Στέφανος Τραχανάς: Η απάτη της «κβαντικής» Ιατρικής

Από συνέντευξη του κορυφαίου Φυσικού και συγγραφέα διδακτικών επιστημονικών συγγραμμάτων, Στέφανου Τραχανά:

<< Το πρόβληµα σήµερα είναι η ευρεία διάδοση ψευδοεπιστηµονικών απόψεων και θεωριών µε επιστηµονικοφανές περιτύλιγµα. Τυπικό παράδειγµα ένας ωκεανός από αγυρτείες που εµφανίζονται ως εναλλακτική ιατρική και φέρουν τον προσδιορισµό «κβαντικός»: κβαντική ιατρική, κβαντική ευεξία, κβαντικές µέθοδοι… αδυνατίσµατος, κβαντική ψυχανάλυση, κβαντική αυτοΐαση, κ.λπ., κ.λπ. Κι όλα αυτά πασπαλισµένα µε µπόλικο ανατολικό µυστικισµό µε όλες τις µαγγανείες και τις «εναλλακτικές» πρακτικές του. Και βέβαια, µε τα κάθε λογής «εναλλακτικά» µαντζούνια που πάνε µαζί τους. Μια τεράστια πολυεθνική επιχείρηση µε ετήσιο τζίρο µόνο στις ΗΠΑ 486 δισ.(!) ευρώ, σύµφωνα µε πρόσφατο δηµοσίευµα των Τάιµς της Νέας Υόρκης! Και πλέον, µε υπουργό Υγείας της δοκιµαζόµενης αυτής χώρας τον πιο διάσηµο αντιεµβολιαστή και συνωµοσιολόγο Ρόµπερτ Κένεντι, τον νεότερο∙ τον αχθοφόρο ενός µεγάλου ονόµατος! Νοµίζω ότι η ευρεία διάδοση ψευδοεπιστηµονικών θεωριών είναι το µεγάλο πρόβληµα των ηµερών µας – ένα µεγάλο πρόβληµα δηµόσιας υγείας, εκτός των άλλων – και προς αυτήν την κατεύθυνση θα πρέπει να κινηθεί το ενδιαφέρον της επιστηµονικής κοινότητας, αν θέλει να είναι χρήσιµη στην κοινωνία. Τουλάχιστον για τους πολίτες που δεν θέλουν να πέφτουν θύµατα επιτηδείων, θέλω να πω πολύ καθαρά ότι και µόνο η χρήση του επιθέτου κβαντικός µπροστά σε διάφορα «γιατροσόφια» ή ιατρικές ειδικότητες είναι ασφαλές διαγνωστικό απάτης!>>

Δείτε ολόκληρη τη συνέντευξη εδώ:

https://www.haniotika-nea.gr/stef-trachanas-stin-epochi-tis-technitis-noimosynis-echoyme-perissotero-anagki-apo-dimioyrgikoys-anthropoys/

Κι αφού διαβάσετε προσεκτικά το απόσπασμα που παρατίθεται πιο πάνω, κάντε μία επίσκεψη στο παρακάτω link:

https://paidiatros-karistianou.gr/kvantiki-iatriki/

Προσωπικά, δεν πρόκειται να προσθέσω δικές μου απόψεις, ούτε θα επιχειρήσω να επηρεάσω την κρίση σας. Αρκεί η τελευταία να είναι ανεπηρέαστη από πολιτικές πεποιθήσεις...

Κωνσταντίνος Δούβλης: Βία ανηλίκων - Μια αιρετική άποψη

Γράφει ο εγκληματολόγος Κωνσταντίνος Δούβλης, σχολιάζοντας την έκθεση της επιτροπής που συγκροτήθηκε με κυβερνητική πρωτοβουλία για το θέμα της παιδικής/εφηβικής εγκληματικότητας (ακολουθεί εκτενές απόσπασμα):

Δυστυχώς, για μια ακόμα φορά χάνουμε την ουσία, την οποία και θυσιάζουμε στον βωμό μιας politically correct προσέγγισης. Ξεκινάμε (ως Χώρα) από λάθος αφετηρία και δημιουργούμε ένα αφήγημα πολύ θεωρητικό, που δεν άπτεται της ουσίας του προβλήματος.

Η προσέγγιση στο εδώ και χρόνια οξυμένο θέμα της κοινωνικής εγκληματικότητας (και όχι απλώς παραβατικότητας) βασίζεται σε κλισέ θεωρίες άλλων δεκαετιών, χωρίς να λαμβάνει υπόψιν τη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα και τις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει η διαδικασία της εγκληματογένεσης.

Οι ανήλικοι εγκληματίες αντιμετωπίζονται ως… παραστρατημένα νιάτα που έχουν χάσει την κοινωνική τους πυξίδα, που έχουν αποπροσανατολιστεί μέσα στον κυκεώνα των social media και το μόνο που χρειάζονται είναι κάποιον να τους συνετίσει. Κάποιον να τους διδάξει πώς θα έλθουν στον «ίσιο δρόμο».

Η πιο πρόσφορη μέθοδος γι’ αυτό είναι να τους δείξουμε αγάπη και στοργή και να τους στρέψουμε σε πιο υγιείς κοινωνικές δραστηριότητες, όπως ο αθλητισμός και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις. Αν μάλιστα τους «τιμωρήσουμε» με κοινωνική εργασία αντί για φυλάκιση, θα τους επανεντάξουμε στην κοινωνία και θα αντιληφθούν το λάθος τους, μετανοώντας.

Δηλαδή, το αφήγημα είναι πως δεν είναι εγκληματίες, είναι παραπληροφορημένοι και παραστρατημένοι.

Η πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετική. Οι εγκληματικές πράξεις που διαπράττονται από ανήλικους είναι πολύ συχνά ιδιαιτέρως βίαιες και εμπεριέχουν - εκτός από το στοιχείο της προμελέτης- σοκαριστική αδιαφορία για την υψίστης σημασίας έννοια της ανθρώπινης ζωής.

Ας μην εθελοτυφλούμε και ας μη στρουθοκαμηλίζουμε. Όταν μιλάμε για 15χρονους που εμπλέκονται σε βαριά κακουργήματα, όπως ένοπλες ληστείες (κυρίως με χρήση μαχαιριού) και άγριους ξυλοδαρμούς, αντιμετωπίζουμε κακοποιά στοιχεία και όχι «οργισμένα νιάτα». Έχουμε να κάνουμε με πλήρως διαμορφωμένες εγκληματικές προσωπικότητες, που έχουν ενστερνιστεί και υιοθετήσει έναν βαριά παραβατικό τρόπο ζωής. Έχουν ήδη εμπεδώσει έναν παραβατικό αξιακό κώδικα, ο οποίος αποτελεί βαθιά συνείδηση και είναι ο οδηγός τους για κάθε ενέργεια.

Ένα από τα πρώτα πράγματα που έμαθα ως νέος εγκληματολόγος στις ΗΠΑ ήταν ότι οι ανήλικοι που διαπράττουν κακουργηματικές πράξεις δικάζονται ως ενήλικοι! Η λογική είναι πως αυτή η σκληρή στάση της οργανωμένης Πολιτείας θα αποτελέσει αποτρεπτικό παράγοντα για τη βαριά νεανική εγκληματικότητα. Θα είναι αντικίνητρο για την κλιμάκωση του κοινωνικού φαινομένου της παιδικής παραβατικότητας προς τον ενήλικο βίο.

Ακούγεται συνεχώς ότι η εγκληματικότητα - και δη η παιδική - δεν είναι αστυνομικό πρόβλημα αλλά κοινωνικό. Ουδέν αληθέστερον τούτου. Οι παράγοντες που οδηγούν στο έγκλημα είναι σύνθετοι, πολυεπίπεδοι, εν πολλοίς ασαφείς και έχουν βαθιές κοινωνικές ρίζες. Αυτή η ορθή παρατήρηση όμως δεν μπορεί να αποτελεί άλλοθι για να μην κάνει η Πολιτεία το καθήκον της. Δεν είναι δυνατόν κρατικοί λειτουργοί να περιορίζονται σε κοινωνιολογικού τύπου αναλύσεις, σαν να πρόκειται να λάβουν μέρος σε… φιλολογικές βραδιές.

Είναι καιρός να αντιληφθούμε ότι, όσο μεγάλη είναι η αξία της κοινωνικής μέριμνας, της υγιούς κοινωνικοποίησης και της οικογενειακής προστασίας, άλλο τόσο σημαντική είναι η αξία της Κρατικής αυστηρότητας και της καταστολής. Η Πολιτεία δια της ισχυρής παρουσίας των αρχών της συμβολίζει την άκαμπτη βούληση για κοινωνική προστασία, απαραίτητη προϋπόθεση της οποίας είναι η ευνομία και η ευταξία. Έννοιες ξεχασμένες, που αν τις περιφρονήσουμε, θα μας εκδικηθούν.

Πηγή: Liberal.gr

Γιάννης Σιδέρης: Στην Άγρια Δύση των ελληνικών πανεπιστημίων

Άρθρο του Γιάννη Σιδέρη

Γνωστό το τελευταίο επεισόδιο πανεπιστημιακής βίας. Το βράδυ της Τετάρτης στη Νομική Σχολή άγνωστοι κουκουλοφόροι με κράνη και φουλ φέις, εισήλθαν να διαλύσουν εκδήλωση. Απειλούσαν φοιτητές και καθηγητές, τους διαβεβαίωναν «τελειώσατε τώρα» ενώ τραυμάτισαν με πυροσβεστήρα και πτυσσόμενα γκλοπ, φοιτητή που προσπάθησε να τους απωθήσει, και ο οποίος κατέληξε στο νοσοκομείο.

Είναι ο τελευταίος κρίκος στην αλυσίδα τελετουργικής βίας που μαστίζει δεκαετίες τα πανεπιστήμια.

Πριν το Πάσχα στο τμήμα της στο ΕΚΠΑ, εκλάπη καλώδιο 350 μέτρων, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ρεύμα στις αίθουσες διδασκαλίας και να μην μπορεί να γίνεται μάθημα, όπως κατήγγειλε στον λογαριασμό της στο facebook η καθηγήτρια Βάσω Κιντή. Η όλη επιχείρηση κλοπής προφανώς πήρε ώρες για να ολοκληρωθεί και οι δράστες έδρασαν ανενόχλητοι.

Το καλώδιο αντικαταστάθηκε σε δέκα ημέρες, και ενώ ενημερώθηκαν ότι μπορούσαν να ξαναπάνε στις αίθουσες, έμαθαν ότι και το καινούργιο εκλάπη εκ νέου! Το καλώδιο αντικαταστάθηκε για τρίτη φορά (να δούμε για πόσο!). Αμέτρητα είναι τα καταγεγραμμένα περιστατικά επιθέσεων, με μολότοφ, μπογιές, φθορές υλικού, καταστροφές, ληστείες από κουκουλοφόρους, εναντίον φοιτητών και καθηγητών.

Σταχυολογούμε ενδεικτικά τα πιο πρόσφατα: Επίθεση αγνώστων στο γραφείο της καθηγήτριας Βάνας Νικολαΐδου στη φιλοσοφική Ζωγράφου. Αφού προκάλεσαν εκτεταμένες φθορές, έγραψαν συνθήματα «Βάνα σιωνίστρια», μουτζούρωσαν το όνομά της με μαύρη μπογιά και την κατηγόρησαν ως «υποστηρίκτρια της γενοκτονίας το παλαιστινιακού λαού». Λίγους μήνες πριν είχε υποστεί άλλες δύο παρόμοιες επιθέσεις.

Ο καθηγητής Σωτήρης Νοτάρης, πρόεδρος του τμήματος μαθηματικών στο ΕΚΠΑ, δέχτηκε επίθεση στο γραφείο του το οποίο κατέστρεψαν, ενώ τον απείλησαν: «Αν ξανακάνεις οτιδήποτε θα σε σκοτώσουμε». Τι αξιοκατάκριτο έκανε ο καθηγητής που… δικαιολογούσε την δολοφονία του; Είχε αρνητική στάση στην κατάληψη του κυλικείου από συλλογικότητες, ενώ έκλεισε μια πλαϊνή πόρτα του πανεπιστημίου, από την οποία μπαινόβγαιναν κάποιοι χωρίς να τους βλέπουν οι φύλακες εισόδου.

Επίθεση στον Πρύτανη του Οικονομικού πανεπιστημίου Δ. Μπουραντώνη. Οι δράστες προκάλεσαν εκτεταμένες καταστροφές, τον απείλησαν και του ανήρτησαν ταμπέλα στον λαιμό με το σύνθημα «Αλληλεγγύη στις καταλήψεις». Παράλληλα καθηγητής του ίδιου πανεπιστημίου είχε ξυλοκοπηθεί επειδή η διοίκηση είχε δώσει την συναίνεσή της για εκκένωση μιας κατάληψης.

Σοβαρό τραυματισμό είχε υποστεί και ο καθηγητής Νίκος Πατσαντάρας που δέχτηκε δολοφονική επίθεση στο πανεπιστήμιο από μάλλον εξωπανεπιστημιακό άτομο, το οποίο δεν είχε δικαίωμα να βρίσκεται στον χώρο του πανεπιστημίου.

