, ασφαλώς, αυτονόητο. Το ζητούμενο είναι κατά πόσον ισχύει το αντίστροφο. Δηλαδή, κατά πόσον ο άθρησκος (αυτός, δηλαδή, που αρνείται να περιχαρακώσει την πίστη του στα δογματικά στεγανά οποιασδήποτε θρησκείας) είναι αναγκαία άθεος. Ή, κατά λογική ισοδυναμία, κατά πόσον ο μη-άθεος (αυτός που δεν αρνείται την πίστη σε ένα Υπέρτατο Ον) είναι αναγκαία θρήσκος (δηλώνει πίστη σε κάποια θρησκεία). Κάτι τέτοιο προϋποθέτει, κατ’ ελάχιστον, ότι η ίδια η ιδέα της θρησκείας είναι συμβατή με την πίστη σε μία Αρχή που κωδικοποιείται από τον άνθρωπο –και την ίδια τη θρησκεία– με το όνομα «Θεός». Το ερώτημα που θέτουμε είναι αν αυτή η προϋπόθεση καταρχήν πληρούται. Ερώτημα κρίσιμο, αφού μια αρνητική απάντηση οδηγεί αναπόφευκτα σε ένα δεύτερο, ακόμα σοβαρότερο ερώτημα: κατά πόσον θα μπορούσε κάποιος να κατηγορήσει τη θρησκεία ως «βλάσφημη»!

Θα περιοριστούμε σε δύο, μόνο, σημεία που θεωρούμε βασικότερα:

1. Σύμφωνα με τη θρησκεία, ο άνθρωπος είναι σε θέση να γνωρίζει (μερικώς, τουλάχιστον) την φύση του Θεού. Για παράδειγμα, η Χριστιανική θρησκεία αναφέρεται στο τρισυπόστατο της φύσης αυτής (Τριαδικό Δόγμα). Συσχετίζει, έτσι, μια υπερβατική έννοια (Θεός) με έναν φυσικό αριθμό (τρία). Οι φυσικοί αριθμοί, όμως (οι οποίοι, εκτός των άλλων, υπόκεινται στον περιορισμό του διακριτού) είναι εφεύρημα των ανθρώπων για πρακτικούς, κυρίως, σκοπούς (π.χ., καταμέτρηση αντικειμένων). Έτσι, μια υπερβατική έννοια που ξεπερνά τα όρια της ανθρώπινης διάνοιας, εμπειρίας και λογικής, μοιάζει να συρρικνώνεται ώστε να προσαρμοστεί στα ανθρώπινα μέτρα. Πόσο απέχει ο εξορθολογισμός αυτός της έννοιας του Θεού από την βλασφημία;

2. Στο πλαίσιο της ανθρωπομορφικής εικόνας του Θεού, όπως την περιγράφει η θρησκεία (ειδικότερα, η Χριστιανική), Εκείνος εμφανίζεται με τις πλέον απεχθείς ανθρώπινες αδυναμίες: ματαιοδοξία, ζηλοτυπία, μνησικακία, σκληρότητα, εκδικητικότητα... Στον αντίποδα, και καθ’ υπέρβαση των ορίων τόσο της κοινής λογικής, όσο και της διαλεκτικής του μεταφυσικού, υπάρχει ταυτόχρονα η αγάπη Του για τον άνθρωπο (κορυφαίο –υποτίθεται– δημιούργημά Του)! Πόσο μακριά βρίσκεται ο οξύμωρος αυτός ανθρωπομορφισμός του Θεού από την βλασφημία;

Οι παραπάνω επισημάνσεις –και άλλες που θα μπορούσαν να αναφερθούν σε ένα εκτενέστερο άρθρο– θέτουν ζήτημα κατά πόσον ο δογματικός εξορθολογισμός και η κατ’ ουσίαν «εκκοσμίκευση» του υπερβατικού, που επιβάλλει η θρησκεία, είναι σε αρμονία με την πίστη σε ένα Υπέρτατο Ον και δεν αποτελούν, αντίθετα, πράξεις βλασφημίας εκ μέρους του ανθρώπου. Από την απάντηση στο ερώτημα αυτό εξαρτάται και η συμβατότητα της θρησκείας με την ιδέα του Θεού.

Με άλλα λόγια, η ζητούμενη απάντηση θα δικαιώσει ή θα καταρρίψει –ανάλογα– τη μομφή της εξ ορισμού «αθεΐας» προς όσους δεν δηλώνουν υποταγή σε προκατασκευασμένα δόγματα που επιβάλλουν την πίστη, αντί να την εμπνέουν!

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Η ειρωνεία των αντιθέσεων...

Σ’ ένα κρεβάτι, στη μονάδα ημερήσιας θεραπείας ενός μεγάλου νοσοκομείου, ένας νεαρός (είναι-δεν είναι εικοσιπέντε χρόνων) δέχεται τη φροντίδα μιας νοσοκόμας. Βρίσκεται εκεί για την προγραμματισμένη θεραπεία στην αρρώστια του. Πριν έξι μήνες έχασε τη μητέρα του απ’ την ίδια αρρώστια. Το ίδιο και τον πατέρα του, πριν δύο χρόνια... Βρίσκει τη δύναμη και χαμογελάει, εκπέμποντας μια υποψία αισιοδοξίας. Έχει στο πρόσωπο μια φανερή, ανυπόκριτη έκφραση ευγνωμοσύνης. Για τη ζωή, που του χαρίζει ακόμα την ελπίδα να παλεύει...

...Η τραγικότητα της ανθρώπινης ζωής, τελικά, πουθενά δεν φανερώνεται τόσο μεγαλόπρεπη όσο στην ειρωνεία των αντιθέσεών της. Μια ειρωνεία, μάλιστα, που συχνά παίρνει τη μορφή άγριου σαρκασμού, όταν θύτης μαζί και θύμα των αντιθέσεων τυχαίνει να είναι στην εξέλιξη της ζωής του ο ίδιος άνθρωπος. Παγκόσμιο μνημείο μιας τέτοιας ακραίας αμφιθυμίας της μοίρας αποτελεί, αναμφίβολα, η περίπτωση του Αριστοτέλη Ωνάση...

Διαβάστε το άρθρο...

ΤΟ ΒΗΜΑ - Ενας άλλος ρατσισμός...

...Η σκηνή στην κεντρική πλατεία της Ηλιούπολης. Μια γυναίκα τρέχει να προλάβει στη στάση το ακριβοθώρητο λεωφορείο της περιοχής. Στο παγκάκι της στάσης κάθεται μια παρέα νεαρών, πάνω-κάτω σε ηλικία τρίτης λυκείου. Ξάφνου, ένα πόδι απλώνεται απ’ το παγκάκι. Η γυναίκα σκοντάφτει πάνω του και πέφτει, ενώ την ίδια στιγμή η παρέα ξεσπά σε γέλια και σε επευφημίες γι’ αυτόν που είχε τη φαεινή ιδέα! Η γυναίκα σηκώνεται, μαζεύει ντροπιασμένη τα κομμάτια της και μπαίνει αμίλητη στο λεωφορείο, δευτερόλεπτα πριν κλείσει η πόρτα. Είναι φανερό ότι έχει προ πολλού συμβιβαστεί με την ιδέα πως ανήκει σε κατώτερη «ράτσα»...

Διαβάστε το άρθρο...

ΤΟ ΒΗΜΑ - Οι γάτες γυρίζουν πίσω...

Εκτιμώ ιδιαίτερα τους σκύλους. Όταν το απαιτούν οι περιστάσεις, έχουν την ικανότητα να ξεκόβουν από το χθες, να αναπροσαρμόζονται, να μετεξελίσσονται... Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι να βρίσκονται κοντά στο αφεντικό τους, σ’ όποια γωνιά της γης κι αν τους πάει. Το γνωρίζω από πρώτο χέρι, έχοντας υποβάλει δύο σκύλους στο «πολιτιστικό σοκ» ισάριθμων υπερατλαντικών μετακινήσεων! Οι γάτες είναι διαφορετική περίπτωση: δένονται με τόπους, όχι με ανθρώπους. Δεν ξεχνούν ποτέ το μέρος που μεγάλωσαν, και είναι απρόθυμες να το εγκαταλείψουν ακολουθώντας τα αφεντικά τους σε μια μετακίνηση...

...Όμως, ακόμα και οι πολιτικές παρατάξεις υπόκεινται, καμιά φορά, στο σύνδρομο της γάτας: Σαν τον Μπάγκι και τον Κάαν, δεν άργησαν να ξαναθυμηθούν τις ιδεολογικές τους καταβολές (αν υποτεθεί ότι τις είχαν ξεχάσει ποτέ...) και να επιστρέψουν σε γνώριμες, γι’ αυτούς, πρακτικές απρόκλητης βίας και de facto υποκατάστασης των νόμιμων μηχανισμών της πολιτείας. Σε ιδανική απομίμηση των Ταγμάτων κάποιου αλήστου μνήμης κυρίου Röhm...

Διαβάστε το άρθρο...

ΤΟ ΒΗΜΑ - Ο Διογένης, η πάλη των φύλων και η Ελλάδα της κρίσης

Η κουβέντα είχε φουντώσει για τα καλά στη γυναικοπαρέα, στην προαστιακή καφετέρια. Κάποια –η μόνη που έδειχνε να ‘χει επίπεδο- διηγούνταν με ενθουσιασμό μια βόλτα στο κέντρο της Αθήνας με το λεωφορείο, που κατέληξε σε ένα ευχάριστο γεύμα και μια υπέροχη συζήτηση με τον σύντροφό της σε κάποιο ψητοπωλείο των Εξαρχείων.

Για να δεχθεί την επιτιμητική παρέμβαση της πιο «προχωρημένης» της παρέας: «Εμένα, χρυσό μου, αν κάποιος έστω και μία φορά με πήγαινε με το λεωφορείο για σουβλάκια, να μη σου πω πότε θα με ξανάβλεπε!» Εν μέσω μείζονος κρίσης, η παραπάνω φράση παύει να είναι ένα απλό αξιοπερίεργο ακαδημαϊκής σημασίας: γίνεται αληθινός σηματοδότης εθνικής ευθύνης!

Διαβάστε το άρθρο...

ΤΟ ΒΗΜΑ - Αυτοκαταστροφικοί εγωκεντρισμοί

Πριν κάπου δέκα χρόνια, η ποδοσφαιρική ΑΕΚ αναστατώθηκε από μια ακραία συμπεριφορά μιας οργάνωσης φανατικών οπαδών της. Οι εν λόγω οπαδοί αντιδρούσαν βίαια στην παρουσία στον πάγκο της ομάδας ενός προπονητή που στο παρελθόν την είχε οδηγήσει στην κατάκτηση πρωταθλημάτων, αλλά είχε κάνει το «λάθος» να εργαστεί για ένα διάστημα σε ανταγωνιστικό σύλλογο. Οι αντιδράσεις έφταναν ως το σημείο της ευθείας και απροκάλυπτης υπονόμευσης της αγωνιστικής πορείας της ομάδας, κάθε νίκη της οποίας θα μπορούσε να πιστωθεί στον «μισητό» τεχνικό!

Χαρακτηριστικό ήταν ένα περιστατικό σε ένα δύσκολο εκτός έδρας παιχνίδι: Οι οπαδοί στρατοπέδευσαν έξω απ’ το ξενοδοχείο όπου είχε καταλύσει η ομάδα, και όλη τη νύχτα την παραμονή του αγώνα έκαναν τόσο θόρυβο ώστε να μην μπορέσουν να κλείσουν μάτι οι ποδοσφαιριστές. Περιττό να αναφέρω την έκβαση του αγώνα εκείνου... Το περιστατικό αυτό, που το είδος του δυστυχώς δεν περιορίζεται στο χώρο του ποδοσφαίρου, αποκαλύπτει μια νοσηρή πλευρά του ελληνικού χαρακτήρα: είμαστε ικανοί να καταστρέψουμε αυτό που (υποτίθεται πως) αγαπάμε, αν δεν μπορέσουμε να το φέρουμε στα μέτρα μας! (...)

Διαβάστε το άρθρο...

ΤΟ ΒΗΜΑ - Ποιοι πληρώνουν την κρίση...

Την χιλιοειπωμένη φράση τη διάβασα ξανά σε πρόσφατο άρθρο αυτής της εφημερίδας (με το οποίο, κατά τα άλλα, συμφωνώ):

«Το κόστος της κρίσης καλείται να πληρώσει ο ιδιωτικός τομέας.»

Επειδή η αέναη επανάληψη είναι δυνατόν, εκτός από την επιθυμητή εμπέδωση, να οδηγήσει και σε αναθεωρητισμό, σκέφτηκα να βάλουμε για λίγο τη φράση στο μικροσκόπιο και να εξετάσουμε κάποιες λεπτές –και όχι τόσο ξεκάθαρες- υφές της...


Διαβάστε το άρθρο...

ΤΟ ΒΗΜΑ - Εγκλήματα γνώμης...

...Η πιο επιτυχημένη, ίσως, κωδικοποίηση της έννοιας του δημοκρατικού ήθους περιέχεται στη γνωστή, φοβερή φράση του φιλόσοφου François-Marie Arouet: «Διαφωνώ με αυτό που λες, αλλά θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να το λες.» Στο σύγχρονο συνονθύλευμα παρηκμασμένων και μισαλλόδοξων συνειδήσεων, θλιβερό κατάντημα αυτού που κάποτε λεγόταν –και κατ’ ευφημισμό εξακολουθεί να λέγεται- «Ελλάδα» (sic), η φράση του Βολταίρου έχει αποκτήσει ένα νέο, διαστροφικό νόημα: «Διαφωνώ με αυτό που λες, και θα αγωνιστώ μέχρι θανάτου (σου) ώστε να μην μπορείς να το λες!»...

Διαβάστε το άρθρο...

ΤΟ ΒΗΜΑ - Το «σύνδρομο της Τατιάνας» (κι αν το ‘χαμε...)

Ομολογώ πως δεν μου ‘χε ξανατύχει, κι ούτε που μου ‘τυχε ξανά από τότε! Το θυμάμαι όμως όλο και πιο πολύ τελευταία, καθώς φιλοσοφώ πάνω στις βαθύτερες αιτίες του εθνικού μας ναυαγίου... Η Τατιάνα ήταν αλλοδαπή φοιτήτριά μου, από το Καμερούν. Ιδιαίτερα ευφυής και, πάνω απ’ όλα, εργατική και μεθοδική όσο λίγοι στο τμήμα της. Σαν δευτεροετής, παρακολουθούσε το μάθημα του θεωρητικού ηλεκτρομαγνητισμού που διδάσκω.

Κάποια φορά, μπήκα στην τάξη κρατώντας βαθμολογημένα διαγωνίσματα, τα οποία επέστρεψα στους μαθητές μου ζητώντας τους να σχολιάσουν την αξιολόγησή μου. Πρόσεξα την αγριεμένη έκφραση στο πρόσωπο της Τατιάνας καθώς με παρακάλεσε να πλησιάσω στο θρανίο της: «Γιατί, κύριε, μου βάλατε τόσο;» Ήμουν έτοιμος να βάλω τις φωνές, καθώς ο βαθμός της ήταν κάπου 90% του άριστα! Διατήρησα, όμως, την ψυχραιμία μου: «Πιο πολύ θα θέλατε; Υπήρχαν κάποια λαθάκια...» Η απάντησή της με καθήλωσε: «Όχι, διαμαρτύρομαι γιατί μου βάλατε πιο πολύ απ’ ό,τι άξιζα! Αυτή τη φορά δεν είχα διαβάσει όσο έπρεπε...» Είδα κι έπαθα να την πείσω ότι ο βαθμός της ήταν αντικειμενικός κι απόλυτα δίκαιος!