Ενδεικτικά και μόνο τα ανωτέρω περιστατικά, καθώς θα γεμίζαμε σελίδες με λεπτομερή αναφορά. Έρχονται ως αντίλαλος του… γενναίου φοιτητικού κινήματος της αγριότητας. Τότε που οι φοιτητές με αποφάσεις των γενικών συνελεύσεων (!) έκτιζαν καθηγητές στα γραφεία τους ή τους αιχμαλώτιζαν εντός αυτών, απαγορεύοντάς τους να πάνε ακόμη και στην τουαλέτα!

Και στο υπόβαθρό τους, ως τροφοδοτικό στοιχείο, έχουν την στρεβλή αντίληψη μιας πεπαλαιωμένης Αριστεράς που έχει παραμείνει καθηλωμένη στα μετεμφυλιακά χρονικά. Θεωρεί κάθε πράξη παραβατικότητας ως εξεγερσιακή στάση αμφισβήτησης του κυρίαρχου συστήματος. Και κάθε απόπειρα εύρυθμης λειτουργίας των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, ως αστυνομική καταστολή.

Είναι χαρακτηριστική η απάντηση που είχε δώσει ο τότε Συριζαίος υπουργός παιδείας Γαβρόγλου στην αγωνιώδη επιστολή 471 φοιτητών του ΑΠΘ, οι οποίοι ανησυχούσαν για την ασφάλειά τους εντός του πανεπιστημιακού χώρου. Οι φοιτητές κατήγγειλαν φαινόμενα παραβατικότητας όπως διακίνηση ναρκωτικών και πορνεία.

Είχε απαντήσει τότε ο «ριζοσπάστης» υπουργός: «Στα πανεπιστήμια αυτά τα θέματα λύνονται από μέσα, αν υπάρχει ένα ρωμαλέο φοιτητικό κίνημα και σύλλογος καθηγητών»! Μόνο που ρωμαλέοι στα πανεπιστήμια είναι μόνο οι τραμπούκοι που στέλνουν στο νοσοκομείο φοιτητές.

Και από την αντίπερα όχθη υπάρχει μια φοβική και ενοχική Δεξιά, καθηλωμένη και αυτή, όσον αφορά την επιβολή της έννομης βίας για προστασία του κοινωνικού αγαθού. Αφοπλίζεται, αν δεν παραλύει, απέναντι στις αριστερές καταγγελίες περί αστυνομοκρατίας, κάθε που επιχειρεί να επιβάλει την ευταξία στους πανεπιστημιακούς χώρους.

Η σιωπηρή διάλυση της πανεπιστημιακής αστυνομίας που τόσο πομπωδώς είχε ανακοινωθεί, και με την οποία συμφωνούσε η πλειοψηφία του ελληνικού λαού, το καταδεικνύει.

Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις της εποχής, κατά τη Metron analysis (Ιανουάριος 2021) το 64% ήταν υπέρ της Πανεπιστημιακής Αστυνομίας και το 31% κατά. Σύμφωνα με την Marc (Απρίλιος 2022) το 62,1% υπέρ και το 34% κατά, ενώ για την MRB (Μάρτιος 2022),το 61,5% υπέρ σύστασης ειδικής ομάδας προστασίας των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων.

Εκ των πραγμάτων τίποτα δεν θα γίνει. Η παραβατικότητα θα εξακολουθεί να ανθεί στην τριτοκοσμική ανώτατη εκπαίδευση μιας ευρωπαϊκής χώρας, και οι τραμπούκοι θα επιβάλουν τη θέλησή τους.

Η κυβέρνηση έχασε το μομέντουμ, και η αντιπολίτευση λέει αερολογίες για ειδικές υπηρεσίες φύλαξης (π.χ. ΠΑΣΟΚ). Η αστυνομία που έχει την εκπαίδευση, και την οποία διοίκησαν επί 20ετίας ως κυβέρνηση, δεν τους κάνει. Φοβούνται ότι θα φανούν πολύ δεξιοί αν την υποστηρίξουν ως λύση. Αλλά ζητούν από αυτή την σύλληψη των δραστών. Των αγνώστων δραστών με τις κουκούλες που φυσικά πρόλαβαν να εξαφανιστούν!

Άλλωστε υπάρχουν και φίρμες πανεπιστημιακοί, πολυγραφότατοι στα μίντια, που τα κακοποιά στοιχεία με τις κακοποιητικές συμπεριφορές, την ωμή βία, τα επικίνδυνα χτυπήματα με πυροσβεστήρες, ρόπαλα και κράνη, τα χαρακτηρίζουν ανησυχίες της ορμητικής νεότητας. Κάπως έτσι τα έγραψε κάποιος από αυτούς. Και η ορμητική νεότητα, με τόσο χάιδεμα, δεν έχει λόγο να σταματήσει…

Πηγή: Liberal.gr

Αξιολόγηση στην Εκπαίδευση: Καταρχήν ναι, αλλά πώς διασφαλίζεται η αντικειμενικότητα;

Τούτες τις μέρες έχει έρθει (για μία ακόμα φορά) στη δημόσια συζήτηση το ζήτημα της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών. Θα συμφωνήσω καταρχήν με την αναγκαιότητα του μέτρου. Έχοντας θητεύσει επί σειρά ετών στην Τριτοβάθμια, περνούσα κάθε χρόνο από την διαδικασία της αξιολόγησης σε ό,τι αφορά τόσο την παραγωγή επιστημονικού έργου, όσο και την ποιότητα της διδασκαλίας.

Υπάρχει, εν τούτοις, ένα λεπτό ζήτημα σχετικά με το δεύτερο κριτήριο αξιολόγησης: Πόσο απροκατάληπτοι και δίκαιοι, άρα αντικειμενικοί και αξιόπιστοι, είναι οι κριτές; Και, αυτοί δεν είναι άλλοι από τους ίδιους τους μαθητές μας. Μία προσωπική εμπειρία, πριν πολλά χρόνια, μου έχει αφήσει μια δυσάρεστη επίγευση στη θητεία μου ως εκπαιδευτικού. Το δημοσιευμένο κείμενο στο οποίο περιέγραψα την εμπειρία αυτή το είχα πάντα αναρτημένο σε εμφανές σημείο στο γραφείο μου. Απ' όσο γνωρίζω, υπάρχει εκεί ακόμα...

Πόσο καλή είναι, τελικά, η αντιαυταρχική εκπαίδευση;

Ο δάσκαλος που δεν ξεχάστηκε...

Τι είναι αυτό που κάνει έναν δάσκαλο να μείνει αξέχαστος; Το ότι έχει το χάρισμα να κάνει τα δύσκολα να φαίνονται απλά. Και, πάνω απ' όλα, το ότι βοηθά τον μαθητή να ανακαλύψει τον εαυτό του.

Γράφει ο Κώστας Παπαχρήστου

Ο φίλος μου ο Αριστείδης μιλά πάντα με συγκίνηση για τον κύριο Σεραφείμ, καθηγητή του πριν πολλά χρόνια (δεν θα πω πόσα...) στο Πολυτεχνείο:

– Είχε έναν μοναδικό τρόπο να εξηγεί τις πιο περίπλοκες έννοιες και να προσεγγίζει τα πιο δύσκολα προβλήματα, κάνοντάς τα όλα να φαίνονται απλά. Έλεγες: «Ώστε, τόσο εύκολο ήταν, τελικά!»

Όπως περιγράφει ο Αριστείδης, στις αίθουσες όπου δίδασκε ο κ. Σεραφείμ έπρεπε να είχες κρατήσει... θέση από την προηγούμενη μέρα για να βρεις κάπου να καθίσεις (και πάντα υπήρχαν και όρθιοι).

Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω τη σχέση που είχε ο εξαίρετος αυτός δάσκαλος με την φιλοσοφία (και, δυστυχώς, είναι πλέον πρακτικά αδύνατο να τον βρω κάπου στη Γη ώστε να τον ρωτήσω...). Όμως, έστω και χωρίς να το κάνει συνειδητά – αλλά μόνο με το αλάνθαστο ένστικτο του καλού εκπαιδευτικού – εφάρμοζε την Σωκρατική προτροπή:

«Γνώθι σαυτόν»!

Δηλαδή, να γνωρίσεις τον εαυτό σου, να αποκτήσεις αυτογνωσία (και, σε βαθύτερο ηθικό επίπεδο, αυτοσυνειδησία).

Υπάρχουν δύο δυνατές αναγνώσεις τού «γνώθι σαυτόν», συμπληρωματικές η μία ως προς την άλλη. Η πρώτη - ίσως η πιο αυθεντικά σωκρατική - μας ζητά να γνωρίσουμε τα όρια της νόησής μας προτού επιχειρήσουμε να απαντήσουμε σε ερωτήματα που μας ξεπερνούν. (Αυτό ήταν, κατά βάση, και το μήνυμα του Καντ στην «Κριτική του Καθαρού Λόγου» του.)

Η εναλλακτική («θετική») ερμηνεία της ρήσης μάς ζητά, αντίθετα, να υπερβούμε αυτά που θεωρούμε ως όρια της νόησής μας, ανακαλύπτοντας νέες δυνατότητές της που δεν γνωρίζαμε. «Μου φαίνεται, τελικά, τόσο απλό. Είχα αδικήσει τον εαυτό μου πιστεύοντας πως δεν είχα τη δυνατότητα να το καταλάβω», μονολογούσε με μία δόση θαυμασμού ο φοιτητής που παρακολουθούσε τις διαλέξεις τού (αείμνηστου πλέον) κ. Σεραφείμ στο ΕΜΠ.

Ο καλός δάσκαλος, λοιπόν, είναι ένα είδος μάγου. Κάνει τον μαθητή να νιώσει ότι η γνώση βρισκόταν πάντα μέσα του αλλά ανέμενε κάποιον οδηγό να της φωτίσει τον δρόμο προς τη συνείδηση:

«Αυτά που σου διδάσκω τα γνώριζες ήδη, όμως δεν γνώριζες ότι τα γνώριζες!»

Θα λέγαμε ότι ο καλός δάσκαλος είναι σαν τον καλό γλύπτη. Παίρνει ένα αδιαμόρφωτο κομμάτι μάρμαρο και αναδεικνύει την ωραία μορφή που βρισκόταν εξαρχής στο εσωτερικό του, μα κανείς δεν μπορούσε να την δει. Έτσι, ο δάσκαλος οδηγεί τον μαθητή να ανακαλύψει τις αρετές και να αναπτύξει τις δεξιότητές του, με στόχο όχι μόνο την μελλοντική επαγγελματική επιτυχία αλλά και, γενικότερα, την ολοκλήρωση της προσωπικότητάς του.

Και, όπως ο γλύπτης αναδεικνύει τη μορφή πετώντας το περιττό υλικό, έτσι κι ο δάσκαλος οφείλει να πείσει τον μαθητή να απαλλάξει τη σκέψη και την ψυχή του από άχρηστα ή και επιζήμια «υλικά», όπως η αυτοαμφισβήτηση, η προκατάληψη, η μισαλλοδοξία...

Ένας άλλος φίλος, νομικός, μου είχε περιγράψει πριν πολλά χρόνια έναν αντίστοιχο χαρισματικό δάσκαλο στη Νομική Σχολή. Ήταν καθηγητής Ιστορίας. Το να παρακολουθείς τις διαλέξεις του ήταν σαν να βλέπεις μια συναρπαστική θεατρική παράσταση, έναν μονόλογο από έναν ταλαντούχο αφηγητή που έδινε ζωή σε κάθε ιστορικό θέμα που περιέγραφε. Το αμφιθέατρο ήταν πάντα γεμάτο. Αντίθετα, λίγοι «σπασίκλες» (συγνώμη για την έκφραση) φοιτητές, μόνο, τιμούσαν τις παραδόσεις ενός άχρωμου καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου, που ξεκινούσε το μάθημα λέγοντας «σήμερα θα ομιλήσωμεν δια το...» (αναφέρομαι σε πολύ παλιές εποχές!).

Στο Διαδίκτυο μπορεί κάποιος να βρει άφθονα videos με διαλέξεις φιλοσοφίας του Δημήτρη Λιαντίνη. Κάποιες από τις διαλέξεις αυτές απευθύνονταν σε μεταπτυχιακούς φοιτητές από τον χώρο της Εκπαίδευσης. Θα παρατηρήσει και εδώ ο διαδικτυακός επισκέπτης ότι «δεν έπεφτε καρφίτσα» στο αμφιθέατρο! Κι αυτό γιατί ο χαρισματικός αυτός δάσκαλος είχε τον τρόπο να συνεπαίρνει το ακροατήριό του, δίνοντας ζωή σε κάθε τι που ανέπτυσσε – ακόμα και αν επρόκειτο για δύσκολες έννοιες του φιλοσοφικού στοχασμού. (Υπήρχαν και καθηγητές που έκαναν μάθημα σε σχεδόν άδειες αίθουσες, όπως με έχουν πληροφορήσει συνάδελφοι εκπαιδευτικοί που παρακολουθούσαν τότε τον σχετικό κύκλο μεταπτυχιακών μαθημάτων.)

Ακολουθώντας και ο (σωκρατικός) Λιαντίνης την αυτογνωστική παιδαγωγική μέθοδο, έδειξε στους φοιτητές του ότι και οι πιο σύνθετες ιδέες της Φιλοσοφίας μπορούσαν να γίνουν κατανοητές αν τις αντιλαμβάνονταν σαν «αγνώστως προϋπάρχουσες» νοητικές μορφές που ανέμεναν τον Δάσκαλο που θα τις οδηγούσε στο ξέφωτο του συνειδητού.

Ας ανακεφαλαιώσουμε: Ο δάσκαλος που δεν ξεχάστηκε,

εύρισκε πάντα τον τρόπο να κάνει ακόμα και τις πιο δύσκολες και περίπλοκες ιδέες να μοιάζουν απλές και κατανοητές,

μπορούσε να κάνει ακόμα και το πιο ανιαρό, από τη φύση του, θέμα να φαίνεται συναρπαστικό,

δεν πρόσφερε τη γνώση σαν μασημένη τροφή αλλά οδηγούσε τον μαθητή να την ανακαλύψει «σαν να βρισκόταν πάντα κρυμμένη μέσα του»,

βοηθούσε τον μαθητή να αναδείξει και να καλλιεργήσει τις πραγματικές του αρετές και τα αληθινά του ταλέντα (όχι απαραίτητα συμβατά με τον ρόλο για τον οποίο τον προόριζε – είτε από φιλοδοξία, είτε απλά από ανάγκη – η οικογένειά του...).

Εν κατακλείδι, ο ρόλος του δασκάλου είναι να φωτίζει δρόμους. Είναι όμως απόφαση κι ευθύνη του ίδιου του μαθητή να τους διαβεί!

Κορνήλιος Καστοριάδης: Το βαρύ προνόμιο της Δύσης

Από το βιβλίο "Η άνοδος της ασημαντότητας" (ή "Πώς μπορείτε να καταρρίψετε το ιστορικό σχήμα της πάλης των τάξεων")

Στην ιστορία της Δύσης υπάρχουν αναρίθμητες φρικαλεότητες, τις οποίες η Δύση διέπραξε τόσο εναντίον των άλλων όσο και εναντίον του ίδιου του εαυτού της. Οι φρικαλεότητες όμως δεν αποτελούν προνόμιο της Δύσης. Παντού στον κόσμο υπάρχει συσσώρευση φρίκης, είτε πρόκειται για την Kίνα, την Ινδία, την Αφρική πριν από την αποικιοκρατία, είτε για τους Αζτέκους. H ιστορία της ανθρωπότητας δεν είναι η ιστορία της πάλης των τάξεων. Είναι η ιστορία των φρικαλεοτήτων - αν και όχι μόνον αυτή.

Yπάρχει, οπωσδήποτε, ένα θέμα προς συζήτηση: το θέμα του ολοκληρωτισμού. Eίναι ο ολοκληρωτισμός - όπως το νομίζω - η κατάληξη της τρέλας για κυριαρχία ενός πολιτισμού ο οποίος διέθετε τα μέσα εξόντωσης και χρησιμοποίησε την πλύση εγκεφάλου σε τέτοια κλίμακα που ποτέ άλλοτε δεν γνώρισε η Iστορία; Eίναι ο ολοκληρωτισμός ένα διεστραμμένο πεπρωμένο, εγγενές στη σύγχρονη εποχή, με όλες τις αμφισημίες που τη χαρακτηρίζουν; Eίναι, μήπως, κάτι άλλο ο ολοκληρωτισμός; Για τη συζήτησή μας το θέμα αυτό, αν μπορώ να πω, είναι θεωρητικό. Kαι είναι θεωρητικό στο μέτρο που τις φρικαλεότητες του ολοκληρωτισμού η Δύση τις έστρεψε εναντίον των δικών της (των Eβραίων συμπεριλαμβανομένων). Eίναι θεωρητικό στο μέτρο που η φράση «σκοτώστε τους όλους, ο θεός θα ξεχωρίσει τους δικούς του», δεν είναι φράση του Λένιν, αλλά ενός πολύ θεοσεβούμενου χριστιανού δούκα και ελέχθη όχι τον 20ό αλλά το 16ο αιώνα. Eίναι θεωρητικό, στο μέτρο που οι ανθρώπινες θυσίες έχουν εφαρμοστεί αφειδώς και σε τακτά χρονικά διαστήματα από τις μη ευρωπαϊκές κουλτούρες κ.λπ. Tο Iράν του Xομεϊνί οπωσδήποτε δεν είναι προϊόν του Διαφωτισμού.

Υπάρχει όμως κάτι το οποίο αποτελεί την ιδιομορφία, τη μοναδικότητα και το βαρύ προνόμιο της Δύσης: πρόκειται γι' αυτή την κοινωνικο-ιστορική αλληλουχία που ξεκινά στην αρχαία Ελλάδα και αρχίζει ξανά, από το 11ο αιώνα και μετά, στη δυτική Ευρώπη. Αυτή είναι η μόνη στην οποία βλέπουμε να προβάλει ένα πρόταγμα ελευθερίας, ατομικής και συλλογικής αυτονομίας, κριτικής και αυτοκριτικής. H πιο εντυπωσιακή επιβεβαίωση αυτού είναι ακριβώς ο λόγος ο οποίος καταγγέλλει τη Δύση. Διότι στη Δύση έχουμε τη δυνατότητα -τουλάχιστον ορισμένοι από εμάς- να καταγγέλλουμε τον ολοκληρωτισμό, την αποικιοκρατία, το δουλεμπόριο των Μαύρων, την εξόντωση των Ινδιάνων στην Aμερική. Όμως δεν έχω δει τους απογόνους των Αζτέκων, των Ινδών ή των Κινέζων να κάνουν μια ανάλογη αυτοκριτική. Απεναντίας, βλέπω ότι ακόμη και σήμερα οι Ιάπωνες αρνούνται τις θηριωδίες που διέπραξαν κατά το B  Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τις πταίει...

Οι Άραβες καταγγέλλουν συνεχώς ότι για όλα τα κακά που τους ταλαιπωρούν ­εξαθλίωση, έλλειψη δημοκρατίας, διακοπή της εξέλιξης του πολιτισμού τους κ.λπ.­ ευθύνεται η αποικιοκρατία την οποία υπέστησαν από τους Ευρωπαίους. Ωστόσο, η αποικιοκρατία σε αρκετές αραβικές χώρες διήρκεσε στη χειρότερη περίπτωση εκατόν τριάντα χρόνια (έτσι συνέβη στην Aλγερία, 1830-1962). Ομως οι ίδιοι αυτοί Aραβες, πριν από την αποικιοκρατία των Eυρωπαίων, είχαν υποστεί για πέντε αιώνες το ζυγό των Tούρκων. H τουρκική κυριαρχία στην εγγύς και τη Mέση Aνατολή αρχίζει τον 15ο αιώνα και τελειώνει το 1918. Aλλά οι Aραβες, καθώς οι Tούρκοι κατακτητές τους ήταν ομόθρησκοί τους μουσουλμάνοι, δεν μιλούν για την κυριαρχία αυτή.

Πάντως, η εξέλιξη της αραβικής κουλτούρας σταμάτησε το 11ο με 12ο αιώνα, δηλαδή οκτώ αιώνες πριν καν να μπορεί να γίνει λόγος για την κατακτητική επέκταση της Δύσης. Eξάλλου και αυτή η ίδια η αραβική κουλτούρα βασίστηκε στις κατακτήσεις, την εξόντωση και τη λίγο έως πολύ βίαια επιβολή της ισλαμικής θρησκείας στους κατακτημένους πληθυσμούς. Στην Aίγυπτο το 550 μ.X. δεν υπήρχαν Aραβες, όπως δεν υπήρχαν Aραβες, τότε, ούτε στη Λιβύη ούτε στην Aλγερία ούτε στο Mαρόκο ούτε στο Iράκ. Οι Aραβες που βρίσκονται τώρα εκεί είναι απόγονοι των κατακτητών που κυρίευσαν αυτές τις χώρες και που επέβαλαν, με ή χωρίς βία, στους τοπικούς πληθυσμούς τη δική τους θρησκεία. Δεν βλέπω όμως να γίνεται καμία κριτική αυτών των γεγονότων μέσα στο χώρο του αραβικού κόσμου. Kατά τον αυτό τρόπο, μιλάμε βεβαίως για το δουλεμπόριο των Mαύρων απο τους Eυρωπαίους (16ος αιώνας και εντεύθεν), αλλά δεν μιλάμε ποτέ για το γεγονός ότι το δουλεμπόριο και η συστηματική υποδούλωση των Mαύρων στην Aφρική τα εγκαινίασαν Aραβες έμποροι (11ος - 12ος αιώνας και εντεύθεν, με τη συνενοχή - συμμετοχή, όπως πάντα, βασιλιάδων και φυλάρχων). Eπίσης, δεν μιλάμε για το γεγονός ότι η δουλεία δεν καταργήθηκε αυθόρμητα σε καμία ισλαμική χώρα και ότι σε κάποιες από αυτές η δουλεία ισχύει ακόμη και σήμερα.

Δεν θέλω να πω με κανέναν τρόπο ότι όλα αυτά απαλείφουν τα εγκλήματα που διέπραξαν οι Δυτικοί. Λέω μόνον ότι η ιδιαιτερότητα του δυτικού πολιτισμού έγκειται ακριβώς στην ικανότητά του της αυτοαμφισβήτησης και της αυτοκριτικής. Στην ιστορία της Δύσης, όπως και σε όλες τις άλλες ιστορίες, υπάρχουν θηριωδίες και φρικαλεότητες.

Αλλά όμως μόνον η Δύση δημιούργησε την ικανότητα για εσωτερική αμφισβήτηση ­αμφισβήτηση των ίδιων των θεσμών και των ιδεών της εν ονόματι της λογικής συζήτησης μεταξύ των ανθρώπων, η οποία παραμένει ανοιχτή στο διηνεκές και δεν αναγνωρίζει έσχατο δόγμα.

Πηγή

Δικαιοσύνη: Ιδανικό ή ουτοπία;

Οι πρόσφατες αποφάσεις του δικαστηρίου για την τραγωδία στο Μάτι άφησαν, όπως ήταν φυσικό, πολλούς ανθρώπους δυσαρεστημένους, καθώς θεωρήθηκε ότι οι αποφάσεις αυτές δεν συνάδουν με το κοινό περί δικαίου αίσθημα. Όμως, όπως επισημαίνουν νομικοί κύκλοι, σκοπός μίας δίκης - και αποστολή της ίδιας της Δικαιοσύνης - δεν είναι η ικανοποίηση ενός (εύλογου αλλά, σε κάθε περίπτωση, υποκειμενικού) ανθρώπινου αισθήματος, αλλά η εφαρμογή του νόμου.

Κι εδώ ανακύπτει ένα βαθύτερο και πιο δύσκολο ερώτημα: Πόσο «δίκαιος» είναι ο νόμος; Και, εν τέλει, υφίσταται καν, ως αντικειμενική έννοια, αυτό που ονομάζουμε «Δικαιοσύνη»;

Το ερώτημα δεν είναι ρητορικό, και η απάντηση (αν υπάρχει) θα πρέπει να αναζητηθεί όχι στη νομική επιστήμη αλλά στη Φιλοσοφία...

Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύθηκε στο ΒΗΜΑ στις 13/9/2023.

    Δικαιοσύνη: Ιδανικό ή ουτοπία;

Καθώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διεκδικούν ρόλους λαϊκών δικαστηρίων, θα πρέπει να εξετάσουμε κατά πόσον αυτή τούτη η έννοια της δικαιοσύνης έχει αντικειμενική υπόσταση...

Ζούμε σε έναν δίκαιο κόσμο; Είναι δίκαιη η ζωή; Δύο ερωτήματα – ένα φαινομενικά πραγματιστικό και ένα μάλλον μεταφυσικό – στα οποία ακόμα και οι κορυφαίοι φιλόσοφοι της Ιστορίας δεν μπόρεσαν να δώσουν ξεκάθαρες απαντήσεις. Ο λόγος είναι πως, αυτή τούτη η έννοια της δικαιοσύνης ως αξίας με αντικειμενική υπόσταση, είναι θολή, ίσως ακόμα και στερούμενη ουσιαστικού περιεχομένου. Και αυτή είναι μία πραγματικότητα με την οποία ο Άνθρωπος θα πρέπει να συμβιβαστεί αν θέλει να γλιτώσει από την παραφροσύνη!

Την εποχή που, στα μέσα κοινωνικού αποπροσανατολισμού, στήνονται αυτοσχέδια «λαϊκά δικαστήρια» που εκδίδουν άμεσες ετυμηγορίες ενοχής ή αθωότητας, για κάθε υπόθεση νομικής ή πολιτικής φύσης που απασχολεί την επικαιρότητα, θα ήταν χρήσιμο να επανεξετάσουμε προσεκτικότερα τις βεβαιότητές μας για το τι καθορίζει ως «δίκαιη» και τι ως «άδικη» μία ανθρώπινη πράξη. Αλλά ακόμα και μία κατάσταση που υπερβαίνει τα όρια της ανθρώπινης δυνατότητας επιλογής...

Πάμε λίγα χρόνια πίσω... Αισθήματα συμπάθειας αλλά και αγανάκτησης είχαν προκαλέσει σε μέρος, τουλάχιστον, της κοινής γνώμης δύο περιστατικά με θύματα ηλικιωμένες γυναίκες, τα οποία ήρθαν τότε στο φως της δημοσιότητας.