Καθώς φέρνω το παλιό εκείνο περιστατικό στο μυαλό μου, σκέφτομαι με μια δόση μελαγχολίας: Αχ, και να ‘μασταν δέκα εκατομμύρια «Τατιάνες»! Να ‘λεγε ο καθένας μας: «δεν πειράζει, μου φτάνουν τόσα!», τις εποχές της αθωότητάς μας, τότε που ακόμα οι αγελάδες έμοιαζαν παχιές κι αστείρευτες... Να ‘χαμε λίγο περισσότερο ήθος και μια σταλιά λιγότερη απληστία... Να ‘μασταν πρώτα συνάνθρωποι και μετά ανταγωνιστές... Να βάζαμε τη δημοκρατία λίγο ψηλότερα απ’ τη συντεχνία... Να βολευόμασταν με το παλιό αμάξι τη στιγμή που ο γείτονας δεν είχε ούτε για το λεωφορείο... Κι αν τον συναντούσαμε πρωί-πρωί στο δρόμο, μ’ αυτό το παλιό αμάξι να τον πετούσαμε ως τη δουλειά... Και να ‘ταν αυτός ο λόγος που θα ‘δινε σ’ αυτό την πρέπουσα χρηστική αξία, μακριά από κενόδοξες ανάγκες επίδειξης σε «φίλους» κι επιβεβαίωσης από ρηχές και ξιπασμένες «συντρόφους»...

Ένας τέτοιος λαός, λοιπόν, σήμερα θα μπορούσε ακόμα και να βγάζει αναιδώς τη γλώσσα του στην κυρία Μέρκελ: «Άντε στο καλό σου, κυρά μου! Ποιος σου ‘πε πως έχουμε ανάγκη από δανεικά;»

ΤΟ ΒΗΜΑ


Σχόλια αναγνωστών (επιλογή):

Η Μέρκελ και η άλλη Τατιάνα... (από Δ.Τ.)
Ενδιαφέρουσα προσέγγιση. Με βρίσκει εν πολλοίς σύμφωνο, με εξαίρεση το επιμύθιο περί Μέρκελ. Είναι άλλο πράγμα η αθωότητα και το ήθος και τελείως διαφορετικό αυτό που υπονοείται στο τέλος: ο απομονωτισμός της χώρας, η αθέτηση των συμφωνιών μας και η αίσθηση ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε μόνοι μας σε ένα παγκοσμιοποιημένο κόσμο γεμάτο αλληλεξαρτήσεις. Όσον αφορά τον πυρήνα του άρθρου, μακάρι να είμασταν δέκα εκατομμύρια Τατιάνες. Αλλά πολύ φοβάμαι ότι το πρότυπο του νεοέλληνα είναι μια άλλη Τατιάνα που κάνει καριέρα στην τηλεόραση...

Απάντηση σε Δ.Τ. από ioannis
Η αθωότητα και το ήθος, δεν είναι άλλο πράγμα. Είναι στάση ζωής. Για να σταθείς στο ύψος αυτό, χρειάζεσαι δύναμη, πνευματική και σωματική. Το διαφορετικό, κατ’ εσάς, όπως διαγιγνώσκετε ως υπονοούμενο, είναι ακριβώς αυτό που δημιουργεί τις αλληλεξαρτήσεις. Μπαίνει από την πίσω πόρτα καλυμμένο με το μανδύα, μιας υποτιθέμενης επιτυχίας, προσωπικής, για την ικανοποίηση του απόλυτου εγώ, απομονώνοντας σταδιακά αυτό που θα έπρεπε να καλλιεργεί η περίφημη παγκοσμιοποίηση, δηλαδή, την αδελφοσύνη. Ο κίνδυνος (απομονωτισμός) που με μεγάλη ευκολία προβάλλεται από επίσημους, κυβερνητικούς και μη, έχει αποδέκτες και διεύθυνση. Πρέπει να καταχωνιάσουμε, στο σκοτεινό και απροσπέλαστο μέρος του μυαλού μας, την Τατιάνα, που έχουμε μέσα μας. Και φαίνεται, ότι, μέχρι σήμερα τα καταφέρνουν περίφημα, αφού, έχουμε χάσει την αθωότητα αλλά και το ήθος μας. Αυτό που με προβληματίζει, είναι, ποια θα είναι η αντίδρασή μας, όταν θα αντιληφθούμε κάποια στιγμή, να μας κοιτάζει η Τατιάνα, η δική μας Τατιάνα, με την αγριεμένη έκφραση στο πρόσωπό της.

Και όμως κινείται... (απάντηση αναγνώστη σε Δ.Τ.)
Μια μέρα ο Διογένης έτρωγε ένα πιάτο φακές καθισμένος στο κατώφλι κάποιου σπιτιού. Δεν υπήρχε σ'όλη την Αθήνα πιο φτηνό φαγητό από ένα πιάτο φακές. Μ'άλλα λόγια, αν έτρωγες φακές, σήμαινε ότι βρισκόσουν σε κατάσταση απόλυτης ανέχειας. Πέρασε ένας απεσταλμένος του άρχοντα και του είπε : "Α, Διογένη! Αν μάθαινες να μην είσαι ανυπότακτος κι αν κολάκευες λιγάκι τον άρχοντα, δεν θα ήσουν αναγκασμένος να τρως συνέχεια φακές". Ο Διογένης σταμάτησε να τρώει, σήκωσε το βλέμμα και κοιτάζοντας στα μάτια τον πλούσιο συνομιλητή του αποκρίθηκε : "Α, φουκαρά αδερφέ μου ! Αν μάθαινες να τρως λίγες φακές, δεν θα ήσουν αναγκασμένος να υπακούς και να κολακεύεις συνεχώς τον άρχοντα"... Ορθώς λοιπόν για Μέρκελ.

Δεν εχουμε αναγκη απο δανεικα? (ανώνυμος αναγνώστης)
Αυτο πραγματικα με αφησε αφωνο. Τοση αγνοια και για τους ανθρωπους και για την τρεχουσα κατασταση? Η ανθρωπογνωσια ειναι μια εξαιρετικα δυσκολη διανοητικη διαδικασια στο φτωχο πνευματικο περιβαλλον μιας καθυστερημενης χωρας, επομενως σε ενα βαθμο συγνωστες οι σχετικες με αυτη ανοησιες. Αλλα αυτο με τα δανεικα δεν ειναι η απλη καθημερινη βλακεια που αφορα το 90% του πληθυσμου. Εδω βλεπουμε ποσο θλιβερα χαμηλη ειναι η νοητικη και αντιληπτικη δυνατοτητα του πληθυσμου και ποια ειναι η πραγματικη προελευση των ιστορικων αδιεξοδων της χωρας.

(Το ύφος του τελευταίου σχολίου το αφήνω... ασχολίαστο!) 

The "Manhattan Project"

Διαβάστε...

Το video δεν έχει υποτίτλους, αξίζει όμως να το δείτε!


The "Manhattan Project" από costaspap

ΤΟ ΒΗΜΑ - Τι είναι, τελικά, ρατσιστικό;

Η πρόσφατη, πολυσυζητημένη υπόθεση της Βούλας Παπαχρήστου άνοιξε πάλι τον κύκλο των αντιπαραθέσεων περί ρατσισμού στη χώρα. Θυμίζουμε ότι η αθλήτρια της ΑΕΚ αποκλείστηκε με συνοπτικές διαδικασίες από την Ολυμπιακή αποστολή λόγω ενός χιουμοριστικού σχολίου της στο site κοινωνικής δικτύωσης “Twitter”, το οποίο (σχόλιο) θεωρήθηκε ρατσιστικό από τους υπεύθυνους της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής. Το σχόλιο ανέφερε τα εξής: «Με τόσους Αφρικανούς στην Ελλάδα, τουλάχιστον τα κουνούπια του Δυτικού Νείλου θα τρώνε σπιτικό φαγητό!»

Πέραν από το προφανές επιστημονικό λάθος που εμπεριέχει (πρόκειται απλά για μολυσμένα Ελληνικά κουνούπια!), το κατά πόσον το σχόλιο είναι ή όχι ρατσιστικό είναι θέμα συζήτησης. Το πρόβλημα είναι κατά κύριο λόγο εννοιολογικό: η διαφορετικότητα στην αξιολόγηση μιας πράξης ως ρατσιστικής ή όχι, οφείλεται στη μη-οικουμενικότητα της αντίληψης του πρωτογενούς όρου «ρατσισμός»...

Διαβάστε το άρθρο...

ΤΟ ΒΗΜΑ - Κήρυκες του μίσους: οι παρενέργειες μιας κρίσης...

Όσο κι αν ακούγεται σκληρό, αυτή η κρίση δεν μας εξαθλίωσε μόνο οικονομικά: ακόμα περισσότερο, μας εξαθλίωσε ηθικά. Ή, για να είμαι ακριβέστερος, ανέδειξε την ηθική αθλιότητα που υπολάνθανε μέσα μας!

Δεν μας πήρε χρόνο να χωριστούμε σε αλληλομισούμενες κοινωνικές ομάδες που κάθε μια πλειοδοτεί σε κανιβαλιστική αγριότητα απέναντι σε κάποιες άλλες, τις οποίες θεωρεί αποκλειστικά υπεύθυνες για την κρίση. Σκληροί δαρβινικοί νεοφιλελεύθεροι εναντίον ουτοπικών αριστερών κρατιστών... Αντιμνημονιακοί ιδεαλιστές «επαναστάτες» εναντίον κυνικών φιλομνημονιακών πραγματιστών... Εθνικά υπερήφανοι δραχμολάγνοι αυτόχειρες εναντίον «ξεπουλημένων δωσίλογων» ευρωπαϊστών...

Διαβάστε το άρθρο...

"Το Λυκόφως των Θεών": Φινάλε

Επαναστάτης από πεποίθηση, ο Richard Wagner ονειρεύτηκε πως θα μπορούσε να βάλει φωτιά στον κόσμο μέσω της Τέχνης, έτσι ώστε ένας νέος, καλύτερος κόσμος να αναφανεί από τις στάχτες του παλιού! Πουθενά δεν περιέγραψε αυτό το όραμά του τόσο ξεκάθαρα, όσο στο φινάλε του Götterdämmerung, τελευταίου μέρους της τετραλογίας Το Δαχτυλίδι του Νίμπελουνγκ. Σ' αυτό το video θα δούμε το τέλος μιας εξαιρετικής παραγωγής του "Δαχτυλιδιού" στη Metropolitan Opera της Νέας Υόρκης. Στο ρόλο της Brunnhilde, η Hildegard Behrens. Ο James Levine διευθύνει την ορχήστρα της "Met".


Götterdämmerung: Finale (Behrens) από costaspap

Όταν χάνεται το μέτρο...

Δείγμα περιρρέουσας νοσηρότητας σε καιρούς εθνικής κρίσης είναι το χθεσινό άρθρο του Θοδωρή Ζαρέτου στο "Βήμα", ενός αρθρογράφου που εκτιμούσα ιδιαίτερα για τον ορθολογισμό, την αντικειμενικότητα και την τολμηρότητά του να λέει τα πράγματα με τ' όνομά τους. Αυτή τη φορά επέλεξε την άναρχη εξαλλοσύνη που φτάνει ως την ύβρι, ως μέσο έκφρασης επιχειρημάτων που θα μπορούσαν να αποτελέσουν βάση για μια πιο πολιτισμένη ανταλλαγή απόψεων, αντάξια της εικόνας που μας είχε δώσει μέχρι χθες ο αρθρογράφος... Κρίμα!

Τα παιδιά σου ρε, δεν τα λυπάσαι;
Ανοιχτή επιστολή προς όποιον αισθάνεται αποδέκτης της