Περιστατικό πρώτο: Μία 90χρονη συνελήφθη σε λαϊκή αγορά της Θεσσαλονίκης μετά από καταγγελία των εκεί πωλητών, και σύρθηκε ως κοινή κακοποιός στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής όπου, μάλιστα, υπέστη απρεπείς συμπεριφορές δυσανάλογες προς την ηλικία της. Ο λόγος: Πουλούσε τερλίκια χωρίς να διαθέτει την απαιτούμενη άδεια, ίσα για λίγα ευρώ που θα εξασφάλιζαν το ψωμί της μέρας για εκείνη και τον επίσης υπερήλικα και ανήμπορο σύζυγό της. (Σημείωση: Τα τερλίκια είναι μάλλινα πλεχτά παπουτσάκια για μες στο σπίτι. Φοριούνται ειδικά τον χειμώνα.)

Περιστατικό δεύτερο: Μία 80χρονη συνελήφθη και παραπέμφθηκε σε δίκη επειδή, δίχως να διαθέτει άδεια μικροπωλητή, πουλούσε στις παρυφές λαϊκής αγοράς της Κατερίνης λίγα χόρτα που είχε μαζέψει μόνη της. Και πάλι, μετά από καταγγελία των εκεί εργαζομένων.

Και στις δύο περιπτώσεις, η Αστυνομία δήλωσε ότι «τηρήθηκε το γράμμα του νόμου» και ότι δεν είχε άλλη επιλογή από το να τον εφαρμόσει, τη στιγμή που υπήρχαν σχετικές καταγγελίες. (Αν μου επιτραπεί η πολυτέλεια μίας σταγόνας χιούμορ, θα έλεγα ότι υπάρχει εδώ ένας ρόλος που διέφυγε από τον συμπαθέστατο – και άκρως παρεξηγημένο – Αρτέμη Μάτσα!)

Την ίδια εποχή, σε κακόφωνη αντίστιξη με την πιο πάνω επίδειξη άτεγκτης εφαρμογής του γράμματος του νόμου, στους δρόμους γύρω από την πλατεία Ομονοίας στην Αθήνα έθαλλε ανενόχλητα το εμπόριο της «πρέζας» και των «μεταχειρισμένων» – διάβαζε, κλεμμένων – κινητών τηλεφώνων. (Καταθέτω και προσωπικές μαρτυρίες, μια και είχα τότε την διαστροφή να περπατώ συχνά στο Κέντρο.)

Και, μια και αναφερθήκαμε σε ηλικιωμένες γυναίκες, αναφέρω παρενθετικά ότι θα μου μείνει αξέχαστη η τοποθέτηση γνωστού «προοδευτικού» τραγουδοποιού, πριν μερικά χρόνια, ότι ακόμα και η γιαγιά που έχει ένα ραδιοφωνάκι να της κρατά συντροφιά στο συνοικιακό περίπτερό της, θα πρέπει να καταβάλλει τίμημα πνευματικών δικαιωμάτων για τη μουσική που ακούγεται (η οποία, προφανώς, λειτουργεί ως επιπρόσθετο κίνητρο ώστε να προσέρχονται οι υποψήφιοι πελάτες στο περίπτερο)! Η «προοδευτικότητα» των ηθικών πλεονεκτημάτων είχε ανέκαθεν το μονοπώλιο της αίσθησης της δικαιοσύνης στον, κατά τα άλλα, στερούμενο δικαίου και ηθικής αστικό κόσμο μας...

Όμως, ας δούμε μερικές ιστορίες ακόμα:

Αθήνα, Φθινόπωρο 2012. Σε μία μονάδα ημερήσιας θεραπείας κάποιου νοσοκομείου, ένα μικρό παιδί σταμάτησε να κλαίει και τώρα χαμογελά ευτυχισμένο. Η βελόνα με το σκιαγραφικό έχει μόλις βγει από το χεράκι του, και τώρα περιμένει τις καραμέλες που του υποσχέθηκαν. Για τις ακτινοβολίες που υποβλήθηκε στη συνέχεια, του είπαν πως το έβγαζαν φωτογραφία, να τη στείλουν στη γιαγιά και τον παππού…

Σαντιάγκο, Χιλή, Δεκέμβριος 10, 2006. Πεθαίνει πληρέστατος ημερών ο Αουγκούστο Πινοσέτ (Augusto Pinochet), ένας από τους πλέον αιμοσταγείς δικτάτορες του εικοστού αιώνα. Έζησε 91 ένδοξα χρόνια, χωρίς ποτέ μέσα σ’ αυτά να δικαστεί ουσιαστικά και να τιμωρηθεί για τα εγκλήματά του…

Κόρινθος, Μάρτιος 30, 2013. Μια νεαρή γυναίκα πέφτει νεκρή στη διάρκεια πολύωρης καταδίωξης ληστών από αστυνομικούς. Η άτυχη 25χρονη βρέθηκε εν μέσω διασταυρούμενων πυρών στα Ίσθμια, την ώρα που οδηγούσε αμέριμνη το αυτοκίνητό της. Τραυματίστηκε θανάσιμα από σφαίρα καλάσνικοφ που χρησιμοποιούσαν οι ληστές. Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο της Κορίνθου, όπου λίγη ώρα αργότερα εξέπνευσε…

Μόναχο, Νοέμβριος 9, 1923. Το «Πραξικόπημα της Μπυραρίας» λήγει με την αιματηρή καταστολή του. Ο εκ των πραξικοπηματιών, Max Scheubner-Richter, πέφτει χτυπημένος στα πνευμόνια από σφαίρα και πεθαίνει ακαριαία, παρασύροντας στο έδαφος και τραυματίζοντας ελαφρά τον παρακείμενό του, Άντολφ Χίτλερ, του οποίου έτσι σώζεται η ζωή. Η εκλεκτική σφαίρα μάλλον προτίμησε να πάρει έμμεσα αντί γι' αυτή τη ζωή, τις ζωές κάποιων εκατομμυρίων άλλων ανθρώπων…

Ο αναγνώστης εύλογα θα μπει στον πειρασμό να αναφωνήσει πως «η ζωή είναι άδικη»! Όμως, πώς ακριβώς ορίζεται αυτή τούτη η αμφιλεγόμενη έννοια της δικαιοσύνης; Η νομική επιστήμη την αντιλαμβάνεται, ρεαλιστικά, ως ένα σύνολο θεσπισμένων συμβάσεων, οι οποίες διέπουν τις σχέσεις μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας και δεν σχετίζονται απαραίτητα με το λεγόμενο «κοινό περί δικαίου αίσθημα». Έτσι, η δικαιοσύνη στην περίπτωση αυτή δεν αποτελεί απόλυτη έννοια, αφού οι συμβάσεις μπορεί να ποικίλουν ανάλογα με την κοινωνία ή την ιστορική εποχή. Ας δούμε τι γράφει ο Hans Kelsen (*), ένας εκ των σημαντικότερων φιλοσόφων του δικαίου:

«Αν έχει κάτι να μας διδάξει η ιστορία της ανθρώπινης γνώσης, αυτό είναι πόσο μάταιη είναι η προσπάθεια να βρει κανείς με ορθολογικό τρόπο έναν απόλυτα έγκυρο κανόνα για τη δίκαιη συμπεριφορά, δηλαδή έναν κανόνα που να αποκλείει τη δυνατότητα να θεωρηθεί δίκαιη και η αντίθετη συμπεριφορά. (...) Ο ανθρώπινος λόγος μπορεί να συλλάβει μόνο σχετικές αξίες, και αυτό σημαίνει ότι η κρίση με την οποία κάτι ανακηρύσσεται δίκαιο δεν μπορεί ποτέ να αποκλείει τη δυνατότητα μιας αντίθετης αξιολογικής κρίσης. Η απόλυτη δικαιοσύνη είναι ένα ανορθολογικό ιδεώδες.»

Στον αντίποδα της ορθολογικής, από τη φύση της, νομικής επιστήμης, η θρησκεία αποφεύγει να εξετάσει με κριτικό (και εν δυνάμει αναθεωρητικό) πνεύμα τέτοια φιλοσοφικά ζητήματα. Θεωρεί ως εξ ορισμού «δίκαιους» εκείνους που ασπάζονται τα δόγματά της και προσαρμόζουν απόλυτα τη ζωή τους σε αυτά, ενώ τους «άδικους» αναμένει αιώνια τιμωρία σε έναν άλλο κόσμο που ελάχιστη σχέση έχει με εκείνον μέσα στον οποίο διέπραξαν τις «αδικίες» τους! Εν τούτοις, γεγονότα ιστορικά, όπως η Ιερά Εξέταση, και σύγχρονα, όπως η ευλογία της Εκκλησίας στα όπλα ενός δικτάτορα που δολοφονεί μαζικά αμάχους τούτο τον καιρό, μας κάνουν να υποπτευόμαστε ότι η Κόλαση ίσως να μην είναι, τελικά, τόσο μακριά από τη Γη, όσο μας βεβαιώνει η θρησκεία...

Για κάποιους διανοούμενους, η ιδέα της δικαιοσύνης είναι κατά βάση ουτοπική, αφού δεν αντιπροσωπεύει καμία φυσική πραγματικότητα. Στο φημισμένο βιβλίο του «Οι Περιοχές των Σφαλμάτων σας» (“Your Erroneous Zones”) ο Αμερικανός ψυχοθεραπευτής και φιλόσοφος Wayne Dyer γράφει:

«Αν ο κόσμος ήταν οργανωμένος με τρόπο ώστε καθετί να είναι δίκαιο, κανένα ζωντανό πλάσμα δεν θα επιβίωνε ούτε μια μέρα. Τα πουλιά δεν θα έπρεπε να τρώνε σκουλήκια και τα συμφέροντα όλων θα ‘πρεπε να εξυπηρετούνται.» Και, κάπου παρακάτω: «(Το να αποζητάμε τη δικαιοσύνη στη ζωή) θα ήταν εξίσου ανεδαφικό (με το να) αποζητάμε την πηγή της αιώνιας νιότης ή κάποιον παρόμοιο μύθο. Δικαιοσύνη δεν υπάρχει. (…) Ο κόσμος, απλούστατα, δεν συγκροτήθηκε κατά τέτοιο τρόπο.»

Ποιος μας βεβαιώνει, λοιπόν, ότι η σφαίρα που σκότωσε τον Scheubner-Richter αντί για τον Χίτλερ, όπως και εκείνη που έβαλε τέλος στη ζωή της άτυχης κοπέλας στην Κόρινθο, θα ήταν πιο «δίκαιες» αν είχαν ξαστοχήσει;

Με τον έμφυτο ηθικό κώδικα μέσα μας, εν τούτοις, επαναστατούμε μπροστά σε τέτοιες κυνικές προσεγγίσεις. Το νιώθουμε καλά πως ήταν άδικο για την ανθρωπότητα να γλιτώσει ο Χίτλερ στο Μόναχο το 1923. Και ήταν εξίσου άδικο να σκοτωθεί η νεαρή γυναίκα στην Κόρινθο το 2013. Και όμως, για χάρη κάποιας άγνωστης συμπαντικής σκοπιμότητας, και οι δύο αυτές αδικίες συνέβησαν στ' αλήθεια...

Αυτό που απομένει, τελικά, είναι να συμβιβαστούμε με την ιδέα ότι ο όρος «δικαιοσύνη» στερείται απόλυτου και οικουμενικού νοήματος. Και να συνειδητοποιήσουμε ότι, στην ηθική της διάσταση, η δικαιοσύνη αφορά μία καθαρά εξατομικευμένη σχέση του ανθρώπου με την ίδια του τη συνείδηση. Φωτεινό παράδειγμα ο Σωκράτης, ο μεγαλύτερος Δάσκαλος των αιώνων, που δίδαξε την αξία της αυτογνωσίας. Έφυγε από τον κόσμο βγάζοντας τη γλώσσα στην κοσμική «δικαιοσύνη» των ανθρώπινων κοινωνιών. Ίσως γιατί γνώριζε καλά πως η μόνη αληθινή δικαιοσύνη είναι αυτή που κουβαλούμε μέσα μας. Εκείνη που μας επιτρέπει να αντικρίζουμε τον καθρέφτη δίχως να χαμηλώνουμε το φως…

(*) Χανς Κέλσεν, «Τι είναι Δικαιοσύνη;» (Εκδόσεις Αντίποδες, 2019).

ΤΟ ΒΗΜΑ

Αθανάσιος Γκότοβος: Το άγχος της προόδου...

                 

Απόσπασμα από άρθρο του καλού φίλου και συναδέλφου Θανάση Γκότοβου στο περιοδικό Άρδην (τεύχος 128) [1]:

Η θέαση των πραγμάτων από την οπτική γωνία μιας ομάδας ανθρώπων με συγκεκριμένο ερωτικό-σεξουαλικό προσανατολισμό ανυψώνεται σε κυβερνητική, και εντέλει κρατική, θέαση των πραγμάτων. Με πρωτοβουλία της κυβέρνησης το κοινοβούλιο νομοθετεί ορίζοντας την πραγματικότητα από τη σκοπιά των "ΛΟΑΤΚΙ". Ό,τι θεωρεί αυτή η ομάδα ως κανονικό και δίκαιο, καλείται και υποχρεούται πλέον να θεωρήσει ως δίκαιο και κανονικό και η υπόλοιπη κοινωνία: καλείται να αλλάξει τον πολιτισμικό της κώδικα και να ευθυγραμμιστεί με την "πρόοδο". Να περιμένουμε λοιπόν προσεχώς με βεβαιότητα σχολικά εγχειρίδια με απεικονίσεις πολλαπλών μορφών οικογένειας και διδαχές ότι όλες είναι ισότιμες, ισάξιες και κανονικές παραλλαγές της συμπεριληπτικής οικογένειας και ότι η μη εκπροσώπησή τους στα σχολικά προγράμματα και στη διδασκαλία, πολύ περισσότερο η άσκηση κριτικής, αποτελεί μορφή διάκρισης που επισύρει κυρώσεις. Να περιμένουμε με βεβαιότητα παιδαγωγικά βλαπτικές συζητήσεις στις αίθουσες διδασκαλίας, ήδη από το Δημοτικό, για το "φάσμα" των φύλων και για το δικαίωμα ("ανθρώπινο" και αυτό) του ατόμου να ορίζει εκείνο το φύλο του, με βάση τις ανάγκες του, και να απαιτεί από τον εκπαιδευτικό να συμμορφωθεί γλωσσικά και αλλιώς στον δικό του ατομικό ορισμό της ταυτότητας φύλου. (...)

Όπως υπάρχει το δικαίωμα ενός πολίτη να πιστεύει στην "πρόοδο", έτσι υπάρχει και το δικαίωμα ενός άλλου πολίτη να μην ενθουσιάζεται από τους πολιτισμικούς συρμούς που σαρώνουν τον δυτικό κόσμο σε μια ταραγμένη εποχή, να βλέπει με κριτική ματιά κάποιες αμφιλεγόμενες μορφές "προόδου" και να πιστεύει στη διατήρηση όσων θεωρεί ότι καλώς υπάρχουν. (...)

Αν οι αενάως "προοδευτικοί" καταφέρουν να επιβάλουν τα ιδεώδη τους σε οικουμενικό επίπεδο, είναι μια άλλη ιστορία, πολύ μακρινή. Μέχρι τότε, καλό θα ήταν να απαντήσουν και σε ένα απλό ερώτημα: υπάρχει κάποιο όριο στην "πρόοδο" και, αν ναι, ποιο είναι αυτό, ποιος το καθορίζει και από πού αντλεί τα κριτήρια; Η απάντηση θα μας βοηθούσε ιδιαίτερα να διευθετήσουμε το δίλημμα του πότε να ταχθούμε με την "πρόοδο" και πότε, για λόγους κοινωνικής ηθικής, να πούμε "δυστυχώς δεν θα μπορέσουμε"...

[1]  https://ardin-rixi.gr/archives/255467

Τι σημαίνει "ακαδημαϊκός";

Έτυχε να ακούσω πρόσφατα έναν διάλογο μέσα στο μετρό, ανάμεσα σε δύο άτομα άγνωστα σε μένα. Ο ένας, με εμφανώς ειρωνικό (αν όχι χλευαστικό) ύφος, απευθύνθηκε στον άλλον περίπου ως εξής:

– Λες ότι είσαι ακαδημαϊκός. Ε και; Σιγά μην πήρες και το Νόμπελ!

Επειδή το να είναι κάποιος ακαδημαϊκός δεν συνιστά λόγο για να ντρέπεται - ακόμα περισσότερο, να χλευάζεται - θεωρώ ότι το περιστατικό μού δίνει μία καλή ευκαιρία να βάλω κάποια πράγματα στη θέση τους...

Καταρχήν, η λέξη "ακαδημαϊκός" είναι ουσιαστικοποιημένη μορφή ενός επιθετικού προσδιορισμού. Η πλήρης έκφραση είναι "ακαδημαϊκός δάσκαλος". Σημαίνει να είναι κάποιος μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας, δηλαδή, να προσφέρει παιδαγωγικό και ερευνητικό έργο στην πανεπιστημιακή και, γενικότερα, την τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Η έκφραση "ακαδημαϊκός", λοιπόν, δεν αποτελεί τιμητικό τίτλο αλλά περιγράφει, απλά, ένα εκπαιδευτικό λειτούργημα. Συνεπώς, το να αυτοπροσδιορίζεται κάποιος ως "ακαδημαϊκός" έχει αντικειμενική και όχι υποκειμενική σημασία. Δεν προδίδει έπαρση, ούτε υπονοεί ότι "του αξίζει οπωσδήποτε το Νόμπελ"!

Το έχω γράψει ξανά και ξανά στην αρθρογραφία μου, και το εννοώ απόλυτα: Θεωρώ το έργο των ηρώων συναδέλφων της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης απείρως δυσκολότερο και πιο απαιτητικό από εκείνο που κάνουμε όσοι παραλαμβάνουμε ωραία και άνετα τη σκυτάλη στην τριτοβάθμια. Και βάζω στοίχημα ότι ελάχιστοι από εμάς (δεν ανήκω καν σε αυτούς) θα άντεχαν για πάνω από μία εβδομάδα (και πολύ λέω) την πρόκληση της διδασκαλίας σε ένα σχολείο της πρωτοβάθμιας ή της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης!

Σε τελική ανάλυση, ως λειτούργημα η Εκπαίδευση είναι ενιαία. Απλά, το κάθε στάδιό της έχει και τους αντίστοιχους εργάτες του. Αυτοί που βάζουν τις τελικές πινελιές συνηθίζεται να περιγράφονται διεθνώς με τον (ελληνικής προέλευσης) όρο "ακαδημαϊκοί" (academics). Η ιδιότητα αυτή σε καμία περίπτωση δεν συνιστά λόγο για να κομπορρημονούν, ούτε όμως και να χλευάζονται!

Κ.

Είναι πάντα η ελευθερία πηγή ευτυχίας; | Μια ομιλία του καθηγητή Barry Schwartz

 Έζησα για κάποια χρόνια στην Αμερική, την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Αν ρωτούσες τότε έναν Αμερικανό, ποια θεωρούσε ως τη μεγαλύτερη δυστυχία στον κόσμο, θα απαντούσε χωρίς δεύτερη σκέψη πως δεν υπήρχε τίποτα χειρότερο από το να ζει κάποιος στη Σοβιετική Ένωση! Ο λόγος προφανής: οι σοβιετικοί πολίτες δεν απολάμβαναν τα αγαθά της ελευθερίας.

Θυμάμαι ένα ανέκδοτο που κυκλοφορούσε τότε στην Αμερική: "Αν θέλεις να κάνεις έναν Ρώσο να παραφρονήσει, φέρ' τον σε ένα αμερικανικό σούπερ-μάρκετ. Για πρώτη φορά στη ζωή του θα βρεθεί στην ανάγκη να διαλέξει μάρκα ενός προϊόντος ανάμεσα σε πολλές που υπάρχουν στο ράφι. Και, επειδή δεν έχει αναπτύξει την ικανότητα να επιλέγει, στο τέλος θα φύγει χωρίς να ψωνίσει τίποτα!"

Χωρίς να το αντιλαμβάνονται, οι Αμερικανοί περιέγραφαν την ελευθερία ως πηγή δυστυχίας. Όχι την υποθετική ελευθερία του φανταστικού σοβιετικού πολίτη αλλά την ίδια τη δική τους ελευθερία, που αποτελεί τη βάση της δυτικής κοινωνίας της αφθονίας (τι ωραία που την περιγράφει ο Τζον Κένεθ Γκάλμπρεϊθ στο βιβλίο του!).

Ώστε, η ελευθερία δεν είναι (πάντα) πηγή ευτυχίας; Και, άρα, δεν ισχύει το δόγμα ότι, όσο περισσότερες επιλογές έχουμε, τόσο πιο ευτυχισμένοι νιώθουμε; Ας ακούσουμε την ανατρεπτική ομιλία του Αμερικανού καθηγητή ψυχολογίας, Barry Schwartz...

Σχέδιο υποβάθμισης των Ανώτατων Στρατιωτικών Σχολών;

Από πρώην φοιτητή μου έλαβα πριν λίγες μέρες ένα μήνυμα που αφορούσε τις βάσεις εισαγωγής στις Στρατιωτικές Σχολές το 2023. Ενδεικτικά, μου παρέθεσε τα εξής στοιχεία:

Βάσεις 2023 

Σχολή Ναυτικών Δοκίμων (ΣΝΔ) :                                  12,7

Σχολή Μονίμων Υπαξιωματικών Ναυτικού (ΣΜΥΝ) :     13,7

Σχολή Ευελπίδων (Σ.Ε.) :                                               12,2

Σχολή Μονίμων Υπαξιωματικών Στρατού (Σ.Μ.Υ.) :       15,8

(Δείτε εδώ αναλυτικά τις βάσεις.)

Τα στοιχεία αυτά συνόδευε ένα μελαγχολικό σχόλιο που συνάδει απόλυτα με τις δικές μου σκέψεις και το δικό μου αίσθημα βαθιάς απογοήτευσης:

Λυπηρό...

Εκεί μας έφτασαν με την αδιαφορία τους. 

Από 18 που είχε η βάση στις δικές μας χρονιές...

Τώρα, αντί για Φυσική θα τους διδάσκετε γραφή και ανάγνωση!

Πέραν των εξευτελιστικά χαμηλών βάσεων εισαγωγής σε Ανώτατα Στρατιωτικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΑΣΕΙ) όπως η ΣΝΔ και η Σ.Ε., παρατηρείται και το τραγελαφικό να είναι οι βάσεις αυτές χαμηλότερες και από εκείνες των αντίστοιχων Ανώτερων Σχολών Υπαξιωματικών!

Το 2014, ο τότε υπουργός Παιδείας, Ανδρέας Λοβέρδος, ενδεχομένως με τη σύμφωνη γνώμη - αν όχι την ευθεία παρότρυνση - κύκλων αποστράτων αξιωματικών που ποτέ δεν είδαν με καλό μάτι τον ακαδημαϊκό προσανατολισμό των στρατιωτικών σχολών, αποπειράθηκε να βγάλει τις σχολές αυτές από το σύστημα των πανελληνίων εισαγωγικών εξετάσεων, πράγμα που θα οδηγούσε στην εξ ορισμού υποβάθμισή τους σε σχέση με τα ΑΕΙ. Ευτυχώς η θητεία του ως υπουργού έληξε πριν προλάβει να βάλει σε εφαρμογή το (αμφιβόλων προθέσεων) σχέδιό του...

Σχεδόν μία δεκαετία αργότερα, κι αφού μεσολάβησαν (τα αναφέρω για ιστορικούς και μόνο λόγους) ένα τρίτο μνημόνιο, μία πανδημία και ένας πόλεμος στην Ευρώπη, φαίνεται πως ανακαλύφθηκε ένας πιο αποτελεσματικός τρόπος υποβάθμισης και, τελικά, απαξίωσης των ΑΣΕΙ: Τις αφήνουμε στο σύστημα των πανελλήνιων, αλλά τις τοποθετούμε στον "πάτο". Πού θα πάει, κάποια στιγμή μοιραία θα τις πετάξουν έξω! Άλλωστε, τι χρειάζεται η βαθιά επιστημονική επιμόρφωση όταν υπάρχει ακλόνητο πατριωτικό φρόνημα;

Δεν θα επιχειρήσω να απαντήσω στο αυτονόητα απαράδεκτο ρητορικό ερώτημα, ούτε θα προβώ σε περαιτέρω σχολιασμούς. Θα αναρωτηθώ μόνο τι είδους πρωτοετείς θα παραλάβω φέτος τον Σεπτέμβριο στη ΣΝΔ, για να τους διδάξω αυτά που οι προ εικοσαετίας πρωτοετείς μου γνώριζαν ήδη καλύτερα κι από εμένα τον ίδιο!

Αλλά, όπως γράφει στο τέλος του μηνύματός του ο πρώην φοιτητής μου, κάποιοι μάλλον υπολογίζουν ότι στις φρεγάτες Belhara όλα θα είναι αυτοματοποιημένα!

ΚΠ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Ο Ναζισμός και το «εύσημο» του Κακού

Σκέψεις πάνω στην ιδέα του Κακού, με αφορμή την επανεμφάνιση νεοναζιστικής «σκιάς» στο ελληνικό Κοινοβούλιο.

Οι πρόσφατες επαναληπτικές εθνικές εκλογές ανέδειξαν ένα άγνωστο, ως χθες, πολιτικό κόμμα, το οποίο στηρίχθηκε ανοιχτά (αν όχι καθοδηγήθηκε υπόγεια) από ηγετικό στέλεχος του νεοναζιστικού χώρου, καταδικασμένο σε φυλάκιση για εγκληματική δράση. Είναι μία επιστροφή του εν λόγω χώρου στη Βουλή «από την πίσω πόρτα», παρά τα ad hoc νομικά αναχώματα που είχαν τεθεί για να αποτρέψουν αυτό το ενδεχόμενο. Πρόκειται, θα λέγαμε, για μία «κοινοβουλευτική επανακανονικοποίηση» του εγχώριου νεοναζισμού.