Και πες πως η Τρόικα λέει ΟΚ στο «σπάσιμο» των μέτρων για εξοικονόμηση 11.5 δις μέχρι το 2014, σε 7.5 δις μέχρι το 14 και άλλα 4 δις μέχρι το 2016. Τι σημαίνει αυτό μεγάλε; Ότι ανακουφιστήκαμε από τις εκροές για τα δανεικά και άρα σωθήκαμε αφού μας περισσεύουν για την ανάπτυξη;
Δεν θέλω μ...ς. Γιατί όσο πιο πίσω πάνε τα χρέη τόσο πιο πίσω πάει το πρωτογενές έλλειμμα στον προϋπολογισμό, τόσο περισσότερο χρόνο δηλαδή θα συνεχίσουμε να ζούμε καταναλώνοντας πιο πολλά απ’ όσα παράγουμε, τόσο περισσότερα δανεικά λοιπόν θα χρειαζόμαστε οπότε τόσο περισσότεροι θα είναι οι τόκοι που θα πρέπει να πληρώσουμε, άρα τόσο μεγαλύτερο θα είναι το βάθος χρόνου αποπληρωμής τόκων και κεφαλαίου και τελικά τόσο περισσότερο μέρος του χρέους μεταφέρουμε στα παιδιά μας.
Τόσο απλά μεγάλε. Και γιατί θέλουμε τότε την επιμήκυνση; Καλή ερώτηση φιλάρα. Επειδή δεν θέλουμε να πειράξουμε ούτε μία θέση άεργου δημοσίου υπαλλήλου, ούτε έναν παρασιτικό δημόσιο οργανισμό, δεν θέλουμε να περικόψουμε ούτε ένα ευρώ από γιγαντιαίες συντάξεις, από προκλητικά επιδόματα, από μισθούς ΚΨΜκαπνισμένων πολεμάρχων των Ε.Δ. και αργομισθίες παπάδων.
Ούτε ένα ευρώ από μισθούς εκπαιδευτικών που δουλεύουν τρεις ώρες τη βδομάδα και παίρνουν κανονικό μισθό επειδή-λέει-η θέση τους είναι οργανική! Eπειδή οι ΔΕΚΟ είναι σε άλλον πλανήτη και δεν γίνεται να μπούνε στο ενιαίο μισθολόγιο του δημοσίου κι αν κανείς τολμήσει να το κάνει θα κατεβάσει ο αρχιαληταράς του κρατικοδίαιτου συνδικαλισμού τους διακόπτες ΤΟΥ.
Επειδή δεν θέλουμε τίποτα να αξιοποιήσουμε όπως για παράδειγμα το Ελληνικό, ώστε να γίνει καμιά επένδυση, να μπεί κανένα φράγκο στο άδειο ταμείο, να δούμε καμιά νέα θέση εργασίας και καμιά ασφαλιστική εισφορά στα ταμεία.
Επειδή ο κάθε φιρδιμίρτζουλας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχει βάλει λέει «κόκκινες γραμμές» που δεν θα επιτρέψει να ξεπεραστούν κι ας πληρώνει παράνομα τους κατ ευφημισμόν εργαζομένους ενώ απεργούν.
Και για το 1.100.000 ανέργους (όλους από τον ιδιωτικό τομέα) ποιος θα βάλει κόκκινες γραμμές ρε αληταρά τοπικέ άρχοντα; Επειδή ο κάθε Ρουπακιώτης βγαίνει 10 μέρες μετά τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης όπου είναι υπουργός και ανακαλύπτει ότι «είναι αντισυνταγματική κάθε επιπλέον περικοπή των μισθών των δικαστικών».
Σε ποιόν ρε προκλητικέ υποκριτή τα λες αυτά; Στις επιχειρήσεις που αναγκάζονται να απολύουν ανθρώπους για να πληρώσουν τους φόρους τους, για να πληρώσεις εσύ τους μισθούς που ο ίδιος αποφάσισες ότι δεν κόβονται, ενώ όταν αναλάμβανες τη θέση ΗΞΕΡΕΣ ΠΟΛΥ ΚΑΛΑ ότι πρέπει να κοπούν;
Για όλα αυτά μεγάλε και για αμέτρητα άλλα παρόμοια θέλουμε την επιμήκυνση. Αν λοιπόν την δείς απ’ αυτήν τη σκοπιά, τότε ο Βενιζέλος από ρεαλιστής διαπραγματευτής μετατρέπεται σε λαμόγιο της διαπλοκής, ο Σαμαράς από ιππότης της ανάπτυξης σε ακόλουθο της Βαλκανικής μας μοίρας και ο Κουβέλης από εκσυγχρονιστής της αριστεράς σε αναχρονιστή του λαϊκισμού.
Αν δεν ήταν τραγικό για τις ζωές ανθρώπων θα είχε πλάκα: Να τους βλέπεις να πασχίζουν να ανακαλύψουν ισοδύναμα μέτρα των προηγούμενων ισοδυνάμων μέτρων των προηγούμενων ισοδυνάμων μέτρων των αρχικών μέτρων που ποτέ δεν εφαρμόστηκαν εκτός από τη λεηλασία του ιδιωτικού τομέα για να πληρώνονται οι λεβεντιές της ΤΡΑΙΝΟΣΕ μέσο μισθό 66.000ευρώ το χρόνο την ώρα που ο μέσος μισθός στον ιδιωτικό τομέα ήτανε 22.000 ευρώ το χρόνο.
Τόσο καλά. Κι αν πεις για την αντιπολίτευση! Ας θυμηθούμε τον Τσίπρα, το μειράκιον της νεοκομμουνιστικής αρχιτσογλανιάς, να δηλώνει ότι θα ξανακρατικοποιήσει την Ολυμπιακή και θα προσλάβει 100.000 δημοσίους υπαλλήλους!
Ας θυμηθούμε το αρχινούμερο του Περισσού, να έχει υποστεί την χειρότερη πολιτική και εκλογική ήττα και με μπλαζέ μετακομμουνιστικό ύφος-σαν να μην συνέβη τίποτα-να δηλώνει καθημερινά ότι «εμείς τα λέγαμε αυτά αλλά δεν μας ακούγατε και καλά να πάθετε αφού δεν αποφασίζετε να ανατρέψετε τον καπιταλισμό και να με κάνετε πρωθυπουργίνα με υπουργό πολιτισμού τον Μαΐλη»!
Για τους από κεί και κάτω της Βουλής τι να πούμε. Από πατριδοκάπηλοι μέχρι φασίστες ήτανε και μόνο χειρότεροι μπορούν να γίνουν.
Και κάτι άλλο. Μήπως κατάλαβες ρε μέγιστε τι πληρώνεις με τα λεφτά του 23% ΦΠΑ στην εστίαση και 13% στα τρόφιμα την ώρα που η Ισπανία έχει 4%; Και μήπως επιτέλους ρε τρίβλακα κατάλαβες ότι πρώτα ήρθε η κρίση και μετά το μνημόνιο; Και μήπως ρε επαναστάτη του κώλου έχει έρθει η ώρα να καταλάβεις ότι σ’ αυτή τη χώρα, κάθε ένας που επικαλείται τη λογική δεν είναι υποχρεωτικά μικροαστός συντηρητικός νοικοκύρης, ενώ κάθε άλλος που πετάει την επαναστατική παρόλα του όπου βρεί, σαν γόπα τσιγάρου, δεν είναι ακηδεμόνευτος δημοκρατικός τίγρης αλλά ύποπτος τυχοδιώκτης ή απλά μαλάκας;
Με βρίσκεις επιθετικό είπες; Εγώ όμως δεν σε ρώτησα πως με βρίσκεις αλλά που διαφωνείς. Τι είπες; Βρίζω; Σώπα ρε. Σιγά μη στάξει η ουρά του γαϊδάρου.

Θοδωρής Ζαρέτος

ΤΟ ΒΗΜΑ


Το σχόλιό μου στο "Βήμα":

Και όμως, στάζει!

Δεν θα μπω στην ουσία των επιχειρημάτων. Κάποια απ’ αυτά τα έχω αναδείξει κι εγώ (π.χ., φασιστικές πρακτικές των συντεχνιών, επαναστατικές κενολογίες της Αριστεράς, κλπ.), ενώ άλλα τα θεωρώ υπερβολικά (π.χ., γνωρίζω στρατιωτικούς και εκπαιδευτικούς που φυτοζωούν με μισθούς πείνας). Όμως, την αξιοπιστία των ιδεών αποδυναμώνει και η ασχήμια του υβριστικού λόγου, προϊόν ανεξέλεγκτης οργής και τυφλού φανατισμού. Σταχυολογώ λεκτικές ακρότητες: «ο αρχιαληταράς του κρατικοδίαιτου συνδικαλισμού» (επί της ουσίας, πάντως, δεν διαφωνώ), «ο κάθε φιρδιμίρτζουλας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης», «ρε αληταρά τοπικέ άρχοντα», «ρε προκλητικέ υποκριτή» (για τον υπουργό της Δικαιοσύνης), «λαμόγιο της διαπλοκής» (για τον Ε. Βενιζέλο), «μειράκιον της νεοκομμουνιστικής αρχιτσογλανιάς» (για τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης, χωρίς να διαφωνώ με την κριτική σ’ αυτόν), «αρχινούμερο του Περισσού» (για την Α. Παπαρήγα), «πατριδοκάπηλοι μέχρι φασίστες» (συλλήβδην οι εκτός Βουλής), «ρε τρίβλακα» - «ρε επαναστάτη του κώλου» (μη-προσδιορισμένοι αποδέκτες). Κρίμα για τον κ. Ζαρέτο, που εδώ έχασε την ψυχραιμία του. Και, για αρθρογράφους του επιπέδου του, ναι, «στάζει η ουρά του γαϊδάρου» όταν διολισθαίνουν σε τέτοιες λεκτικές ευτέλειες! (ΚΠ) 

Μαθαίνοντας σκοποβολή πάνω στους Ινδιάνους!

Σε ένα χωριό της άγριας Δύσης, ο σερίφης προκήρυξε θέση βοηθού. Επειδή κανένας απ' τους κατοίκους του χωριού δεν ήταν ιδιαίτερα δεινός στη χρήση των όπλων, οι πιο νέοι άρχισαν εντατικά μαθήματα σκοποβολής. Κάποιοι στόχευαν άδεια μπουκάλια από ουίσκι. Άλλοι πυροβολούσαν τενεκεδάκια από χρησιμοποιημένες κονσέρβες. Ο νεαρός Τζο είχε μια πιο προχωρημένη ιδέα: να βάλει στο σημάδι ζωντανούς στόχους! Η επιλογή δεν ήταν δύσκολη: Στην άλλη πλευρά του βουνού υπήρχε ένα χωριό Ινδιάνων. Οι συγχωριανοί του Τζο φοβόντουσαν πολύ τους Ινδιάνους, παρασυρμένοι απ' τις ιστορίες που διηγούνταν κάποιοι περαστικοί. Έτσι, θα έβλεπαν με "κατανόηση" (αν όχι κι ευγνωμοσύνη) την πράξη του Τζο! Κι έτσι ο Τζο ξεκίνησε μαθήματα σκοποβολής πυροβολώντας αδιάκριτα τους Ινδιάνους - άντρες και γυναίκες, νέους και γέρους, καλούς και κακούς...

Είχα πει να μην ξαναγράψω ως το Σεπτέμβρη. Οι ζέστες, εξάλλου, υπονομεύουν την ευθυκρισία και ευνοούν την πνευματική νωθρότητα. Όμως, δεν μπορούσα να σιωπήσω... Ακόμα κι αν θα 'πρεπε να υπερβώ μια απ' τις αρχές μου και να εκφραστώ με αρνητικό τρόπο για το πνευματικό δημιούργημα ενός νέου επιστήμονα -ή, για να ακριβολογήσω, μιας νέας επιστήμονος-, γνωρίζοντας πόση ανάγκη από ενθάρρυνση έχει στα πρώτα αρθρογραφικά βήματά της...

Όμως, τα πρώτα βήματα είναι καθαγιασμένα όταν γίνονται πάνω σε γη που δεν την έχουμε καταπατήσει. Κι αυτός ο κανόνας δεν τηρήθηκε σ' αυτή την περίπτωση. Δεν ξέρω ποιοι παρέσυραν την τόσο αξιόλογη αυτή μεταπτυχιακή σπουδάστρια να καταπιαστεί με ένα θέμα που γνώριζε μόνο από περιρρέοντες γενικούς αφορισμούς, κι όχι από προσωπική πείρα. Το σίγουρο είναι πως της έκαναν κακό! Και το ρόλο του "κακού" ανέλαβα να παίξω εγώ, κι ας είχα απέναντί μου το άλλο μισό του διχασμένου εαυτού μου να πυροβολεί την κάθε μου λέξη! Γιατί έπρεπε να υπερασπιστώ μια ολόκληρη τάξη ανθρώπων που έφαγαν τόνους λάσπης απ' την αρχή αυτής της κρίσης. Κι η επιστήμη δεν εφευρέθηκε για να ρίχνει περισσότερη λάσπη, μα αντίθετα για να την καθαρίζει όπου υπάρχει, αναδεικνύοντας την αλήθεια!

Οι "Ινδιάνοι" της ιστορίας μας είναι το σύνολο των δημόσιων λειτουργών της χώρας. Ο "Τζο" είναι η νεαρή επιστήμων που προαναφέραμε. Το όπλο της, ένα άρθρο που δεν θα 'πρεπε να 'χε γράψει... Το δικό μου άρθρο ήταν απλά η συμβουλευτική φωνή του σερίφη που λέει στον Τζο πως δεν ξεκίνησε σωστά τις σπουδές του στη σκοποβολή. Και του το λέει επειδή και μόνο πιστεύει στην αξία και τις δυνατότητές του... Αλλιώς, δεν θα 'χε μπει καν στον κόπο!

ΤΟ ΒΗΜΑ - Δημόσιο: Όταν η επιστημονική ελαφρότητα συναντά τον πολιτικό δόλο

Αν ήθελα να δώσω έναν σκοτεινό –και, σε κάθε περίπτωση, όχι καλοπροαίρετο- ορισμό της πολιτικής, θα έλεγα πως είναι η τέχνη της διαχείρισης του δημόσιου ψεύδους. Συν τοις άλλοις, ένας τέτοιος ορισμός διαχωρίζει την πολιτική από την επιστήμη, η οποία εξ ορισμού αναζητά την αλήθεια μέσα από τους αυστηρούς κανόνες της αποδεικτικής διαδικασίας.

Το πρόβλημα για την επιστήμη αρχίζει τη στιγμή που αυτή διολισθαίνει –έστω, ασυνείδητα- στις λογικές και τις πρακτικές της πολιτικής...

Διαβάστε το άρθρο...

ΒΗΜΑτίζοντας!

Περνώντας το πρωί για "καλημέρα" απ' τα γραφεία των συναδέλφων στη σχολή, έτρεμα πάντα αυτή τη χρονιά μήπως τρακάρω εκεί τον Ανδρέα. Ένα από τα όψιμα χόμπι του καλού συναδέλφου ήταν να με πειράζει για τις "καινούργιες ανοησίες" (το λέω κομψά!) που έγραφα στο πιο πρόσφατο άρθρο μου στο Βήμα. Η γνώση του ιδιότυπου χιούμορ του, βέβαια, με προφύλασσε από την παγίδα της διολίσθησης στην αυτοαμφισβήτηση!

Μπαίνοντας, στη συνέχεια, στην τάξη, ανέμενα την κλασική ερώτηση απ' τους φοιτητές μου: "Αρθράκι σήμερα δεν έχει;" Τους υποσχόμουν -και, όταν ήταν δυνατό, τηρούσα την υπόσχεση- πως, αν μείνει χρόνος στο τέλος του μαθήματος, θα διαβάσουμε και θα αναλύσουμε κάποιο καινούργιο άρθρο (τους ενδιέφεραν ιδιαίτερα αυτά που αφορούσαν ιστορικά, επιστημονικά και φιλοσοφικά θέματα).

Δυστυχώς, το Βήμα δεν παραχωρεί ατομικές σελίδες στους αναγνώστες-αρθρογράφους (όπως έκανε, π.χ., η Ελευθεροτυπία στους "Διαλόγους"), όπου θα μπορούσε κανείς να βρει συγκεντρωμένα τα links όλων των άρθρων ενός αρθρογράφου. Έτσι, αποφάσισα να φτιάξω μόνος μου τη σελίδα που αφορά την (μη-επιστημονική) αρθρογραφία μου, στο site ART & SCIENCE:

Articles (Non-Scientific)

Εκτός από τα links όλων των άρθρων μου στο Βήμα, θα βρείτε εκεί -και θα μπορέσετε να κατεβάσετε- τον συλλεκτικό τόμο ΒΗΜΑτίζοντας! Πρόκειται για ένα αρχείο PDF που περιλαμβάνει (σε δική μου εκτύπωση) το μεγαλύτερο μέρος της αρθρογραφίας μου στο Βήμα (όσα άρθρα έκρινα πως ήταν πιο ενδιαφέροντα).

Ευχαριστώ τη Λουψίμη για την πολύτιμη συνεργασία της στο στάδιο της τελικής διαμόρφωσης ενός άρθρου, όπου συχνά με "ανάγκαζε" να ξαναγράψω ολόκληρα τμήματά του (για να μην αναφερθώ και στην επισήμανση κάποιων λεπτεπίλεπτων γλωσσικών "ολισθημάτων", απ' αυτά που μόνο οι "σπασίκλες" της γλώσσας αντιλαμβάνονται!).

Επίσης ευχαριστώ τον φίλο και συνεργάτη στα blogs μου, ΑΝΤΩΝΗ-ΨΕΡΗΜΟΣ, για τα πάντα εύστοχα σχόλιά του, τα οποία εμπλούτισαν την αναδημοσίευση πολλών άρθρων στα blogs αυτά! 

Ποιοι δικαιούνται να μιλούν για τον Λιαντίνη...

Εντελώς τυχαία εντόπισα στο Βήμα ένα νέο σχόλιο που με "μαλώνει" για την κριτική που άσκησα σε παλιότερο άρθρο μου (Γκέμμα: Η επικίνδυνη γοητεία της παραφροσύνης...) στον Δ. Λιαντίνη. Το σχόλιο, το οποίο υπογράφει η αναγνώστρια Λαμπρινή, λέει τα εξής (διατηρώ την ορθογραφία του):

ΠΑΡΑΦΡΟΣΥΝΗ (σκετο) | 04/07/2012 04:57

Η επικίνδυνη γοητεία της παραφροσύνης... της τολμης και της δυναμης του λογου του. Ισως αρμοδιοι να μιλησουν για τον Λιαντινη θα ηταν οι μαθητες του, οι ανθρωποι που εζησαν διπλα του, αλλα ο Λιαντινης οπως ολοι οι "χαρισματικοι" ανθρωποι με τον ανεπιτήδευτο λόγο του μπορεσε να εισχωρησει (οσο "αντεχει" το μυαλο μας) στο μυαλο απλων αναγνωστων. Διαβαζοντας το αρθρο πραγματικα αναρωτηθηκα αν ο συντακτης του γνωριζει τον Λιαντινη και το εργο του. "Απαξιώνουν την ίδια τη ζωή, ηρωοποιούν την αυτοκαταστροφή και κατ’ ουσίαν γελοιοποιούν την αναζήτηση της ευτυχίας" σε ποιο σκοταδι ζει το μυαλο που διαστρεβλωνει με τετοιο τροπο την ουσια του λογου του Λιαντινη; Αληθεια κυριε Παπαχρηστου και ολοι εσεις που επιμενετε να τον διαβαλλετε, ποιο αγκαθι σας μπηγει ο λογος του; Υπαρχει μια μορφης τεχνης περα απο την αγιογραφια και τη βυζαντινη μουσικη που λεγεται "ΠΟΙΗΣΗ" και ο Λιαντινης ηταν ποιητης, ενας αιρετικος ποιητης, ενας προφητης, ο λογος του ηταν "φως" και τυχεροι οσοι μπορεσαν να το δουν...

lamprini 

Έχω κουραστεί να επαναλαμβάνω κάποια πράγματα, μα θα το κάνω για μια ακόμα φορά:

Αγαπητή Λαμπρινή, αρμόδιοι να μιλήσουν για τον Λιαντίνη είναι επίσης και όλοι οι αναγνώστες των βιβλίων του, περιοριζόμενοι, αυτονόητα, στα στοιχεία που εμπεριέχονται σ' αυτά. Δεν αμφισβητώ πως, ως άτομο που τον γνωρίσατε προσωπικά, είστε σε θέση να μιλήσετε με πολύ περισσότερη αυθεντία απ' ό,τι εγώ για την προσωπικότητά του. Το μόνο που έκανα -πράγμα που, νομίζω, ήταν αναφαίρετο δικαίωμά μου- ήταν να αξιολογήσω ένα συγκεκριμένο σύγγραμμά του με βάση και μόνο τις θέσεις που εκτίθενται εκεί. Αν διαβάσετε προσεκτικά το άρθρο μου, θα διαπιστώσετε ότι όλες οι απόψεις μου τεκμηριώνονται σχολαστικά με παραπομπές στο ίδιο το βιβλίο του...

Δεν θα αρνηθώ πως ήταν χαρισματική προσωπικότητα και φωτισμένος άνθρωπος. Εξίσου, όμως, δεν θα δεχθώ την αβασάνιστη κατηγορία σας πως το μυαλό κάποιου που "τολμά" να τον κρίνει ζει "στο σκοτάδι"! Και επιτέλους, αγαπητή, ας μιλούμε σωστά ελληνικά: τα ρήματα "κρίνω" και "διαβάλλω" ΔΕΝ είναι συνώνυμα!

ΚΠ 

Μποζόνιο, μα τι μποζόνιο;

Το βρήκαμε, μα τώρα πρέπει να δούμε τι ακριβώς είναι! Αυτό σκέφτονται πολλοί φυσικοί στο CERN μετά την αναγγελία πως ο γιγαντιαίος επιταχυντής Large Hadron Collider (LHC) ανακάλυψε ένα μποζόνιο Higgs – ή τουλάχιστον, κάτι που του μοιάζει... Ο γενικός διευθυντής του CERN, Rolf-Dieter Heuer, ήταν ιδιαίτερα προσεκτικός καθώς περιέγραφε το νέο σωμάτιο, του οποίου η μάζα είναι περίπου 125 GeV/c2, σαν «θεμελιώδες βαθμωτό μποζόνιο». Εν τούτοις, ακόμα κι αυτή η ιδιότητα του «βαθμωτού» – που σημαίνει ότι το σωμάτιο έχει μηδενικό spin – δεν έχει ακόμα απόλυτα επαληθευτεί...

Για να μάθουν περισσότερα για το σωμάτιο που βρήκαν, οι φυσικοί στο CERN χρειάζονται χρόνο και πιο πολλά δεδομένα. Για το σκοπό αυτό, ο LHC θα παρατείνει τη λειτουργία του για άλλους τρεις μήνες πέραν του Δεκεμβρίου του 2012, χρονικό σημείο όπου αρχικά προβλεπόταν να σταματήσει για να γίνουν απαραίτητες εργασίες συντήρησης.

Ο LHC δημιουργεί το σωμάτιο Higgs με υψηλής ενέργειας συγκρούσεις πρωτονίων. Στη συνέχεια, οι ομάδες των πειραμάτων ATLAS και CMS ανιχνεύουν τα σωμάτια που δημιουργούνται από την διάσπαση του Higgs. Αυτό συμβαίνει με διάφορους τρόπους – ή «κανάλια» – και, μελετώντας αυτές τις διασπάσεις, οι φυσικοί σχηματίζουν εικόνα γι’ αυτό που ανακάλυψαν.

Οι περισσότερες μετρήσεις ακριβείας αφορούν τη διάσπαση του Higgs είτε σε δύο φωτόνια («διφωτονικό κανάλι»), είτε σε δύο μποζόνια Z («κανάλι ZZ»). Από τα προϊόντα διάσπασης σ’ αυτά τα δύο κανάλια, οι φυσικοί μπορούν να υπολογίσουν με ακρίβεια τη μάζα του σωματίου Higgs. Υπάρχουν όμως και διάφορα άλλα κανάλια, στα οποία δεν μπορούν να ανιχνευτούν όλα τα προϊόντα διάσπασης, κι έτσι οι μετρήσεις της μάζας δεν είναι ακριβείς.

Το «Καθιερωμένο Μοντέλο» (Standard Model) της σωματιδιακής φυσικής περιγράφει πώς πρέπει να διασπάται το Higgs στα διάφορα κανάλια. Συγκρίνοντας αυτές τις προβλέψεις με τα πειραματικά αποτελέσματα στον LHC, οι φυσικοί θα είναι σε θέση να πουν αν έχουμε να κάνουμε στ’ αλήθεια με το Higgs του Καθιερωμένου Μοντέλου. Οι μέχρι τώρα ενδείξεις είναι απόλυτα θετικές. Και μάλιστα, τα δεδομένα στο διφωτονικό κανάλι δείχνουν στην κατεύθυνση ακόμα και μιας «νέας φυσικής» που υπερβαίνει το Καθιερωμένο Μοντέλο (ίσως ακόμα και στην πιθανή ανίχνευση «υπερσυμμετρίας», μιας ιδιότητας που θα μπορούσε να ενοποιήσει σωμάτια με εντελώς διαφορετικές ιδιότητες ως προς το spin και την στατιστική συμπεριφορά).

Το ερώτημα, φυσικά, που έρχεται στο μυαλό όλων είναι αν θα υπάρξει βραβείο Nobel γι’ αυτή τη νέα ανακάλυψη, και ποιος θα (πρέπει να) είν’ αυτός που θα το κερδίσει! Ο Peter Higgs – του οποίου το όνομα φέρει το μποζόνιο – εμφανίζεται διστακτικός στο να πάρει θέση σ’ αυτό το ζήτημα, καθώς πάντα διακήρυσσε, προς τιμήν του, ότι δεν ήταν ο μόνος που ανέπτυξε τις ιδέες που οδήγησαν στην πρόβλεψη του μποζονίου Higgs στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Όπως ο ίδιος λέει, τουλάχιστον άλλοι πέντε θεωρητικοί φυσικοί – οι Robert Brout, François Englert, Gerald Guralnik, Carl Hagen και Tom Kibble – αξίζουν παρόμοια αναγνώριση. Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι η επιτροπή του βραβείου Nobel δεν μπορεί να δώσει το βραβείο σε περισσότερους από τρεις φυσικούς κάθε χρόνο. Αυτή τη φορά, λοιπόν, η επιτροπή βρίσκεται στ’ αλήθεια αντιμέτωπη με έναν πολύ δυνατό γρίφο, που ούτε ο ίδιος ο Higgs θα μπορούσε να επιλύσει!


Πηγή πληροφοριών: PhysicsWorld

Διαβάστε επίσης...

Δείτε το Video 

ΤΟ ΒΗΜΑ - Η κρυμμένη συμμετρία του κ. Higgs!

Κορυφώνεται αυτές τις μέρες η αγωνία για τις τελικές(?) ανακοινώσεις σχετικά με το σωμάτιο του Higgs. Καθώς οι τεχνικοί όροι της Φυσικής υψηλών ενεργειών «δίνουν και παίρνουν» στα μέσα ενημέρωσης, και είναι πολύ πιθανό ο αναγνώστης να αισθάνεται ήδη μπερδεμένος, ας προσπαθήσουμε να βάλουμε κάποια τάξη στα πράγματα περιγράφοντας το θεωρητικό background της υπόθεσης με όσο πιο απλά λόγια γίνεται. Κάτι σαν παραμύθι, δηλαδή!

Η κρυμμένη απλότητα της Φύσης

Με βάση τη φαινομενολογία που μας προσφέρει ο κόσμος των χαμηλών ενεργειών στον οποίο ζούμε, μπορούμε να διακρίνουμε τέσσερα είδη δυνάμεων (ή αλληλεπιδράσεων) μεταξύ των στοιχειωδών σωματίων της ύλης:

(1) Τις δυνάμεις βαρύτητας (στις οποίες οφείλεται το βάρος των σωμάτων, αλλά και η καθορισμένη κίνηση της Γης γύρω απ’ τον Ήλιο),

(2) τις ηλεκτρομαγνητικές δυνάμεις (τέτοια είναι, π.χ., η τριβή ανάμεσα στις δύο παλάμες μας όταν σύρουμε τη μία πάνω στην άλλη),

(3) τις ισχυρές δυνάμεις (χάρη στις οποίες διατηρεί την συνεκτικότητά του ο πυρήνας ενός ατόμου), και

(4) τις ασθενείς δυνάμεις (ευθύνονται για μια σειρά διεργασιών που λαμβάνουν χώρα στον ατομικό πυρήνα). Υπάρχουν ενδείξεις, όμως, ότι η Φύση είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο απλή απ’ όσο φαίνεται.

Για παράδειγμα, πριν την συστηματική θεωρητική διατύπωση των νόμων του ηλεκτρομαγνητισμού από τον James Clerk Maxwell (1831-1879), ο ηλεκτρισμός και ο μαγνητισμός αντιμετωπίζονταν σαν δύο ξεχωριστά και ανεξάρτητα φυσικά φαινόμενα. Αυτό ενισχύθηκε και από την προφανή διαφορετικότητα ανάμεσα στις ιδιότητες των ηλεκτρικών και των μαγνητικών δυνάμεων.

Με τις περίπλοκες μαθηματικές εξισώσεις του, ο Maxwell περιέγραψε το ηλεκτρικό και το μαγνητικό πεδίο σαν «δύο όψεις του ίδιου νομίσματος», αφού το ένα μπορεί να «μεταμορφώνεται» (να μετασχηματίζεται) στο άλλο, ανάλογα με τον τρόπο που τα παρατηρούμε (αυτή ήταν και η αφετηρία της σκέψης του Einstein όταν πρότεινε την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας). Έτσι, αντί για δύο ξεχωριστά πεδία, ηλεκτρικό και μαγνητικό, μιλάμε για ένα ενιαίο ηλεκτρομαγνητικό πεδίο.

Είναι ενδιαφέρον εδώ να παρατηρήσουμε ότι, σε ό,τι αφορά την σχετική ισχύ τους, η ηλεκτρική και η μαγνητική δύναμη αρχίζουν να γίνονται ισοδύναμες μεταξύ τους στο όριο των υψηλών ταχυτήτων (άρα υψηλών ενεργειών) των ηλεκτρικών φορτίων που αλληλεπιδρούν. Αυτή είναι μια πρώτη ένδειξη πως η απλότητα της Φύσης αποκαλύπτεται υπό την προϋπόθεση ότι για την πειραματική παρατήρησή της διατίθεται η κατάλληλη ενέργεια!

Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της Φυσικής επιστήμης κατά τον εικοστό αιώνα ήταν η ανακάλυψη ότι, με παρόμοιο τρόπο, η ηλεκτρομαγνητική και η ασθενής αλληλεπίδραση επίσης αποτελούν δύο όψεις (δύο εκφάνσεις) μιας ενιαίας δύναμης, της ηλεκτρασθενούς. Ανοιχτή παραμένει η φιλοδοξία της εύρεσης μιας ακόμα μεγαλύτερης ενοποίησης που να περιλαμβάνει στο σχήμα και την ισχυρή αλληλεπίδραση (η βαρύτητα είναι μια άλλη, «πονεμένη» ιστορία, αφού, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες δυνάμεις, δεν δείχνει να υποτάσσεται εύκολα στους κανόνες της Κβαντικής Φυσικής...).

Το πρόβλημα είναι πως, όπως αναφέραμε πιο πάνω, όσο πιο απλή εμφανίζεται η Φύση μέσα απ’ αυτά τα διαδοχικά στάδια ενοποίησης, τόσο πιο ακριβό «εισιτήριο» καλείται να πληρώσει ο θεατής που θα γίνει μάρτυρας αυτής της απλότητας. Και το εισιτήριο αυτό λέγεται ενέργεια! Δηλαδή, η υποτιθέμενη απλότητα της Φύσης μπορεί να αποκαλυφθεί μόνο μέσα από πειράματα πολύ υψηλών ενεργειών. Και, όσο μεγαλύτερος είναι ο βαθμός απλότητας που θέλουμε να αναδείξουμε, τόσο περισσότερη ενέργεια απαιτείται. Αυτό εξηγεί, άλλωστε, γιατί δαπανώνται τέτοια τεράστια ποσά για την κατασκευή όλο και μεγαλύτερων επιταχυντών στοιχειωδών σωματίων, όπως ο Large Hadron Collider (LHC) στο CERN στη Γενεύη.

Η άλλη πλευρά του λόφου...

Ένα απλό παράδειγμα ίσως μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα αυτά που αναφέρθηκαν πιο πάνω: Φανταστείτε ότι κατοικείτε στους πρόποδες ενός λόφου που βρίσκεται στο μέσο μιας πόλης, της οποίας τα σπίτια είναι όμοια μεταξύ τους και ομοιόμορφα κατανεμημένα γύρω απ’ το λόφο. Από το σημείο που βρίσκεστε μπορείτε να βλέπετε μόνο ένα μέρος της πόλης, αφού ο λόφος σάς κρύβει την άλλη πλευρά της. Έτσι, για σας υπάρχει η «δική σας» γειτονιά και η «άλλη», στην αντίθετη πλευρά του λόφου. Η αντίληψή σας για την πόλη, απ’ το σημείο που βρίσκεστε, είναι αποσπασματική και ασύμμετρη...

Τώρα, υποθέστε ότι βρίσκετε το κουράγιο (δηλαδή, την απαιτούμενη ενέργεια) να ανεβείτε στην κορυφή του λόφου. Από εκεί πια μπορείτε να βλέπετε ολόγυρα κάθε γειτονιά της πόλης. Η θέα τώρα είναι καθολική και απόλυτα συμμετρική (όπως κι αν περιστρέψετε το σώμα σας, πάντα θα αντικρίζετε κάποια περιοχή της πόλης, και, σύμφωνα με την υπόθεση που κάναμε, όλες οι περιοχές είναι όμοιες μεταξύ τους). Αυτό που πρέπει να συγκρατήσουμε είναι ότι, η πορεία από την πολυπλοκότητα της ασυμμετρίας προς την απλότητα της συμμετρίας απαιτεί δαπάνη ενέργειας.