Βέβαια, το κόμμα αυτό δεν είναι το μοναδικό από τον χώρο της άκρας Δεξιάς που θα φιλοξενηθεί στη νέα Βουλή (ας μην ξεχνάμε ότι σε αυτήν εμφιλοχώρησαν ακόμα και εκπρόσωποι του πιο ακραίου θρησκευτικού φονταμενταλισμού [1] με ιδιαίτερους δεσμούς με το αντιδημοκρατικό καθεστώς της Ρωσίας). Εν τούτοις, η ιδέα μίας – έμμεσης, έστω, και δι’ αντιπροσώπων – κοινοβουλευτικής επανεμφάνισης του νεοναζισμού, αφήνει την αίσθηση μιας γροθιάς στο στομάχι. Η εξήγηση γι’ αυτή την ανακλαστική αντίδραση βρίσκεται στις πιο σκοτεινές σελίδες της παγκόσμιας Ιστορίας...

Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι, στη συνείδηση του δημοκρατικού ανθρώπου, ο Ναζισμός διατηρεί προεξάρχουσα θέση στην κλίμακα του ανθρώπινου Κακού. Για κάποιους μελετητές του Ολοκαυτώματος, μάλιστα, δεν έχουμε εδώ να κάνουμε με το συμβατικό «ανθρώπινο» Κακό αλλά με κάτι που ξεπερνά κι αυτά ακόμα τα ανθρώπινα μέτρα.

Σε ένα παλιό κείμενο [2] είχαμε επιχειρήσει να εξετάσουμε το ζήτημα αυτό από φιλοσοφική άποψη. Το παρόν σημείωμα θα μπορούσε να ιδωθεί σαν προέκταση εκείνων των σκέψεων, με αφορμή την είσοδο ενός ακόμα κατ’ ουσίαν νεοναζιστικού κόμματος στο ελληνικό Κοινοβούλιο.

Παρά τα 6 εκατομμύρια των θυμάτων του Ολοκαυτώματος και τις φρικιαστικές αποκαλύψεις των εγκλημάτων του Ναζισμού, η ναζιστική ιδεολογία εξακολουθεί να ασκεί κάποιο βαθμό γοητείας σε ένα πολύ μικρό αλλά πάντα επικίνδυνο ποσοστό της παγκόσμιας κοινότητας. Αντισυστημικές ρητορείες με κρυπτο-ναζιστική (έως φιλο-ναζιστική) απόχρωση ακούγονται όλο και πιο ανοιχτά σε χώρες της δημοκρατικής Ευρώπης, ενώ ανομολόγητες ιδεολογικές «συμπάθειες» μπορεί κάποιος να διακρίνει ακόμα και μέσα σε κόμματα του δημοκρατικού τόξου.

Έτσι, μία αναλυτική προσέγγιση στο φαινόμενο του Ναζισμού δεν αποτελεί αποκλειστικό αντικείμενο της Ιστορίας αλλά, δυστυχώς, αφορά ένα πολιτικό και φιλοσοφικό ζήτημα που διατηρείται ζωντανό ως τις μέρες μας.

Για το συντριπτικά μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων, εκείνων δηλαδή που δεν έχουν «μολυνθεί» από ναζιστικές ιδέες, η ηθική αξιολόγηση του Ναζισμού είναι δεδομένη και αυτονόητη: Οι Ναζί ήταν εκπρόσωποι του ακραίου, του απόλυτου Κακού. Μία βαθύτερη εξέταση του θέματος, εν τούτοις, επιβάλλει ιδιαίτερη προσοχή σε ό,τι αφορά τη χρήση του όρου «κακό». Το παρακάτω απλοϊκό ερώτημα μοιάζει σχεδόν ρητορικό:

– Ήταν ο Ναζισμός κακός;

Αν απαντήσουμε καταφατικά, έχουμε πέσει σε μία φοβερή παγίδα που άθελά μας στήσαμε μόνοι μας: Δώσαμε στον Ναζισμό ανθρώπινο πρόσωπο! Ας μου επιτραπεί να εξηγήσω:

Το κακό – ακόμα και στην ακραία εκδοχή του – σχετίζεται με την ηθική διαβάθμιση του ανθρώπινου χαρακτήρα. Έξω από τον άνθρωπο δεν υπάρχει «καλό» ή «κακό». Έτσι, αν χαρακτηρίσουμε τον Χίτλερ ως «κακό», του έχουμε αυτομάτως αναγνωρίσει την ανθρώπινη ιδιότητα. Την οποία αμφίβολο είναι ότι εκείνος και το καθεστώς του έφεραν.

Τι είναι, όμως, αυτό που καθορίζει και οριοθετεί την ανθρώπινη ιδιότητα; Απόλυτη απάντηση δεν υπάρχει έξω από το σαφές πλαίσιο που ορίζει η βιολογία. Αν, εν τούτοις, δεχθούμε τον άνθρωπο κατά κύριο λόγο ως ηθικό μέγεθος, τότε μπορούμε να πούμε ότι το κριτήριο που επιβεβαιώνει ή απορρίπτει, ανάλογα, την πιο πάνω ιδιότητα, είναι η αυτοσυνειδησία. Συγκεκριμένα, πώς τοποθετεί το άτομο τον εαυτό του μέσα στο πλέγμα της αιτιότητας.

Ο άνθρωπος παράγει αιτιότητα αλλά και υπόκειται σε αυτήν. Δηλαδή, συμμετέχει στην αιτιακή αλυσίδα τόσο ως γενεσιουργό αίτιο, όσο και ως υποκείμενο αποτέλεσμα. Ειδική σημασία για την παρούσα συζήτηση έχει το κομμάτι της αιτιότητας που αφορά τις ανθρώπινες σχέσεις. Ένα άτομο, λοιπόν, μπορεί να επηρεάσει τη ζωή ενός άλλου ατόμου, το οποίο, με τη σειρά του, μπορεί να επηρεάσει τη ζωή του πρώτου. Σε ακραία περίπτωση, ένας άνθρωπος μπορεί να σκοτώσει κάποιον άλλον αλλά και να σκοτωθεί από εκείνον. Αυτή η αμφίδρομη σχέση με την αιτιότητα αποτελεί, εξ ορισμού, μέρος της αυτοσυνειδησίας κάθε ατόμου ή, συλλογικά, κάθε κοινωνικής ομάδας.

Υπάρχει, εν τούτοις, μία ακραία παρέκκλιση από τον τελευταίο αυτό κανόνα. Πρόκειται για τον συνειδησιακό τύπο που πιστεύει – και δεν διστάζει να επιβάλει ακόμα και με τη βία την πίστη του αυτή – ότι δικαιούται να επηρεάζει την αιτιότητα χωρίς να υπόκειται σε αυτήν. Ο τύπος αυτός, δηλαδή, έχει συνειδητά απαρνηθεί την ανθρώπινη ιδιότητά του, απονέμοντας αυθαίρετα στον εαυτό του έναν ανώτερο ρόλο: αυτόν ενός οιονεί «θεού»!

Στην κατηγορία αυτή ανήκαν οι Ναζί. Όπως έχουμε σημειώσει [2] θεωρούσαν τους εαυτούς τους ως εκπρόσωπους μίας φυσικής Αρχής που είχε το απόλυτο δικαίωμα να αποφασίζει για την ύπαρξη ή τον αφανισμό οποιασδήποτε κοινωνικής ομάδας, οσοδήποτε μεγάλης, χωρίς η ίδια αυτή «Αρχή» να υπόκειται σε άνωθεν έλεγχο ή έξωθεν αμφισβήτηση της παντοδυναμίας της.

Αυτό που καθιστά το ναζιστικό καθεστώς μοναδικό ανάμεσα σε άλλα ρατσιστικά καθεστώτα είναι το γεγονός ότι, υπερβαίνοντας τα όρια του «απλού» κοινωνικού διαχωρισμού, επιδόθηκε σε φυλετική εξόντωση. Στο πλαίσιο της μαζικής αυτής δολοφονίας, οι Ναζί λειτούργησαν σαν «θεοί» που μπορούσαν να επιλέξουν αυθαίρετα σε ποιο ανθρώπινο είδος θα εκχωρούσαν το δικαίωμα στη ζωή, και σε ποιο είδος θα το αρνούνταν και θα το καταργούσαν.

Έχει ιδιαίτερη σημασία να τονιστεί εδώ ότι η εξόντωση δεν ήταν πράξη αυτοσυντήρησης του χιτλερικού καθεστώτος απέναντι σε μία ανθρώπινη ομάδα που το απειλούσε, αλλά αποτέλεσμα και μόνο της διαστροφικής ιδεολογίας του Ναζισμού. Και αυτό ακριβώς είναι που κάνει το ναζιστικό καθεστώς να ξεχωρίζει από άλλα εγκληματικά καθεστώτα, όπως εκείνο του Στάλιν. (Σε ένα παλιότερο κείμενο [3] είχαμε αναφερθεί αναλυτικά στα εγκλήματα των δύο αιμοσταγών δικτατόρων του εικοστού αιώνα.)

Συμπερασματικά, η παρέκκλιση από την ανθρώπινη αυτοσυνειδησία, κι ακόμα περισσότερο η διάπραξη μαζικού εγκλήματος στη βάση της παρέκκλισης αυτής, αυτοδικαίως αφαιρεί από τους δολοφόνους το προνόμιο να θεωρούνται άνθρωποι. Συνεπώς, το να χαρακτηρίζουμε απλοϊκά τους Ναζί ως «κακούς» συνιστά τιμή για εκείνους, αφού το κακό αποτελεί διαβάθμιση του ανθρώπινου χαρακτήρα. Με τον τρόπο αυτό, δηλαδή, τους προβιβάζουμε άθελά μας σε ανθρώπους, κάτι που οι Ναζί είναι αμφίβολο πως ήταν. Ο Ναζισμός δεν δικαιούται το «εύσημο» του Κακού!

Για τον λόγο αυτό, αν και θα ήταν λάθος να υπερεκτιμήσουμε φοβικά το πολιτικό μέγεθος ενός νεοεμφανιζόμενου, στα κοινοβουλευτικά πράγματα, πολιτικού κόμματος που αναφανδόν εισπράττει νεοναζιστικά εγκώμια, στις συνειδήσεις μας το κόμμα αυτό θα συνδέεται αναπόφευκτα με τις σκοτεινότερες και πιο αποκρουστικές σελίδες της παγκόσμιας Ιστορίας.

[1] https://www.tovima.gr/2023/06/08/opinions/thriskeytikos-fontamentalismos-kai-atomika-dikaiomata/

[2] https://www.tovima.gr/2016/03/29/opinions/o-xitler-kai-i-filosofiki-thewrisi-toy-kakoy/

[3] https://www.tovima.gr/2019/11/08/opinions/xitler-kai-stalin-sti-zygaria-tou-kakou/

ΤΟ ΒΗΜΑ

Ναζισμός: Μια ηθικο-φιλοσοφική προσέγγιση στο Απόλυτο Κακό

               

Όσο κι αν ψάξει κάποιος στις σελίδες της Ιστορίας, δύσκολα θα συναντήσει μαζικά εγκλήματα τόσο διαστροφικά όσο εκείνα που διέπραξε το καθεστώς του Άντολφ Χίτλερ στο διάστημα (1933-1945) που κατείχε την εξουσία στη Γερμανία. Αυτό που προσδίδει στο ναζιστικό καθεστώς τον χαρακτήρα της διαστροφής δεν είναι απλά και μόνο η ρατσιστική του φύση (ρατσιστικά καθεστώτα υπήρξαν, δυστυχώς, και αλλού) αλλά το γεγονός ότι ο ρατσισμός δεν αρκέστηκε σε κοινωνικούς διαχωρισμούς και «ειδικές μεταχειρίσεις» αλλά προχώρησε σε μαζική δολοφονία εκατομμυρίων ανθρώπων, με πράξεις που χαρακτηρίστηκαν από απίστευτη κτηνωδία.

Αν και τα εγκλήματα του ναζισμού όλο και λιγότερο αποτελούν θέμα ακαδημαϊκής συζήτησης στην εποχή μας (ας μην ξύνουμε πληγές τώρα!), επιχειρήσαμε με μία σειρά κειμένων να προσεγγίσουμε το φαινόμενο μέσα από καθαρά ηθικο-φιλοσοφική σκοπιά. Η προσέγγιση αυτή εστιάζει σε τρία βασικά ζητήματα:

1. Το ηθικό ζήτημα: Γιατί στην κοινή συνείδηση το χιτλερικό καθεστώς είναι ταυτισμένο με το Απόλυτο Κακό;

2. Το γνωσιολογικό ζήτημα: Είναι καταρχήν εφικτή η ερμηνεία του μαζικού εγκλήματος στο πλαίσιο της ιστορικής αιτιότητας;

3. Το εθνο-φυλετικό ζήτημα: Είναι ο «γερμανικός χαρακτήρας» ή οι ιστορικές συγκυρίες ο παράγοντας εκείνος που επέτρεψε στον Χίτλερ να διαπράξει με τόση ευκολία ένα έγκλημα τέτοιων διαστάσεων;

Παραθέτω μία σειρά δημοσιευμένων κειμένων που πραγματεύονται τα πιο πάνω ζητήματα (μαζί με σχετικό video), τονίζοντας εμφατικά ότι δεν αποτελούν ιστορικές μελέτες (δεν θεωρώ τον εαυτό μου επιστημονικά επαρκή για ένα τέτοιο εγχείρημα!) αλλά εκφράζουν, απλά, μερικές προσωπικές σκέψεις πάνω σε ένα ιστορικό θέμα που τείνει σήμερα να μας ευαισθητοποιεί λιγότερο απ’ όσο θα ‘πρεπε. Ας μην ξεχνούμε, εν τούτοις, ότι η Ιστορία έχει κάποιες φορές την τάση να επαναλαμβάνεται. Είτε ως τραγωδία, είτε ως φάρσα...