Η συμμετρία πίσω απ’ τη δύναμη...

Με τα σημερινά δεδομένα, τα στοιχειώδη σωμάτια και οι μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις (δυνάμεις) περιγράφονται από το λεγόμενο Καθιερωμένο Μοντέλο (Standard Model), το οποίο αποτελεί σύνθεση όλων των πειραματικά επιβεβαιωμένων θεωριών για την δομή της ύλης σε θεμελιώδες επίπεδο. Για την ακρίβεια, υπάρχει ακόμα ένα ζήτημα που μένει να επιβεβαιωθεί πειραματικά: ο μηχανισμός με τον οποίο πιστεύουμε ότι τα σωμάτια (και, μακροσκοπικά, η ύλη) αποκτούν μάζα (ή, αν προτιμάτε, αδράνεια). Μα, θα ρωτήσετε, γιατί να μη δεχθούμε απλά ότι η μάζα είναι μια ιδιότητα που το κάθε σωμάτιο φέρει εξαρχής από τη στιγμή της δημιουργίας του, κάτι σαν «προίκα» απ’ την ίδια τη Φύση; Για να κατανοήσουμε το πρόβλημα, θα πρέπει να ξαναγυρίσουμε στην έννοια της συμμετρίας...

Στον μικρόκοσμο, η συμμετρία είναι κάτι παραπάνω από θέμα απλής αισθητικής: είναι αυτή που καθορίζει το είδος των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των σωματίων. Δηλαδή, πίσω από κάθε μορφή αλληλεπίδρασης κρύβεται και μια αντίστοιχη μορφή συμμετρίας. Για παράδειγμα, η ηλεκτρομαγνητική αλληλεπίδραση μεταξύ ηλεκτρικά φορτισμένων σωματιδίων σχετίζεται με την συμμετρικότητα (αμεταβλητότητα στη μορφή) των θεμελιωδών εξισώσεων του Ηλεκτρομαγνητισμού, κάτω από συγκεκριμένους αφηρημένους μαθηματικούς μετασχηματισμούς των συναρτήσεων που περιγράφουν το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο και τα σωμάτια που αλληλεπιδρούν μέσω αυτού.

Το ίδιο το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο, κατά την κβαντική θεωρία, αντιπροσωπεύεται από τα δικά του «σωμάτια», τα φωτόνια. Μπορούμε να σκεφτούμε τα σωμάτια αυτά σαν μικρές σφαίρες που εκτοξεύει το ένα φορτίο στο άλλο, κάνοντάς το να αισθανθεί την παρουσία του. Τα φωτόνια είναι τα κβάντα (οι πλέον στοιχειώδεις ποσότητες) του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου που «κοινωνούν» την ηλεκτρομαγνητική αλληλεπίδραση ανάμεσα σε ηλεκτρικά φορτισμένα σωμάτια.

Στη γλώσσα της συμμετρίας, το φωτόνιο παίζει τον ρόλο του «ταχυδρόμου» που ενημερώνει κάθε παρατηρητή απ’ τον οποίο διέρχεται, για τις λεπτομέρειες των μαθηματικών μετασχηματισμών συμμετρίας που υπέστησαν οι συναρτήσεις που αντιπροσωπεύουν τα σωμάτια σε γειτονικά σημεία του χώρου (σωστότερα, του χωροχρόνου).

Πρέπει, όμως, να λάβουμε υπόψη έναν σημαντικό περιορισμό: Οι θεωρίες που συσχετίζουν τις αλληλεπιδράσεις των σωματίων με υποκείμενες συμμετρίες, θέτουν ως προϋπόθεση τα κβάντα του πεδίου που ευθύνεται για την αλληλεπίδραση να έχουν μηδενική μάζα! Αυτό ισχύει πράγματι για τα φωτόνια (φορείς της ηλεκτρομαγνητικής αλληλεπίδρασης), όχι όμως και για τα κβάντα του πεδίου που σχετίζεται με την ασθενή αλληλεπίδραση. Έτσι, η αλληλεπίδραση αυτή θα κινδύνευε να μείνει έξω απ’ το παιχνίδι της συμμετρίας, και η θεωρητική εξήγηση της ενοποίησης της ασθενούς δύναμης με τον ηλεκτρομαγνητισμό (ηλεκτρασθενής δύναμη) θα οδηγείτο σε αδιέξοδο... αν δεν έσωζε την παρτίδα ένα μυστηριώδες πεδίο!

Ο «ξενέρωτος» καθηγητής και η δημοφιλής συνοδός του!

Τη λύση στο αδιέξοδο της μάζας δίνει το πεδίο Higgs. Το πεδίο αυτό μας επιτρέπει να θεωρούμε τα κβάντα όλων των αλληλεπιδράσεων σαν σωμάτια που αυτά καθαυτά δεν έχουν μάζα, φαίνεται όμως σ’ εμάς ότι έχουν εξαιτίας της αλληλεπίδρασής τους με το πεδίο Higgs, ή, αν προτιμάτε, με το κβάντο του πεδίου αυτού, το περίφημο μποζόνιο Higgs. Γενικά μιλώντας, σύμφωνα με την θεωρία του Peter Higgs (καθώς και άλλων ερευνητών που εργάστηκαν ανεξάρτητα πάνω στο ίδιο πρόβλημα), η μάζα όλων των στοιχειωδών σωματίων είναι μια επίκτητη (φαινομενική) ιδιότητα που προκύπτει λόγω της αλληλεπίδρασής τους με το πανταχού παρόν πεδίο Higgs. Θα μπορούσαμε, δηλαδή, να πούμε πως, αν το πεδίο αυτό «έσβηνε» ξαφνικά (όπως υποθέτουμε ότι ίσχυε για κάποια χρονική περίοδο μετά το Big Bang, λόγω των ακραίων θερμοκρασιών), όλα τα σωμάτια θα εμφανίζονταν χωρίς μάζα (δεν θα είχαν αδράνεια, δηλαδή δεν θα πρόβαλαν αντίσταση στη μεταβολή της κινητικής τους κατάστασης).

Αυτό, σύμφωνα με την Θεωρία της Σχετικότητας, θα σήμαινε ότι κάθε σωμάτιο θα ταξίδευε με την ταχύτητα του φωτός. Γνωρίζουμε, βέβαια, ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει στ’ αλήθεια (με εξαίρεση το φωτόνιο). Ένα παράδειγμα και πάλι θα βοηθήσει: Φανταστείτε μια χοροεσπερίδα που διοργανώνουν οι φοιτητές ενός πανεπιστημίου. Στη μεγάλη σάλα βρίσκεται ένα μεγάλο πλήθος φοιτητών που είναι ομοιόμορφα κατανεμημένοι σε όλη την έκταση του χώρου. Ας πούμε ότι το πλήθος αυτό των φοιτητών είναι το «πεδίο Higgs», και οι εν λόγω νεαροί αποτελούν τα «μποζόνια Higgs» (τα κβάντα του πεδίου).

Κάποια στιγμή κάνει την εμφάνισή του στο χορό ένας «ξενέρωτος» καθηγητής (π.χ., ο γράφων). Κανείς δεν του δίνει σημασία καθώς μπαίνει στο δωμάτιο, κι έτσι αυτός μπορεί να κινείται ανενόχλητα και να επιταχύνεται κατά βούληση. Είναι ένα «σωμάτιο» χωρίς μάζα (χωρίς αδράνεια), αφού το πεδίο Higgs και τα κβάντα του (οι φοιτητές) δεν καταδέχονται ν’ ασχοληθούν μαζί του ώστε να προβάλουν εμπόδια στην κίνησή του! Φανταστείτε τώρα ότι στο χορό καταφθάνει καθυστερημένα η ωραία συνοδός του καθηγητή. Καθώς τραβάει την προσοχή των φοιτητών, σπεύδουν όλοι να την προσεγγίσουν, δυσχεραίνοντας την κίνησή της μέσα στη σάλα. Έτσι, για να επιταχύνει το βήμα της θα χρειαστεί να καταβάλει δύναμη: το πεδίο Higgs (οι φοιτητές) της προσέδωσε μάζα (αδράνεια).

Τώρα, αν υποθέσουμε πως οι φοιτητές γίνονταν αόρατοι, κάποιος εξωτερικός παρατηρητής θα μπορούσε να νομίσει ότι η αδράνεια αυτή είναι μια ιδιότητα που πρωτογενώς φέρει η ίδια η γυναίκα! Πιστεύουμε λοιπόν –μέχρις αποδείξεως του εναντίου- ότι η αδράνεια που εμφανίζουν όλα τα σώματα δεν είναι μια εγγενής ιδιότητά τους, αλλά οφείλεται στην αλληλεπίδρασή τους με το «αόρατο» πεδίο Higgs. Και το πεδίο αυτό θα γίνει «ορατό» μόλις ανακαλύψουμε το κβάντο του –το μποζόνιο Higgs!

Επίλογος

Όλα αυτά ακούγονται ωραία, υπό την προϋπόθεση ότι η θεωρία Higgs είναι σωστή και το σχετιζόμενο μποζόνιο υπαρκτό. Αν όντως υπάρχει, θα είναι πολύ βαρύ (αφού και το ίδιο έχει μάζα, και μάλιστα πολύ μεγάλη, καθώς αλληλεπιδρά ισχυρά με το ίδιο του το πεδίο!), γι’ αυτό και η δημιουργία του στο εργαστήριο απαιτεί πολύ υψηλές ενέργειες (θυμηθείτε την περίφημη σχέση του Einstein, που καθιστά τη μάζα και την ενέργεια ισοδύναμες). Τέτοιες ενέργειες πράγματι διαθέτει ο επιταχυντής LHC στο CERN. Και όλοι (ή σχεδόν όλοι...) εύχονται οι προσπάθειες των επιστημόνων –και τα χρήματα που δαπανήθηκαν- να έχουν αίσιο αποτέλεσμα, που δεν μπορεί να είναι άλλο από την τελική επιβεβαίωση της ύπαρξης του «δύστροπου» μποζονίου. Σε αντίθετη περίπτωση, ίσως χρειαστεί να ξαναγράψουμε απ’ την αρχή μεγάλο μέρος της Φυσικής του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα!

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Η μεταπολίτευση που χάθηκε στα χαρακώματα...

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ιστορικός για να απαντήσει στο ερώτημα, ποιος υπήρξε ο πιο παράλογος πόλεμος της ιστορίας. Το βραβείο του στρατιωτικού παραλογισμού θα κέρδιζε με άνεση ο Πρώτος Παγκόσμιος, του οποίου ο κυνικά αμοραλιστικός χαρακτήρας κρύβεται τεχνητά πίσω από την «αθώα» (σχεδόν ηρωική) έκφραση «πόλεμος των χαρακωμάτων»!

Ο «Μεγάλος Πόλεμος» είναι ίσως το πιο διάσημο παράδειγμα «πολέμου φθοράς» (war of attrition), μιας στρατιωτικής τακτικής όπου οι εμπόλεμες δυνάμεις επιχειρούν να φτάσουν στη νίκη επιφέροντας όσο το δυνατόν περισσότερες απώλειες στον αντίπαλο, μέχρι την τελική του εξάντληση. Οχυρωμένοι οι στρατιώτες σε άθλια (συχνά λασπωμένα) χαρακώματα, για μήνες σε στάση αναμονής που έσπαζε νεύρα και ηθικό, δέχονταν περιοδικά εντολές από υπερφίαλους στρατηγούς να βγουν απ’ τα «λαγούμια» τους και να επιτεθούν μαζικά στο αντίπαλο χαράκωμα, προσπαθώντας να σκοτώσουν όσο περισσότερους στρατιώτες του εχθρού μπορούσαν. Ενός εχθρού που περίμενε να τους θερίσει με τα πολυβόλα του, συχνά πριν καν προλάβουν να διασχίσουν την ουδέτερη ζώνη, τη «γη του κανενός» (no man’s land)...

Ο πόλεμος των χαρακωμάτων διεκδίκησε και πήρε περισσότερες από εννέα εκατομμύρια ζωές νέων παιδιών, εξαφανίζοντας μια ολόκληρη γενιά στο διάβα του. (Στην διαβόητη μάχη του Somme και μόνο, χάθηκαν ένα εκατομμύριο και πλέον στρατιώτες, ενώ στο Verdun κάπου εφτακόσιες χιλιάδες. Και όλ’ αυτά για το αμφίβολο κέρδος λίγων εκατοντάδων μέτρων λασπωμένης γης...)

Συχνά μπαίνω στον πειρασμό να αναρωτηθώ αν εκείνοι που άσκησαν ή αντιπολιτεύτηκαν την εξουσία στην Ελλάδα από τη μεταπολίτευση ως σήμερα, έκαναν ποτέ τον κόπο να μελετήσουν την ιστορία του Πρώτου Παγκόσμιου. Γιατί, αν το είχαν κάνει, θα γνώριζαν καλά το κόστος ενός πολέμου φθοράς, μιας τακτικής που αγαπήθηκε με πάθος από όλες, σχεδόν, τις μείζονες πολιτικές δυνάμεις του τόπου. Το ζητούμενο ήταν σταθερά ένα: η με κάθε μέσο φθορά του πολιτικού αντιπάλου, ιδιαίτερα αν αυτός βρισκόταν στην εξουσία. Με το πατριωτικό καθήκον απέναντι στη χώρα και το λαό (αν υποτεθεί ότι αυτό ενυπήρχε σε κάποιο βαθμό ως πρωτογενές κίνητρο πολιτικής δράσης) κρυμμένο κάπου στα βάθη του κομματικού ασυνείδητου...

Πιστοί στην ιστορική μας κατάρα, συντηρήσαμε για χρόνια ένα μοντέλο πολιτικής βασισμένο στη διαλεκτική σύγκρουση ανάμεσα σε δύο αλληλομισούμενα άκρα ενός κομματικού διπόλου, που εναλλάσσονταν στους ρόλους εξουσιαστών-αντιπολιτευόμενων. Κάθε φορά που ένας κομματικός πόλος έχανε την εξουσία, επιδιδόταν με ρεβανσιστική μανία σε πόλεμο φθοράς του αντιπάλου του και υπονόμευσης του κυβερνητικού έργου, ακόμα κι αν αυτό αποτελούσε μέρος μη-διαπραγματεύσιμων εθνικών προτεραιοτήτων.

Αρωγοί σ’ αυτή την εθνικά αυτοκαταστροφική προσπάθεια ήταν πάντα οι στρατοί των οργανωμένων συμφερόντων, οι κομματικά ελεγχόμενες συντεχνίες. (Δεν θα χρησιμοποιήσω τη λέξη «συνδικαλισμός», γιατί η έννοια αυτή προϋποθέτει δημοκρατικό ήθος, αρετή άγνωστη στις ιδιοτελείς ηγεσίες των συντεχνιών...) Κοινοί εκβιαστές που ταλαιπωρούσαν τον μη-προνομιούχο πολίτη κατεβάζοντας τους διακόπτες της πολύτιμης ηλεκτρικής ενέργειας, ή στερώντας του το (συχνά προπληρωμένο) δικαίωμα στις δημόσιες μεταφορές, βαφτίζονταν σε «λαϊκούς αγωνιστές» που μάχονταν για τα συμφέροντα «του λαού». Φυσικά, οι «αγωνιστές», πέραν του όποιου ευκαιριακού πλουτισμού τους, αμείβονταν και με περίοπτες πολιτικές ή και κυβερνητικές θέσεις, όταν το κόμμα που υπηρετούσαν ερχόταν ξανά στην εξουσία!

Η τελευταία φάση του αμαρτωλού δικομματισμού σημαδεύτηκε από τρεις σημαντικές διαφοροποιήσεις του σκηνικού. Πρώτον, απωλέστηκε οριστικά το μέχρι πρότινος αυτονόητο προνόμιο της κυβερνητικής αυτοδυναμίας, προνόμιο που ο ίδιος ο λαός ευφυώς κατάργησε. Δεύτερον, η κυβερνητική φθορά, υπό συνθήκες ακραίας κρίσης, του ενός από τους παραδοσιακούς πόλους του δικομματισμού, οδήγησε στην εκλογική καταβύθισή του και την αντικατάστασή του από έναν νέο και άφθαρτο πολιτικό φορέα (ο οποίος, φυσικά, έσπευσε να αντιγράψει το ήθος, το ύφος και τις πρακτικές του προκατόχου του...). Τρίτον, η αναπόφευκτη παρακμή του παραδοσιακού συντεχνιακού συνδικαλισμού οδήγησε στην αναζήτηση ενός ισοδύναμου μηχανισμού φθοράς της εξουσίας. Αυτή τη φορά, δεν στρατολογήθηκαν μόνο ιδιοτελείς συνδικαλιστικές ηγεσίες (θυμηθείτε πριν ένα χρόνο την απεργία των ταξί, που σχεδόν τίναξε στον αέρα τον τουρισμό), αλλά αξιοποιήθηκε ιδιοφυώς κι η αγανάκτηση των ίδιων των πολιτών που υπέφεραν κάτω από τις συνέπειες μιας πρωτόγνωρης οικονομικής κρίσης. Η πολιτική κεφαλαιοποίηση του «κινήματος των Αγανακτισμένων» πιστοποιείται μάλλον εύκολα από την δραματική αλλαγή του πολιτικού σκηνικού στη χώρα...

Το κρίσιμο ερώτημα, τώρα, είναι: θα ξεφύγει, επιτέλους, η χώρα από τον θανάσιμο εναγκαλισμό της πολιτικής της με δικομματικά σχήματα που σπαταλούν τις δυνάμεις του τόπου σε έναν εθνικά αυτοκαταστροφικό πόλεμο αμοιβαίας φθοράς; Το πρωτόγνωρο πείραμα σχηματισμού κυβέρνησης συνεργασίας δίνει μια ελπίδα υπέρβασης του αμαρτωλού πολιτικού μας παρελθόντος. Σημειολογικά, θα καταθέσω και μια προσωπική εντύπωση: το μετεκλογικό χαμήλωμα των τόνων όσων, για δικούς τους λόγους, δεν θέλησαν να συμμετάσχουν στην προσπάθεια αυτή. Ας ελπίσουμε ότι κάτι σημαίνει!

Κι ας μην ξεχνάμε, τέλος, ότι, σε κάθε πόλεμο χαρακωμάτων υπάρχει ανάμεσα σ’ αυτά μια “no man’s land”, διάσπαρτη από πτώματα και διάτρητη απ’ τα σημάδια των πυρομαχικών. Τα παραμορφωμένα πτώματα, με σβησμένες τις μορφές και χαμένα τα ονόματα, προορίζονται για ομαδικό τάφο με λιτή επιγραφή... Ας πούμε, «λαός»!

ΤΟ ΒΗΜΑ

Νεύτωνας: Πάντα επίκαιρος, παρά τις "αδυναμίες" του!

Σε σχετικά πρόσφατη ανάρτηση, είχαμε αναφερθεί στο άρθρο μας: Foundations of Newtonian Dynamics: An Axiomatic Approach for the Thinking Student, το οποίο επιχειρεί μια επανεξέταση της αξιωματικής βάσης της Νευτώνειας Δυναμικής, μιας κλασικής φυσικής θεωρίας που παραμένει "ζωντανή" κι επίκαιρη παρά τις εγγενείς αδυναμίες της! Επανερχόμαστε με μερικά σχετικά updates, για τους ενδιαφερόμενους αναγνώστες του blog:

1. Το άρθρο έχει ήδη υποστεί δύο αναθεωρήσεις. Στην πρώτη, έγινε μια μικρή διόρθωση στην διατύπωση του πρώτου αξιώματος (Postulate 1), ενώ στην δεύτερη προστέθηκαν κάποια σημαντικά "αυτοκριτικά" σχόλια στο τέλος του άρθρου, καθώς και μερικές πρόσφατες βιβλιογραφικές αναφορές. (Δείτε την τελική μορφή του άρθρου)

2. Υπάρχει τώρα και ελληνική μετάφραση του άρθρου, με πρόσθετες ερωτήσεις για τους μαθητές. (Δείτε την ελληνική μετάφραση)

3. Αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για μας ότι το Πανεπιστήμιο MIT ανάρτησε το άρθρο στην ιστοσελίδα The Net Advance of Physics: CLASSICAL MECHANICS. Ευχαριστούμε επίσης τους συναδέλφους ανά τον κόσμο που μπήκαν στον κόπο να αναρτήσουν το άρθρο στο Twitter.

ΤΟ ΒΗΜΑ - Μια συμφωνία που δεν θα ‘γραφε ποτέ ο Μπραμς!

Η τέταρτη συμφωνία του Johannes Brahms υπήρξε και η τελευταία του, παρόλο που ο συνθέτης έζησε αρκετά χρόνια μετά την ολοκλήρωσή της. Ο λόγος είναι απόλυτα κατανοητός: ο τελειομανής Μπραμς είχε δημιουργήσει με την «τέταρτη» ένα αξεπέραστο στάνταρ συμφωνικής γραφής, και δεν ήταν διατεθειμένος να διακινδυνεύσει την υστεροφημία του γράφοντας ο,τιδήποτε «κατώτερό» της στη συνέχεια! Η συμφωνία τελειώνει με μια μακροσκελή πασσακάλια (passacaglia).

Με απλά λόγια, η πασσακάλια είναι μια μουσική φόρμα που χτίζεται με αδιάκοπη επανάληψη μιας μελωδίας (συνήθως σε μια χαμηλή φωνή), με τις υπόλοιπες φωνές της ορχήστρας να συνεργάζονται αρμονικά και να παρέχουν την απαραίτητη ηχητική ποικιλία ώστε το αποτέλεσμα, παρά την συνεχή θεματική ανακύκλωση, να μην είναι μονότονο.

Ο γερο-παράξενος ο Μπραμς θα έσκαζε ένα από τα διαβόητα σαρκαστικά του χαμόγελα ακούγοντας τις στερεότυπες ρητορείες των σύγχρονων ελλήνων πολιτικών εν μέσω εθνικής κρίσης! Αν ανέθεταν σ’ εκείνον να συνθέσει μια πατριωτική συμφωνία για την κρίση, σε φόρμα πασσακάλιας στο φινάλε, θα έχτιζε το τελευταίο μέρος με την εξής, μονότονα –έως βαρετά- επαναλαμβανόμενη μουσική φράση, υποστηριζόμενη αρμονικά απ’ όλες τις φωνές της ορχήστρας: «Για της πατρίδας τη σωτηρία όλοι μαζί, χωρίς κομματικές γραμμές να μας διχάζουν!» Δυστυχώς, όμως, η σύνθεση της συμφωνίας δεν ανατέθηκε στον ιδιοφυή διάδοχο του Μπετόβεν –και, άθελά του, αντίπαλο του Βάγκνερ- αλλά στο κοντόφθαλμο και ιδιοτελές εγχώριο πολιτικό σύστημα. Το οποίο εισήγαγε στα μουσικά λεξικά ένα νέο είδος «πολυθεματικής πασσακάλιας», όπου κάθε φωνή της ορχήστρας λέει το δικό της τραγούδι, παράγοντας συνθετικά ένα φάλτσο αποτέλεσμα που παραβιάζει κάθε στοιχειώδη κανόνα της αρμονίας και της αντίστιξης!

Ιδιαίτερα σημαντική συμβολή στην κακοφωνία έχουν οι φωνές του λαϊκισμού. Ξεχωρίζουν εύκολα, αφού τις χαρακτηρίζει η εξοργιστική υπεραπλούστευση των πραγμάτων, η εύκολη στόχευση στο συλλογικό θυμικό, η επιδέξια αξιοποίηση του μαζικού θυμού, και η χονδροειδής υποκατάσταση των γνήσιων πολιτικών επιχειρημάτων με φτηνή συνθηματολογία. Και το χειρότερο είναι πως, στην κακότεχνη ενορχήστρωση της συμφωνίας, οι φωνές αυτές έχουν ανατεθεί στα τρομπόνια, τις τούμπες και τα κοντραμπάσα. Τις πιο επικυρίαρχες, δηλαδή, συνιστώσες τις ορχήστρας! Και όλοι εμείς, αμήχανοι ακροατές στη συναυλία, εθισμένοι από καιρό στα φάλτσα της μουσικής, αρκούμαστε να ρίχνουμε στο τέλος της ένα φακελάκι στη σχισμή ενός κουτιού.

Στο χαρτί που περιέχει, καλούμαστε να δηλώσουμε ποια μελωδία της ορχήστρας μας φάνηκε λιγότερο κακόφωνη σ’ αυτή την τρελή, εθνικά αυτοκαταστροφική πασσακάλια, που αποτελεί τον πραγματικό εθνικό μας ύμνο εδώ και κάπου σαράντα χρόνια... Κι ο γερο-Μπραμς πάντα κρυφογελάει σαρκαστικά μες απ’ τα γένια του! Γνωρίζει καλά πως με αυτή την πασσακάλια τελειώνει η συμφωνία, και άλλη συμφωνία δεν πρόκειται να υπάρξει! Εκτός κι αν ξεσηκωθεί, τελικά, το ακροατήριο. Κι επαναστατήσει, πρώτα και κύρια ενάντια στην ίδια του τη μουσική κακογουστιά. Κι ύστερα, ενάντια στους μέτριους συνθέτες που του σερβίρουν. Κι ανακαλύψει, τέλος, νέους δημιουργούς, με αληθινό ταλέντο και άφθαρτη μουσική σκέψη...

...Όμως, κάπου εδώ μας αποχαιρετά η καλοκαιρινή νύχτα, παίρνοντας μαζί της τις ουτοπικές φαντασιώσεις κάποιων καλύτερων καιρών που ίσως έρχονται. Η ζέστη άρχισε από νωρίς... Στο φθηνό στέρεο στο σαλόνι, το CD με την «τέταρτη» έχει από ώρα σταματήσει να παίζει...

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Δέκα χρόνια σκούρας σοκολάτας σώζουν... καρδιές!

Photo: ΤΟ ΒΗΜΑ

Η μακροχρόνια κατανάλωση μειώνει την πιθανότητα εμφραγμάτων και εγκεφαλικών

Της  Θεοδώρας Τσώλη

Λονδίνο 

Σε… γλυκά πελάγη ευτυχίας θα πλέουν οι λάτρεις της σοκολάτας όταν διαβάσουν την ακόλουθη είδηση: μια νέα μελέτη δείχνει ότι η κατανάλωση σκούρας σοκολάτας καθημερινά επί δέκα έτη μπορεί να μειώσει την πιθανότητα εμφραγμάτων και εγκεφαλικών σε άτομα υψηλού κινδύνου για καρδιαγγειακά επεισόδια.

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Μόνας στη Μελβούρνη της Αυστραλίας με επικεφαλής τον δρα Κρίστοφερ Ράιντ χρησιμοποίησαν ένα μαθηματικό μοντέλο προκειμένου να προβλέψουν τη μακροπρόθεσμη επίδραση της μαύρης σοκολάτας στην υγεία 2.013 ατόμων με μεταβολικό σύνδρομο – πρόκειται για ένα επικίνδυνο οργανικό σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από ένα σύνολο μεταβολικών διαταραχών, όπως μεγάλη περιφέρεια μέσης, υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων, χοληστερόλης, αρτηριακής πίεσης και σακχάρου του αίματος.

Ολοι οι συμμετέχοντες στη μελέτη εμφάνιζαν παράγοντες του μεταβολικού συνδρόμου αλλά δεν είχαν ιστορικό καρδιοπάθειας ή διαβήτη και δεν λάμβαναν κάποια θεραπεία για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης.

Πρόληψη επεισοδίων και θανάτων

Οι αυστραλοί ειδικοί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι με βάση το καλύτερο σενάριο σύμφωνα με το οποίο όλοι οι ασθενείς ήταν «ευλαβικοί» στο να μη χάσουν ούτε μια μερίδα σοκολάτας τα τελευταία 10 χρόνια από τη διεξαγωγή της μελέτης, μπορούν να προληφθούν 70 μη θανατηφόρα και 15 θανατηφόρα εμφράγματα ή εγκεφαλικά ανά 10.000 άτομα στο διάστημα της δεκαετίας. Σύμφωνα μάλιστα με το μαθηματικό μοντέλο η «σοκολατοθεραπεία» δεν κοστίζει στο κάθε άτομο περισσότερα από 32 ευρώ τον χρόνο.

Oι ερευνητές των οποίων η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «British Medical Journal» τονίζουν ότι τα οφέλη για το καρδιαγγειακό σύστημα φάνηκε να συνδέονται μόνο με την κατανάλωση μαύρης σοκολάτας που είχε περιεκτικότητα τουλάχιστον 60%-70% σε κακάο και όχι με την κατανάλωση λευκής σοκολάτας ή γάλακτος. Εκτιμούν ότι αυτό συμβαίνει επειδή η σκούρα σοκολάτα περιέχει υψηλότερα επίπεδα φλαβονοειδών τα οποία είναι ισχυρές αντιοξειδωτικές ουσίες.

Συστάσεις για προσοχή

Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι άλλοι ειδικοί που δεν συμμετείχαν στη μελέτη συνέστησαν προσοχή. «Οι συστάσεις για καθημερινή κατανάλωση μαύρης σοκολάτας μπορεί να ενθουσιάσουν τα άτομα με μεταβολικό σύνδρομο, αλλά αυτή τη στιγμή τα ευρήματα είναι περισσότερο υποθετικά  και χρειάζονται απτές αποδείξεις προκειμένου να επιβεβαιωθούν» ανέφερε ο Κένεθ Ονγκ από το Νοσοκομείο του Μπρούκλιν στις ΗΠΑ.

Ο ειδικός προσέθεσε ότι «η κατανάλωση σκούρας σοκολάτας κάθε ημέρα επί 10 έτη μπορεί να έχει παρενέργειες. Η επιπλέον πρόσληψη ζάχαρης και θερμίδων είναι πιθανό να έχει αρνητική επίδραση σε άτομα με μεταβολικό σύνδρομο τα οποία εκτός των άλλων είναι υπέρβαρα και εμφανίζουν δυσανεξία στη γλυκόζη». 

Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Ελλάδα, σαν τραγική συμφωνία του Μάλερ!

Το φινάλε της έκτης συμφωνίας (ονομαζόμενης «Τραγικής») του Γκούσταβ Μάλερ αποτελεί ανατριχιαστική περίπτωση μουσικής προφητείας. Ο υποτιθέμενος ήρωας του έργου δέχεται τρία χτυπήματα από τη μοίρα, που συμβολίζονται μουσικά με τρεις, ισάριθμες «σφυριές» από τα κρουστά της ορχήστρας. Το τρίτο, μοιραίο χτύπημα τον αποτελειώνει...