Διαβάστε τα κείμενα εδώ

Δείτε σχετικό Video

Κριτική σκέψη στην εκπαίδευση: Παράγουμε μαθητές που φοβούνται να σκεφτούν;

Το έλλειμμα κριτικής σκέψης σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης είναι φανερό. Το ερώτημα είναι ποιος έχει τη μεγαλύτερη ευθύνη: ο μαθητής ή ο δάσκαλος...

 Γράφει: Κώστας Παπαχρήστου

Θέλοντας να πειράξω τους φοιτητές μου, τους λέω συχνά πως οι ερωτήσεις κρίσεως ονομάστηκαν έτσι επειδή τους προκαλούν κρίση κάθε φορά που τίθενται ως θέματα στις εξετάσεις! Το πείραγμα έχει μια δόση αλήθειας, αφού αποτελεί προϊόν εμπειρίας που εκτείνεται σε βάθος χρόνου...

Η σκηνή στην αίθουσα διδασκαλίας, σε μέρα εξετάσεων. Οι σπουδαστές διαβάζουν τα θέματα που μόλις τους έχουν δοθεί, καλούμενοι να διατυπώσουν τυχόν απορίες. Με απόλυτα φυσικό τρόπο, ένας εξ αυτών (εκπροσωπώντας πιθανότατα και τους περισσότερους από τους υπόλοιπους) σηκώνει το χέρι και κάνει την εξής ερώτηση: «Στο δεύτερο θέμα, θέλετε αυτά που γράφει το βιβλίο στην πρώτη παράγραφο πάνω δεξιά όπως το κοιτάζουμε, ή εκείνα που γράφει κάτω από το σχήμα στην απέναντι σελίδα;»

Όμως, το πρόβλημα έχει ήδη γίνει φανερό από πριν. Δίνοντας κατευθύνσεις για τη μελέτη του μαθήματος εν όψει εξετάσεων, τους λέω ότι θα πρέπει να είναι σε θέση να διατυπώσουν το τάδε θεώρημα που αναφέρεται στην τάδε σελίδα του βιβλίου, χωρίς να απαιτείται να γνωρίζουν την απόδειξη του θεωρήματος (που επίσης παρατίθεται εκεί). Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που δέχομαι την ερώτηση: «Δηλαδή, από πού μέχρι πού πρέπει να ξέρουμε, και τι μπορούμε να παραλείψουμε στη σελίδα αυτή;»

Δεν υπονοώ, φυσικά, ότι ένας ευφυέστατος σπουδαστής που έχει αριστεύσει σε πανελλήνιες εξετάσεις δεν είναι σε θέση να κρίνει πού αρχίζει και πού τελειώνει η απόδειξη ενός θεωρήματος! Αυτό που θέλω να αναδείξω είναι ο φόβος που τον διακατέχει μπροστά στην ανάγκη να εμπιστευτεί την ίδια του την κρίση, ακόμα και για κάτι τόσο στοιχειώδες. Προτιμά, έτσι, την ασφάλεια που του παρέχει η κατά γράμμα εκτέλεση των οδηγιών του δασκάλου. Το ερώτημα είναι: Μήπως η εκπαίδευσή μας παράγει μαθητές που φοβούνται να σκεφτούν; Ή, στην λιγότερο δραματική εκδοχή, που είναι απρόθυμοι να σκεφτούν;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, για ένα όχι ευκαταφρόνητο ποσοστό μαθητών και σπουδαστών, η «φωτογραφική» απομνημόνευση αποτελεί βασικό μέσο μάθησης. Η «παπαγαλία» θεωρείται μαθησιακό εργαλείο εκ των ων ουκ άνευ, ενώ η κριτική σκέψη αντιμετωπίζεται ως ελιτίστικη πολυτέλεια δίχως πρακτική αξία.

Ως εκπαιδευτικός ομολογώ ότι θεωρώ τους μαθητές σαν τους λιγότερο υπεύθυνους γι’ αυτό το φαινόμενο. Από την πρώτη μέρα του σχολείου διδάσκονται την αποστήθιση ως βασικό (αν όχι μοναδικό) τρόπο μάθησης και αναγκάζονται να την αποδεχθούν ως κριτήριο αξιολόγησης της επίδοσής τους. Βέβαια, ως ένα βαθμό, η αποστήθιση είναι αναπόφευκτο συστατικό της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για την πρώτη καταγραφή αντικειμενικών δεδομένων όπως, π.χ., ιστορικές χρονολογίες, γεωγραφικά ονόματα ή κανόνες της αριθμητικής. Το ζήτημα είναι κατά πόσον, παράλληλα με την (όποια) αναγκαιότητα της απομνημόνευσης, οι μαθητές διδάσκονται την σημασία της κριτικής σκέψης και τους ανοίγεται ο δρόμος για να την αναπτύξουν.

Και, για να μη φανεί ότι επιχειρώ να επιρρίψω ευθύνες κατά κύριο λόγο στους φιλότιμους συναδέλφους των δύο πρώτων βαθμίδων της εκπαίδευσης, σπεύδω να τονίσω ότι τις ίδιες, τουλάχιστον, ευθύνες φέρουμε και όσοι παίρνουμε τη σκυτάλη από τα χέρια τους. Συνηθίζουμε να φορτώνουμε τους σπουδαστές μας με τεράστιες ποσότητες εξεταστέας ύλης που δεν αφήνουν χώρο στον προβληματισμό, παρά μόνο στην απομνημόνευση δεδομένων και μεθόδων. Έτσι, το διδακτικό βιβλίο και τα συναφή βοηθήματα καταντούν τυφλοσούρτες φοιτητικής επιβίωσης, αντί για εργαλεία ανάπτυξης επιστημονικής σκέψης.

Το κρίσιμο ζητούμενο σε κάθε περίπτωση είναι ο βαθμός επικοινωνίας του διδάσκοντος με τον διδασκόμενο στην αίθουσα διδασκαλίας. Συχνά αντιμετωπίζουμε την μαθησιακή λειτουργία σαν μονόδρομη διαδικασία όπου κάποιος «πομπός», εφοδιασμένος με κάποιας μορφής εξουσία, μεταδίδει αυτό που ο ίδιος θεωρεί ως γνώση σε κάποιους «δέκτες» που καλούνται να την αφομοιώσουν χωρίς να τους δοθεί η δυνατότητα να την αξιολογήσουν. Μερικές φορές, μάλιστα, η μετάδοση της πληροφορίας παίρνει τη μορφή αληθινού βομβαρδισμού κάτω από το άγχος της απαίτησης «να καλύψουμε την ύλη», πράγμα που δεν μας αφήνει χρόνο να προβληματιστούμε κατά πόσον αυτά που διδάξαμε συνέβαλαν στη διεύρυνση πνευματικών οριζόντων ή οδήγησαν, απλά, στην αποθήκευση δεδομένων (τη σπουδαιότητα των οποίων – για να μην παρεξηγηθώ – δεν έχω την πρόθεση να αμφισβητήσω). Και, στο τέλος του εξαμήνου αξιολογούμε την επίδοση του μαθητή/σπουδαστή με βάση το πόσο πιστά μπορεί να αναπαραγάγει μέσα σε λίγη ώρα την πληροφορία με την οποία τον βομβαρδίσαμε!

Αναπόφευκτα, πολλοί μαθητές βρίσκουν καταφύγιο στη στείρα απομνημόνευση, τον πλέον θνησιγενή τρόπο μάθησης, αφού, στις περισσότερες περιπτώσεις (πλην των απολύτως αναγκαίων) τα προϊόντα της εξανεμίζονται δίχως να αφήσουν αξιόλογο στίγμα. Εδώ όμως υπάρχει μία υποσημείωση την οποία εμείς οι εκπαιδευτικοί συχνά παραβλέπουμε: Ακόμα και οι μαθητές στους οποίους με ευκολία τοποθετούμε την ετικέτα του «παπαγάλου», δείχνουν τελείως διαφορετική μαθησιακή συμπεριφορά όταν πρόκειται για αντικείμενο που τους ενδιαφέρει. Και το ενδιαφέρον αυτό είναι, τελικά, που θα τους ωθήσει να επενδύσουν στην εκμάθησή του κάτι περισσότερο από τον μόχθο μίας πρόσκαιρης απομνημόνευσης.

Η πιο πάνω παρατήρηση δείχνει την ευθύνη μας, ως εκπαιδευτικών, για την ανάπτυξη δημιουργικής σκέψης στους μαθητές μας. Για να θελήσουν να εμβαθύνουν σε οποιοδήποτε γνωστικό αντικείμενο θα πρέπει πρώτα να τους κεντρίσουμε το ενδιαφέρον γι’ αυτό. Και, γενικότερα, να τους πείσουμε ότι ο χρόνος που θα διαθέσουν και ο κόπος που θα καταβάλουν θα τους ανταμείψει. Όχι απλά με ένα ψυχρό ενδεικτικό νούμερο που λέγεται «βαθμός» (αυτό το αμφιλεγόμενο κίνητρο είναι, εξ άλλου, ο κύριος υπεύθυνος για το φαινόμενο της αποστήθισης) αλλά, κυρίως, με την απόκτηση γνώσεων που θα είναι χρήσιμες για τη ζωή τους. Και – γιατί όχι; – με την ίδια την απόλαυση της ενασχόλησης με κάτι που σ’ εμάς τους ίδιους εναπόκειται να κάνουμε να φανεί συν τοις άλλοις και ευχάριστο!

Ξεκινώντας στην αρχή της ακαδημαϊκής χρονιάς το μάθημα της Φυσικής με τους πρωτοετείς μου, ρωτώ συχνά σε ποιους η Φυσική ήταν το αγαπημένο μάθημα στο Λύκειο και την μελετούσαν από ενδιαφέρον γι' αυτή, καθώς και ποιοι τυχόν την αντιπαθούσαν με αποτέλεσμα να αναγκάζονται να «παπαγαλίζουν» για να επιβιώσουν. Σηκώνονται χέρια ένθεν και ένθεν, οπότε θέτω το ερώτημα κατά πόσον τα θετικά αισθήματα για το μάθημα σχετίζονται με την ίδια τη Φυσική ή, κατά βάθος, με τον δάσκαλο ο οποίος την δίδαξε. Μετά από σύντομη παύση, παίρνω τελικά την απάντηση που εύκολα μαντεύει ο αναγνώστης…

Αναλογεί, εν τούτοις, και ένα σημαντικό ποσοστό ευθύνης σε έναν ώριμο, πλέον, σπουδαστή για την ανάπτυξη κριτικής σκέψης, ανεξάρτητα από τις όποιες ευθύνες δασκάλων που προηγήθηκαν ή έπονται (οι οποίες, μαζί με εκείνες των γονιών, συχνά λειτουργούν ως βολικό άλλοθι για την αναβολή της ωρίμανσης). Ο σπουδαστής αυτός, λοιπόν, καλείται με δική του θέληση να ξεπεράσει τον εφησυχασμό που προσφέρει η επεξεργασμένη τροφή της απομνημόνευσης, αποδεχόμενος την λιγότερο βολική πρόκληση της δημιουργικής σκέψης. Γιατί, η πρώτη είναι μία επικίνδυνη μορφή πνευματικής οκνηρίας που αργά ή γρήγορα θα τον καταστήσει ευάλωτο στην πνευματική, ηθική και ιδεολογική κηδεμόνευση. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον ρόλο του ως ανεξάρτητου κι ελεύθερου μέλους μίας δημοκρατικής κοινωνίας…

Ο μέγας Καζαντζάκης γράφει στο κορυφαίο φιλοσοφικό του έργο: «Ν’ αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δεν σωθεί, εγώ φταίω!» Κι ακόμα: «Καθένας έχει και τη λύτρωση τη δική του, απόλυτα ελεύτερος. Διδασκαλία δεν υπάρχει, δεν υπάρχει Λυτρωτής που ν’ ανοίξει δρόμο…»

Ίσως και να υπάρχει, τελικά, διδασκαλία. Μα ο δάσκαλος δεν είναι απαραίτητα ο λυτρωτής που ανοίγει δρόμους. Είναι κυρίως το φανάρι που τους φωτίζει. Και, ξεπερνώντας τις όποιες δικές του ματαιοδοξίες, οφείλει να δείξει στον μαθητή του πώς να πάρει το βλέμμα από το ίδιο το φανάρι και να το στρέψει κατά κει που πέφτει το φως. Οδηγώντας τον από την άκριτη αποδοχή προς τη γόνιμη σκέψη. Ακόμα και την αμφισβήτηση!

KLIK

Αναλογίες...