...Οι ορχηστρικές σφυριές που ηχούν ως κεραυνοί εν αιθρία στη γαλήνια μουσική, θυμίζουν κάποιες σοφές φωνές αλλοτινών καιρών –τότε τις λέγαμε, απαξιωτικά, «Κασσάνδρες»- που τάραζαν τη μακάρια αμεριμνησία μας με δυσοίωνες προβλέψεις για την εθνική οικονομία. Για να συναντήσουν τη δυσπιστία (αν όχι και καχυποψία) του συνόλου, σχεδόν, των τεχνητά ευημερούντων πολιτών της «οικονομικής υπερδύναμης των Βαλκανίων»...

Διαβάστε το άρθρο...

Διαγωνισμός φωτογραφίας του "Physics World"

Το ηλεκτρονικό περιοδικό Physics World, σε συνεργασία με τον ιστότοπο έκθεσης φωτογραφίας Flickr, διοργανώνει διαγωνισμό φωτογραφίας με ελεύθερο θέμα εμπνευσμένο από τον φυσικό κόσμο. Η σειρά των νικητών είναι ρευστή και υποκείμενη σε συνεχείς αναθεωρήσεις, ανάλογα με τον συνολικό αριθμό των υποβαλλόμενων φωτογραφιών κάθε συμμετέχοντος, που γίνονται δεκτές για ανάρτηση στην ιστοσελίδα του διαγωνισμού.

Το QUANTUM δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από αυτή την πρωτοβουλία, όχι από φιλοδοξία προσωπικής προβολής αλλά στην προσπάθεια προβολής της χώρας μας, μιας χώρας που έχει γίνει αποδέκτης μεγάλης δυσφήμισης λόγω των παρενεργειών της κρίσης. Προσπαθούμε να αναδείξουμε τις όμορφες πλευρές της Ελλάδας (ιδιαίτερα της κατασυκοφαντημένης Αθήνας), συμβάλλοντας με τις μικρές μας δυνάμεις στον άνισο αγώνα διάσωσης του τουρισμού μας, μοναδικής πια πηγής εθνικών εσόδων...

Πατήστε στη φωτογραφία για να μεταβείτε στην ιστοσελίδα των δικών μας φωτογραφιών που έχουν προκριθεί:



Δείτε ολόκληρη τη συλλογή φωτογραφιών μας στο Flickr.

ΤΟ ΒΗΜΑ - Φοβάμαι τους θυμωμένους!

Στο κλασικό, πλέον, σύγγραμμά του Οι Περιοχές των Σφαλμάτων σας (Your Erroneous Zones) ο Αμερικανός ψυχοθεραπευτής Wayne Dyer αναλύει τις συνηθέστερες λαθεμένες συμπεριφορές που ευθύνονται για την ανάπτυξη και διατήρηση των νευρώσεων στο σύγχρονο άνθρωπο. Το τελευταίο μέρος του βιβλίου είναι αφιερωμένο στο πιο επικίνδυνο κι αυτοκαταστροφικό απ’ όλα τα συναισθήματα: τον θυμό!

Όπως γράφει ο Dr. Dyer, ο θυμός είναι «ένα είδος ψυχολογικής γρίπης που μας κάνει αδύναμους, όπως ακριβώς κι η σωματική αρρώστια». Τονίζει ιδιαίτερα πως σε καμία περίπτωση το αρνητικό αυτό συναίσθημα δεν αυξάνει την αποτελεσματικότητά μας στην αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων, αφού προκαλεί ψυχική σύγχυση και διανοητική συσκότιση. Αν είναι αναγκαίο για λόγους τακτικής, μπορούμε να καμωθούμε πως είμαστε θυμωμένοι, διατηρώντας όμως στην πραγματικότητα την αυτοκυριαρχία μας (αυτό είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό, π.χ., όταν θέλουμε να πείσουμε ένα παιδί να μη βγαίνει απρόσεκτα στο δρόμο).

Ο θυμός γίνεται τόσο πιο επικίνδυνος, όσο πιο ανώριμος είναι ο φορέας του που καλείται να τον διαχειριστεί. Αν η θέα ενός γεμάτου όπλου στα χέρια ενός θυμωμένου ενήλικα φοβίζει, στα χέρια ενός θυμωμένου παιδιού τρομοκρατεί! Όπως, προσωπικά, με τρομοκρατούν τα «οπλοφορούντα» οργισμένα «παιδιά» που παρελαύνουν κατά συρροή τις μέρες αυτές στους δέκτες των τηλεοράσεών μας. Και αναφέρομαι στους διάφορους εκπροσώπους του πολιτικού φορέα που διεκδικεί την κατάληψη της εξουσίας με σκοπό το γκρέμισμα και ξαναχτίσιμο της χώρας απ’ την αρχή. Με κύριο –αν όχι μοναδικό- υλικό ανοικοδόμησης τον ίδιο το θυμό, τόσο του λαού-ψηφοφόρου όσο και των επίδοξων εξουσιαστών!

Με τρομάζουν τα αλλοιωμένα από την οργή χαρακτηριστικά των προσώπων, η υστερική οξύτητα της φωνής που κραυγάζει αδιάκοπα, οι νευρικές κινήσεις των χεριών που μάταια προσπαθούν να υποκαταστήσουν τον πειστικό λόγο, ο αγχώδης ρυθμός μιας ομιλίας κενής περιεχομένου όπου τη θέση των σοβαρών πολιτικών επιχειρημάτων έχουν καταλάβει τετριμμένα, μονότονα επαναλαμβανόμενα συνθήματα του πεζοδρομίου...

Με τρομάζει η θνησιγενής φύση των πραγμάτων που χτίζονται πάνω στο θυμό. Γιατί, μόλις η θυμωμένη γενιά καταλάβει την εξουσία, ο θυμός της μοιραία θα εκτονωθεί. Μαζί θα εκλείψει και η μοναδική πρώτη ύλη που τώρα νοηματοδοτεί και προσανατολίζει την πολιτική της στόχευση. Και το κενό που θ’ απομείνει δύσκολα θα καλυφθεί, αφού ο θυμός στην προκειμένη περίπτωση είναι κάτι σαν τους καβαφικούς βαρβάρους: είναι κακό πράγμα να τον έχει κανείς, όμως ακόμα χειρότερο πράγμα είναι η απουσία του!

Με τρομάζει, τέλος, ο εναγκαλισμός των πιθανών αυριανών εξουσιαστών με κάποια ακραία περιθωριακά στοιχεία που έχουν αναγάγει τον θυμό σε «πολιτική» αρετή και υπαρξιακή προϋπόθεση. Έναν θυμό που κάποια στιγμή οδήγησε ακόμα και στο μαζικό έγκλημα με το άλλοθι της «δίκαιης λαϊκής εξέγερσης»: το ολοκαύτωμα τριών νέων εργαζομένων σε μια τράπεζα, μια αποτρόπαιη πράξη που δεν καταδικάστηκε ποτέ ποινικά αλλά, κυρίως, πολιτικά (καθώς ελάχιστους έπεισαν τα προσχηματικά μισόλογα των εκπροσώπων των δύο «φιλολαϊκών» πτερύγων του κοινοβουλίου, μία εκ των οποίων φιλοδοξεί να λάβει «καθαρή εντολή» διακυβέρνησης της χώρας...).

Ήμουν ακόμα φοιτητής στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας όταν πρωτοδιάβασα τα Τρία Κλικ Αριστερά της Κατερίνας Γώγου, που μόλις είχε κυκλοφορήσει. Ομολογώ πως με γοήτευσε τότε η παρακμιακή νοσηρότητα που απέπνεαν οι στίχοι, αποτέλεσμα εντυπωσιακού μετασχηματισμού σε ποίηση ενός βαθιά υποκρυπτόμενου θυμού που διαπερνά το ασυνείδητο κάθε λέξης! Μια νοσηρότητα που όριζε ως μονόδρομο της ζωής την πορεία στην αυτοκαταστροφή, πρόγραμμα που πιστά τήρησε και η ίδια η ποιήτρια. Είναι άραγε έτοιμη κι αποφασισμένη μια ολόκληρη χώρα, υπό το κράτος ενός –δίκαιου, έστω- ομαδικού θυμού, να κάνει το μοιραίο «κλικ αριστερά»; Φοβάμαι την απάντηση... Κι ακόμα περισσότερο φοβάμαι την οργή απ’ τη διάψευσή της!


Κώστας Παπαχρήστου, ΤΟ ΒΗΜΑ

Η εκπαίδευση σ' έναν κόσμο που αλλάζει...

Λάβαμε ένα πολύ ενδιαφέρον σχόλιο από τον τακτικό συνεργάτη μας ΑΝΤΩΝΗ-ΨΕΡΗΜΟΣ, για το άρθρο: Πόσο καλή είναι, τελικά, η αντιαυταρχική εκπαίδευση; Συμφωνούμε απόλυτα με την άποψη ότι ο καλός και έμπειρος εκπαιδευτικός πρέπει να συνδυάζει ευελιξία και κοινή λογική για να μπορεί να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις της σύγχρονης εκπαίδευσης, σ' έναν κόσμο που αλλάζει... 

Κώστα, ομολογώ ότι το θέμα που έθιξες μου είναι τρομερά οικείο, δεδομένου ότι την συζήτηση αυτή έχω συχνά τον τελευταίο χρόνο με τη σύζυγό μου η οποία έχει την "τύχη" να διδάσκει μαθηματικά σε ΕΠΑΛ, με όλες τις ιδιαιτερότητες που διακρίνουν το εγχείρημα αυτό - αφορώσες βεβαίως τόσο στο επίπεδο των μαθητών όσο και στις φιλοδοξίες που έχουν.
   Έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η διδασκαλία είναι, πάνω απ'όλα, ένας συνεχής πόλεμος, όπως και ο γάμος. Μια αέναη προσπάθεια του δασκάλου να δαμάσει την φύση του 15χρονου που τον ωθεί σε αμφισβήτηση, ξερολισμό, άρνηση. Μια φύση που τον κάνει να θέλει να βγει έξω, να ερωτευθεί, να γίνει ένα με την κοινωνία, να μάθει αυτά που τον ενδιαφέρουν και όχι αυτά που του λένε ότι πρέπει να τον ενδιαφέρουν. Πάντα έτσι ήταν, πάντα έτσι θα είναι. Έχω την εντύπωση όμως ότι οι εξελίξεις μάς έχουν προσπεράσει. Εχοντας κάποια βιώματα και κάποια στερεότυπα βαθιά ριζωμένα μέσα μας, δεν είναι εύκολο να κατανοήσουμε ότι, όχι μόνο η γλώσσα αλλά και οι κώδικες επικοινωνίας και συμπεριφοράς έχουν αλλάξει διότι αυτό είναι το φυσιολογικό. Οι εικόνες παιδιών που σε ηλικία 13-16 χρονών περιφέρονται εκτός της οικογενειακής στέγης, με φίλους τους,  σε μέρη, ώρες και ημέρες που για τις προηγούμενες γενιές ήταν αδιανόητες, αποτελούν πλέον τον κανόνα. Οι νέοι έχουν καταφέρει να διεκδικήσουν πρόωρη και δυσβάσταχτη, για την ηλικία τους, χειραφέτηση. Βέβαια είναι ασυγκρίτως ωριμότεροι απ' ό,τι είμασταν εμείς στην ηλικία τους. Η ωριμότητά τους αυτή όμως δεν σημαδεύεται, συνήθως, από την ευεργετική πατίνα του χρόνου αλλά από άκαιρη, άκριτη, λαίμαργη βίωση εμπειριών, σεξουαλικών, κοινωνικών, εργασιακών.
   Η απάντηση στο ερώτημά σου θαρρώ ότι είναι άμεσα συνυφασμένη με τους στόχους που θέτεις εσύ ως εκπαιδευτικός, οι οποίοι νομίζω ότι πρέπει να αναπροσαρμόζονται ανάλογα με το επίπεδο των μαθητών και το σχολικό περιβάλλον. Θεωρώ, λοιπόν, ότι σε ένα σχολικό περιβάλλον όπως το ΕΠΑΛ, με μαθητές ενήλικες στην πλειοψηφία τους, οι οποίοι ενδιαφέρονται πρώτιστα για ένα απολυτήριο, είναι μάλλον μάταιο να προσπαθεί κανείς να εφαρμόσει πρακτικές ανθρωπιστικής παιδείας. Αυτό που προέχει είναι να δοθούν στα παιδιά αυτά πραγματικά εφόδια που θα τα βοηθήσουν στο δύσκολο εγχείρημά τους. Αν το πρόγραμμα διδασκαλίας προσανατολισθεί, με ειλικρίνεια και χωρίς ενοχές, προς την κατεύθυνση αυτή, θεωρώ βέβαιο ότι το ενδιαφέρον των μαθητών θα εστιασθεί χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες. Θεωρώ αδιανόητο, επί παραδείγματι, να αξιώνει η σύζυγός μου την προσοχή μιας 17χρονης με κατεύθυνση την αισθητική, σε θεωρήματα μαθηματικών και γεωμετρίας. Οι δυσχέρειες που θα αντιμετωπίσει η σύζυγός μου αποτελούν, πρώτα απ' όλα, προϊόν της συστημικής -φράση του συρμού- δομής της εκπαίδευσης.
  Μέχρι να λυθεί, βέβαια, το ζήτημα αυτό και να προσαρμοσθεί η εκπαίδευση στα δεδομένα των καιρών και να παύσουμε να απαιτούμε από έναν έφηβο της μηχανολογικής κατεύθυνσης να κάνει ανάλυση κειμένων του Παπαδιαμάντη και της Αρβελέρ, τη λύση στο ερώτημα μπορεί να δώσει μόνο η πείρα του δασκάλου και η απλή λογική. Η δημοκρατία και ο διάλογος είναι μέσα επίτευξης στόχων (μάθηση). Όταν μετατρέπονται σε διαύλους διαφυγής του μαθητή από τον στόχο, αυτονόητο είναι ότι ο δάσκαλος οφείλει να τους κλείνει χωρίς ίχνος εκδικητικότητας, αλλά εξηγώντας στους μαθητές ότι τούτο αποτελεί δική τους επιλογή όπως και δική τους επιλογή θα είναι η επαναφορά της πρότερης κατάστασης. Αυτονόητο, βέβαια, είναι ότι σε μεμονωμένες περιπτώσεις δεν γινεται να λειτουργεί ο κανόνας της συλλογικής ευθύνης, εγχείρημα όμως πολύ δύσκολο εν όψει του ότι μπορεί να οδηγήσει κάποιους μαθητές στην απομόνωση και να επιτύχει αντίθετα αποτελέσματα από τα επιδιωκόμενα...

ΑΝΤΩΝΗΣ-ΨΕΡΗΜΟΣ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Πόσο καλή είναι, τελικά, η αντιαυταρχική εκπαίδευση;

Πεποίθησή μου –όπως και πολλών συναδέλφων εκπαιδευτικών- ήταν πάντα πως, πρωταρχικός στόχος της εκπαίδευσης δεν είναι η μετάδοση χρηστικής πληροφορίας ή η καλλιέργεια επιστημοσύνης, αλλά το χτίσιμο χαρακτήρων. Και για να χτίσεις κάτι καλό θα πρέπει τα υλικά να είναι άριστα, αφού ο μαθητής θα δομήσει σε μεγάλο βαθμό την προσωπικότητά του έχοντας ως λαμβάνουσα τον χαρακτήρα και την εν γένει συμπεριφορά του ίδιου του δασκάλου.

Ένα κρίσιμο ζητούμενο που διαμορφώνει την παιδαγωγική φιλοσοφία του εκπαιδευτικού είναι η εξισορρόπηση ανάμεσα στον δημοκρατικό φιλελευθερισμό (κανένας συσχετισμός με τον αντίστοιχο πολιτικό όρο!) και την πειθαρχία. Δηλαδή, σε τι ποσοστό η πολιτική του δασκάλου θα διαμορφώνεται ελαστικά, λαμβάνοντας υπόψη τις προτιμήσεις κι επιθυμίες των μαθητών του, και σε τι ποσοστό θα στοχεύει να διδάξει στον μαθητή την αρετή της προσαρμογής σε μη διαπραγματεύσιμες αρχές, ακόμα και σ’ αυτές με τις οποίες ενδεχομένως θα διαφωνεί...

Αν και, ως εκπαιδευτικός, έτεινα πάντα ετεροβαρώς προς την «φιλελεύθερη» πλευρά, αρχίζω πια να έχω δεύτερες σκέψεις. Η αφελώς εξιδανικευμένη εικόνα του «αγνού» μαθητή που, ως tabula rasa, αναμένει ν’ απορροφήσει με ευγνωμοσύνη το καλό υλικό που θα του προσφέρει ο δάσκαλος, έχει αρχίσει να ξεθωριάζει και ν’ αποδομείται στη συνείδησή μου, δίνοντας τη θέση της σε μια πιο ρεαλιστική απεικόνιση του σύνθετου χαρακτήρα της νέας γενιάς. Ρόλο σ’ αυτό τον όψιμο αναθεωρητισμό της εκπαιδευτικής φιλοσοφίας μου έπαιξαν διάφορες λαμβάνουσες (άμεσες ή έμμεσες), καθώς και η παρακολούθηση δημόσιων τοποθετήσεων ανθρώπων που προσωπικά θεωρώ ιδιαίτερα φωτισμένους (αναφέρω επιλεκτικά τον Φιλόθεο Φάρο, τονίζοντας, προς αποφυγή παρεξηγήσεων, πως ελάχιστα με απασχολούν τα θρησκευτικά ζητήματα...).

Μεταφέρω, ενδεικτικά, στον αναγνώστη δύο πρόσφατες εμπειρίες. Η πρώτη προέρχεται από πολύ αξιόπιστη αυτόπτη μάρτυρα: Η σκηνή στο λεωφορείο, όπου μια παρέα τελειόφοιτων του Λυκείου σχολιάζουν χλευαστικά και μεγαλόφωνα μια καθηγήτρια του σχολείου τους. Οι χαρακτηρισμοί λίγο-πολύ τυποποιημένοι: «ηλίθια», «φυτό», «ανέραστη» (για να το πω κομψά)... Ο λόγος: η υπέρμετρη ευγένεια και δημοκρατικότητά της απέναντι στους μαθητές! Αφορμή της «καζούρας» ήταν το γεγονός ότι η καθηγήτρια ευχαρίστησε ευγενικά έναν μαθητή που επέστρεψε στο μάθημα χωρίς να καταχραστεί την άδεια που του είχε δώσει ν’ απουσιάσει για λίγο από την τάξη!

Διηγήθηκα το περιστατικό στους φοιτητές μου, περιμένοντας αφελώς να μοιραστούν το αίσθημα αποτροπιασμού μου και να καταδικάσουν το συμβάν. Τα αμήχανα βλέμματα και τα πονηρά γέλια τους, όμως, με προσγείωσαν απότομα σε μια πραγματικότητα που δεν μπορούσα –ή δεν ήθελα- να δω...

Συνεχίζω με μια καθαρά προσωπική εμπειρία. Στο πλαίσιο των συνήθων διαδικασιών αξιολόγησης των σχολών της Τριτοβάθμιας, οι σπουδαστές μας κλήθηκαν πρόσφατα να καταθέσουν (ανώνυμα) τις απόψεις τους για την ποιότητα του προσφερόμενου διδακτικού έργου. Ένα από τα αρνητικά σχόλια με αφορούσε προσωπικά, και αναφερόταν στην χρονολογούμενη πρακτική μου να ρωτώ τους μαθητές μου αν προτιμούν να βαθμολογηθούν με βάση ένα γραπτό διαγώνισμα, ή με την εκπόνηση κάποιας εργασίας πάνω στο αντικείμενο του μαθήματος. Παραθέτω αυτούσιο το σχόλιο:

«ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙ ΑΛΛΑ ΜΕΣΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ (Π.Χ. ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΝΤΙ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ) ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΤΗΝ ΣΥΜΠΑΘΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ» (!)

Οι μαθητές αυτοί είχαν την ευθύτητα να εκφράσουν ανοιχτά την αμφισβήτησή τους για μια αμφιλεγόμενη –και ενδεχομένως αδόκιμη- «δημοκρατική» προσέγγιση στην εκπαίδευση. Το σχόλιο αποτελεί γενναία έκφραση παιδαγωγικού πραγματισμού, και έχει την ακόλουθη προφανή ερμηνεία: Είναι «λάθος» ο δάσκαλος να επιδιώκει την συμπάθεια των μαθητών του μέσω φιλελεύθερων συμπεριφορών, γιατί είναι πολύ πιθανό να το θεωρήσουν αυτό ως ένδειξη αδυναμίας, ίσως μάλιστα και ως έμμεση αποδοχή ανεπάρκειας εκ μέρους του! Θα εκλάβουν, ενδεχομένως, ακόμα και την προσπάθεια να κάνει το μάθημά του πιο προσιτό κι ενδιαφέρον, με χρήση «άλλων μέσων διδασκαλίας», όχι σαν μια ειλικρινών προθέσεων παιδαγωγική μέθοδο προς όφελος των μαθητών του, αλλά σαν ευτελή πράξη «εξαγοράς» της ανοχής τους απέναντι στις (υποτιθέμενες) δικές του «μειονεξίες»!

Αναρωτιέμαι, λοιπόν, αν έχει τελικά παιδαγωγική σκοπιμότητα η επίδειξη υπέρμετρης δημοκρατικότητας εκ μέρους του δασκάλου, και η επιδίωξη της ανάπτυξης θετικών συναισθημάτων του μαθητή προς το πρόσωπό του (το αντίστροφο, φυσικά, θα πρέπει να ισχύει πάντα και χωρίς προϋποθέσεις!). Ίσως αποτελεσματικός –και εν τέλει εκτιμούμενος κι από τον ίδιο το μαθητή– είναι εκείνος ο παιδαγωγός που εφαρμόζει πιστά τη χρυσή ρήση της μάθησης: «ο προσθείς γνώσιν προστίθησι άλγημα»!

Άσχετα βέβαια αν, στην πράξη, το «άλγημα» δεν υπακούει πάντα στις ορθολογικές οριοθετήσεις της παιδαγωγικής αναγκαιότητας (αυτό όμως είναι μια άλλη ιστορία...).

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Πόσο μακριά πέφτει, τελικά, η Βαϊμάρη;

Από την αρχή αυτής της κρίσης, στη σκέψη πολλών γεννήθηκαν συνειρμοί με την ιστορική περίοδο της «Δημοκρατίας της Βαϊμάρης», το πρώτο, σχετικά βραχύβιο (1919-1933) πείραμα της Γερμανίας με τη δημοκρατία μετά την ήττα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Μια δημοκρατία που καταλύθηκε de facto με την άνοδο των Ναζί στην εξουσία.

Οι συνειρμοί αυτοί δεν είναι αδικαιολόγητοι, αν σκεφτεί κανείς μερικά κοινά χαρακτηριστικά: ακραία οικονομική ύφεση, καλπάζουσα ανεργία και συνθήκες αυξανόμενης εξαθλίωσης των πολιτών, στοχοποίηση –στα όρια της δαιμονοποίησης- εκ μέρους των υπολοίπων ευρωπαϊκών λαών, αίσθημα ήττας και εθνικής ταπείνωσης, εσωτερική αναρχία με ανεξέλεγκτη δράση ακραίων ομάδων του κοινωνικού και πολιτικού περιθωρίου, κατακόρυφα αυξανόμενη εγκληματικότητα... Ακόμα και η συγκυριακή οικονομική δυσπραγία της υπερατλαντικής υπερδύναμης, της μόνης χώρας που έδειχνε κάποιες «φιλικές» διαθέσεις προς το «μαύρο πρόβατο» της Ευρώπης!

Στην παγίδα του «συνδρόμου της Βαϊμάρης» έπεσα κι ο ίδιος, όπως φανερώνει ένα προηγούμενο άρθρο μου: «Πόσο απέχουν λίγα εκατοστά στο χάρτη;» (http://www.tovima.gr/opinions/useropinions/article/?aid=451969) Διατύπωσα, τότε, ανοιχτά τον φόβο ότι, όπως το ναζιστικό κόμμα εκμεταλλεύτηκε τις αδυναμίες της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης για να την καταλύσει, έτσι και κάποιοι σύγχρονοι εγχώριοι υπερεθνικιστές, θαυμαστές αναφανδόν των ναζί, θα μπορούσαν υπό τις παρούσες ακραίες περιστάσεις να προκαλέσουν ρωγμές –ίσως ακόμα και θανάσιμο τραυματισμό- στο δημοκρατικό πολίτευμα της χώρας...

Ίσως θα ‘πρεπε να αισθάνομαι δικαιωμένος για τους φόβους μου μετά το πρόσφατο εκλογικό αποτέλεσμα και τις απρόσμενα υψηλές επιδόσεις κάποιων ακραίων «πολιτικών» σχηματισμών... Εν τούτοις, αρχίζω σιγά-σιγά να συνειδητοποιώ πως η φωτιά δεν βρίσκεται απαραίτητα εκεί (ή τουλάχιστον, μόνο εκεί) απ’ όπου έρχεται ο καπνός! Γιατί, όλοι εμείς που διαλογιστήκαμε πάνω στους «προφανείς» συσχετισμούς με τη Βαϊμάρη, δεν λάβαμε υπόψη και κάποιες πολύ σημαντικές διαφορές: το γεγονός, π.χ., ότι η Γερμανία, αν και ηττημένη στον Μεγάλο Πόλεμο, παρέμενε βιομηχανική δύναμη με σημαντικό φυσικό πλούτο (πράγμα που βοήθησε τους ναζί στην εξαγορά συνειδήσεων μέσω ανόρθωσης της οικονομίας και καταπολέμησης του εφιάλτη της ανεργίας) αλλά και την αναμφισβήτητη αλήθεια ότι η δημοκρατία στη σημερινή Ελλάδα –σε αντίθεση με το ασταθές νεαρό, τότε, πολίτευμα της Βαϊμάρης- είναι καλά παγιωμένη και διαθέτει όλους τους αυτοσυντηρητικούς μηχανισμούς που απαιτούνται ώστε να μην κινδυνεύει από τους αρνητές της, ακόμα και τους ευρισκόμενους εντός του συμβολικού χώρου του κοινοβουλίου (και είναι σίγουρα περισσότεροι του ενός!).

Όμως, όπως κάθε ζωντανός οργανισμός, το πολίτευμα απειλείται από τις ίδιες του τις εσωτερικές παθογένειες, εκείνες τις καταστροφικές νοοτροπίες και συμπεριφορές, δηλαδή, που αναδύονται μέσα από καθαρά δημοκρατικές διαδικασίες. Ακούγοντας αυτές τις μέρες στα κανάλια τον πολιτικά οξύ (στα όρια του ιταμού), προκλητικά αλαζονικό, αυτάρεσκα εγωπαθή, επικίνδυνα ανεύθυνο, και σαγηνευτικά –για τους δεινοπαθούντες πολίτες- λαϊκιστικό λόγο των οιονεί «νικητών» της πρόσφατης εκλογικής αναμέτρησης, αρχίζω να διακρίνω το φάντασμα μιας νέας απειλής για την οποία το πολίτευμα δεν έχει αντίδοτο, αφού αυτή είναι γέννημα-θρέμμα της ίδιας της λαϊκής βούλησης και, ως εκ τούτου, αποτελεί ιερή θεσμική επιταγή και απαράβατη εντολή εθνικής πορείας...

Αρχίζει σιγά-σιγά να αποκαλύπτεται ότι το φαινομενικά α-πολιτικό κίνημα των «αγανακτισμένων» είχε κομματική υποδαύλιση και οδήγησε σε σημαντική εκλογική κεφαλαιοποίηση... Αρχίζει επίσης να αχνοφαίνεται η κυνική, αλαζονική μορφή νέων καιροσκόπων δημαγωγών που συγκεντρώνουν όλα τα αρνητικά χαρακτηριστικά –αλλά δυστυχώς μόνο αυτά- των αρχιερέων του δικομματισμού, παλιών και νεότερων... Και αρχίζει να παγιώνεται η αίσθηση ότι κάποιοι προετοίμασαν μεθοδικά την ανάδειξη αυτών των μορφών σε επικυρίαρχες προσωπικότητες της πολιτικής σκηνής, έστω κι αν η επικυριαρχία αυτή θα είχε ως προϋπόθεση μια εθνική τραγωδία (με αναμφίβολη και πρωταρχική, βεβαίως, ευθύνη του δικομματισμού)...

Διαβάζοντας τώρα ξανά το παλιότερο άρθρο μου, αναθεωρώ την αρχική πρόθεσή μου να προβάλω το ερώτημα του τίτλου του ως ρητορικό: κανείς δεν μπορεί, τελικά, να καταφεύγει σε εύκολες συγκρίσεις και συσχετισμούς με την ιστορική περίοδο της Βαϊμάρης προκειμένου να κατανοήσει την σύνθετη τρέχουσα πολιτική πραγματικότητα στη χώρα μας. Κι αυτά που με φοβίζουν περισσότερο δεν είναι τόσο οι ομοιότητες, όσο κάποιες από τις διαφορές. Γιατί, όσο κι αν συνεχίζει να τρομάζει το φάντασμα του φασισμού, η δημοκρατία έχει σήμερα όλους τους αμυντικούς μηχανισμούς που χρειάζονται για την προστασία των θεσμών της.

Ο πραγματικός κίνδυνος για το πολίτευμα, όμως, συνίσταται στις επιδέξιες μεταμφιέσεις του πολιτικού αμοραλισμού σε δημοκρατικά καθαγιασμένους «φιλολαϊκούς» οραματισμούς. Και ο κίνδυνος αυτός θα εκλείψει μόνο όταν «ο λαός» –για να μεταχειριστώ μια προσφιλή έκφραση της πολιτικής ρητορείας– πάψει να αναδεικνύει τους πολιτικούς ηγέτες του με βάση την ελκυστική εικόνα και την ευχάριστη θωπεία ακουστικών τυμπάνων και συνειδήσεων, και αρχίσει να τους επιλέγει με βάση ρεαλιστικές θέσεις και αποδεδειγμένα ειλικρινείς προθέσεις...

Για να μη ζήσουμε πάλι αυτά που βλέπαμε για χρόνια ολόκληρα στο εναλλασσόμενο εξουσιαστικό πινγκ-πονγκ του δικομματισμού, κι αυτά που (δυστυχώς) ξαναείδαμε στην πρόσφατη εκλογική διαδικασία της κατεδάφισής του!

ΤΟ ΒΗΜΑ