Όταν ο Φεγεράμπεντ "κατάργησε" την Ιατρική στα χρόνια της πανδημίας (μία μεταφυσική ακαδημαϊκή υπόθεση)

Ο καθηγητής Χαρίδημος Τσούκας, σε άρθρο του στην "Καθημερινή", προσφέρει βόμβα μεγατόνων στο ιδεολογικό οπλοστάσιο των αρνητών covid, και ιδιαίτερα των αντιεμβολιαστών. Και η "βόμβα" φέρει το όνομα του Πωλ Φεγεράμπεντ (Paul Karl Feyerabend), του χαρακτηριζόμενου ως "αναρχικού φιλόσοφου της επιστήμης". Κάποιοι ίσως το πήγαιναν μακρύτερα, προσθέτοντας την ιδιότητα "αρνητής"...

Ο αρθρογράφος, λοιπόν, τοποθετεί μεταφυσικά τον Feyerabend στη θέση του (επι)κριτή της ορθόδοξης επιστήμης σε ό,τι αφορά τα πορίσματα και τις εισηγήσεις της στο ζήτημα της πανδημίας. Αξίζει να σταχυολογήσω μερικά αποσπάσματα του άρθρου:

--------------------------------

Στον ζόφο της πανδημίας, αναρωτιέμαι συχνά πώς θα σχολίαζε ο φιλόσοφος της επιστήμης Πολ Φεγεράμπεντ (1924-1994) την ισχυρή κρατική πίεση για μαζικό εμβολιασμό και, γενικότερα, τη σχέση επιστήμης και δημόσιας πολιτικής. (...)

Όχι μόνο δεν υπάρχουν ασφαλή κριτήρια που να διαφοροποιούν την επιστήμη από τη μη επιστήμη, υποστήριξε (σ.σ.: ο Feyerabend), αλλά η επιστήμη, στις νεωτερικές κοινωνίες, απολαμβάνει θρησκειοποιημένη αίγλη και αδικαιολόγητα προνόμια, όπως η Εκκλησία στο παρελθόν. Η επιστήμη, ωστόσο, συνιστά μια παράδοση μεταξύ άλλων (θρησκείες, σαμανισμός, μαγεία, κ.λπ.) και, συνεπώς, δεν θα έπρεπε να έχει περισσότερα προνόμια. (...)

Προσέξτε πώς η θρησκειοποιημένη επιστήμη παρεισφρέει συχνά στην υπεράσπιση του εμβολιασμού, ιδιαίτερα στα ΜΜΕ. Αρνητές του εμβολιασμού συχνά επικρίνονται τηλεοπτικώς με τη φράση: «Αρνούνται την επιστήμη». Η άρνηση του εμβολιασμού ταυτίζεται με την άρνηση της επιστήμης. Είναι σαν να ακούς τον ιεροεξεταστή Μπερνάρντο Γκι, στο «Ονομα του Ρόδου», να φωνάζει θυμωμένα: «Αρνείται τον Θεό». Ο σκοπός της ρητορικής ταύτισης είναι εμφανής: στο μέτρο που η επιστήμη χαίρει καθολικής αποδοχής, η άρνησή της εμφανίζεται παράλογη, ακόμη και αιρετική. (...) Το αντικείμενο της άρνησης αποκτά χαρακτηριστικά ιερού ειδώλου, τα οποία το τοποθετούν πέραν του ιστορικού χρόνου. Στα είδωλα αρμόζει λατρεία, όχι σκεπτικισμός. (...)

«Οι επιστήμονες», γράφει ο Φεγεράμπεντ, «υποθέτουν ότι δεν υπάρχει τίποτε καλύτερο από την επιστήμη». Αν ναι, δεν είναι οι μόνοι. Στις αντιεμβολιαστικές φοβίες και συνωμοσιολογικές κραυγές αντιπαρατίθεται συχνά ένας αστόχαστος φιλο-επιστημονισμός. Η κατανόηση της επιστήμης φαίνεται να μην έχει απαλλαγεί από τη μεταφυσική ανάγκη για πίστη σε κάτι απόλυτο – την Αλήθεια.

Στην ελεύθερη κοινωνία, όμως, δεν θέλουμε μόνο να ελέγξουμε την πανδημία αλλά και να διατηρήσουμε τον φιλ-ελεύθερο τρόπο ζωής μας. Σε υπαρξιακό επίπεδο, θέλουμε να έχουμε τη δυνατότητα να αποφασίζουμε εμείς για το πώς θα συναρμόζουμε τα επιστημονικά πορίσματα με την ευρύτερη κοσμοθεωρητική αντίληψή μας για τη ζωή. (...) Το μείζον πολιτικό ερώτημα είναι: είμαστε διατεθειμένοι ως πολιτική κοινότητα να δεχθούμε ενδεχομένως μικρότερη επιτυχία στη μάχη κατά του κορωνοϊού προκειμένου να διαφυλάξουμε τη δυνατότητα του υπαρξιακού αυτοκαθορισμού μας; Ο Φεγεράμπεντ, εικάζω, θα μας προέτρεπε να πούμε «ναι».

--------------------------------

Στην τελευταία παράγραφο του άρθρου, ο αρθρογράφος (ίσως για να "φυλάξει τα νώτα του") προσθέτει μία υποψία κριτικής στον "αντισυστημικό" στοχασμό του Feyerabend, ξεκινώντας με τη φράση: "Ο σχετικισμός, ωστόσο, του εικονοκλάστη φιλόσοφου, αν και ενδιαφέρων, είναι μη πειστικός." Είναι μια κάποια ανακούφιση για όλους εκείνους που εξακολουθούν να πιστεύουν στην επιστήμη - χωρίς, φυσικά, να την θεοποιούν...

ΚΠ

Η απο-σχετικοποίηση της βάσης εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

 Γράφει: Κώστας Παπαχρήστου

Υπάρχουν αδυναμίες στο σύστημα των βάσεων εισαγωγής στα πανεπιστήμια. Όχι όμως με τον τρόπο που το εννοούν οι δυνάμεις του κομματικού καιροσκοπισμού...

Τέλος καλοκαιριού του 2019, όταν είχε ήδη φουντώσει η συζήτηση για την καθιέρωση βάσης εισαγωγής στα πανεπιστήμια, είχαμε καταθέσει κάποιες σκέψεις σε άρθρο στο "Βήμα". Οι σκέψεις αυτές κινήθηκαν σε τρεις άξονες:

1. Η θέσπιση βάσης εισαγωγής είναι καταρχήν ορθό μέτρο ώστε να εξασφαλίζεται ότι οι εισερχόμενοι στην τριτοβάθμια εκπαίδευση θα έχουν τα ελάχιστα εφόδια που απαιτεί η ένταξη σε πανεπιστημιακές σπουδές. Η απουσία ελάχιστου κριτηρίου επιλογής θα μπορούσε να οδηγήσει σε υποβάθμιση της ανώτατης εκπαίδευσης.

2. Ο συζητούμενος, τότε, ορισμός μίας άκαμπτης αριθμητικής "βάσης του 10" (το λέω συμβολικά) θα οδηγούσε σε σχετικά συμπεράσματα και όχι σε απόλυτη κι αντικειμενική αξιολόγηση των υποψηφίων. Πράγματι, το πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι, γενικά, για έναν υποψήφιο να πιάσει μία προκαθορισμένη βάση είναι άμεση συνάρτηση της ευκολίας ή δυσκολίας, αντίστοιχα, των θεμάτων των εξετάσεων. Το άρθρο πρότεινε μία διαδικασία που θα μπορούσε να εξασφαλίσει ένα κατά το δυνατόν αντικειμενικό ελάχιστο κριτήριο επάρκειας για εισαγωγή στις σχολές.

3. Όπως σημειώσαμε, κάθε σχολή θα πρέπει να έχει την δυνατότητα να ορίσει ένα ελάχιστο όριο βαθμολογικής επίδοσης για την εισαγωγή σε αυτήν.

Είχα στείλει τότε το άρθρο στην αρμόδια υπουργό, τονίζοντας ότι επρόκειτο απλά για κάποιες σκέψεις και όχι για ενδελεχώς μελετημένες προτάσεις. Δεν έμαθα ποτέ αν το διάβασε. Θα πρέπει, εν τούτοις, να πω ότι το σχέδιο που τελικά εφαρμόστηκε κινείται κοντά στο πνεύμα των πιο πάνω παρατηρήσεων. Η άκαμπτη βάση αποφεύχθηκε, ενώ δόθηκε στις σχολές ένας βαθμός ευελιξίας στον καθορισμό των βάσεων των εισαγομένων σε αυτές (δείτε το video στο τέλος).

Όμως, παρά τα θετικά της στοιχεία, η εφαρμοζόμενη μέθοδος καθορισμού βάσης εμφανίζει κι αυτή αδυναμίες. Αναφέρομαι κατά κύριο λόγο στην προφανή σχετικοποίηση που εξ ορισμού εμπεριέχει, η οποία δεν έχει να κάνει μόνο με την δυσκολία των θεμάτων αλλά και με τις γενικές επιδόσεις (κατά μέσο όρο) όλων των υποψηφίων στο κάθε επιμέρους πεδίο. Έτσι, το πόσο εύκολος ή δύσκολος στόχος είναι η βάση εξαρτάται όχι μόνο από τον βαθμό προετοιμασίας του υποψήφιου (πράγμα που θα καθιστούσε το κριτήριο της βάσης απόλυτο) αλλά και από το πόσο διαβασμένοι είναι οι υπόλοιποι υποψήφιοι τη δεδομένη χρονιά. (Με απλά λόγια, αν για κάποιους λόγους το επίπεδο των υποψηφίων συμβεί να είναι πιο χαμηλό ή πιο υψηλό από άλλες χρονιές, ο στόχος υπέρβασης της βάσης καθίσταται πιο εύκολος ή πιο δύσκολος, ανάλογα.) Και πάλι απουσιάζει, δηλαδή, το στοιχείο της απόλυτης αξιολόγησης, κάτι που, τελικά, κινείται στην αντίθετη κατεύθυνση από τον σκοπό που επέβαλε τη θέσπιση της βάσης.

Δεν ισχυρίζομαι, φυσικά, ότι, αν και ως ένα βαθμό αντικειμενικότερη της εφαρμοσθείσας, η μέθοδος που είχαμε προτείνει στην κ. υπουργό ήταν η καλύτερη δυνατή! Οι προτάσεις μας ήταν απλά ενδεικτικές, με στόχο να επισημάνουμε την αναγκαιότητα εύρεσης διαχρονικά σταθερών (μη-συγκυριακών) κριτηρίων για την εισαγωγή στην ανώτατη εκπαίδευση. Αν μη τι άλλο, πάντως, θα μπορούσαν οι ιδέες αυτές κάποια στιγμή να αποτελέσουν αφετηρία για μία ευρύτερη συζήτηση...

Για την ιστορία, παραθέτω τις προτάσεις που είχαμε καταθέσει, όπως αναφέρονται στο άρθρο στο "Βήμα" :

- Το υπουργείο παιδείας, σε συνεργασία με τα πανεπιστήμια, καταρτίζει μία «δεξαμενή θεμάτων» που καλύπτουν το σύνολο των γνώσεων που, κατά τους ειδικούς, θεωρούνται ως θεμελιώδεις ώστε να παρακολουθήσει κάποιος ανώτατες σπουδές στο εξεταζόμενο αντικείμενο. Η πρόσβαση των υποψηφίων στα θέματα αυτά είναι ελεύθερη (π.χ., τα θέματα κοινοποιούνται στο Διαδίκτυο). Ευνόητο είναι ότι το πλήθος των θεμάτων είναι αρκετά μεγάλο ώστε να καλύπτουν το μέγιστο δυνατό φάσμα προαπαιτούμενων γνώσεων.

- Την ώρα των εξετάσεων, στον υποψήφιο δίνονται δύο απόλυτα διακριτές ομάδες θεμάτων. Η μία – ας την ονομάσουμε ομάδα Α – περιέχει ερωτήσεις αποκλειστικά από την δεξαμενή των βασικών θεμάτων. Το σύνολο των ερωτήσεων αυτών προκύπτει μετά από διαδικασία κλήρωσης, την οποία διενεργεί η κεντρική επιτροπή των εξετάσεων. Για να έχει δικαίωμα αξιολόγησης, ο υποψήφιος θα πρέπει να εξασφαλίσει μία ελάχιστη βαθμολογία (π.χ., 50%) στην ομάδα Α. Υποψήφιος που αποτυγχάνει σε αυτό το προκαταρκτικό σκέλος των εξετάσεων, δεν αξιολογείται περαιτέρω και θεωρείται ως αποτυχών.

- Οι απαντήσεις στην δεύτερη ομάδα θεμάτων – ομάδα Β – λαμβάνονται υπόψη αυστηρά και μόνο για όσους υποψήφιους έχουν εξασφαλίσει τη βάση στην ομάδα Α. Τα θέματα της ομάδας Β είναι μεγαλύτερης δυσκολίας και η επιλογή τους δεν υπόκειται σε προκαθορισμένους κανόνες. Αποτελούν το κριτήριο με βάση το οποίο θα ξεχωρίσουν οι άριστοι από τους καλούς, και η βαθμολογική τους βαρύτητα είναι πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με εκείνη της ομάδας Α.

- Η τελική βαθμολογία του υποψηφίου προκύπτει από το άθροισμα των επιδόσεών του στις ομάδες Α και Β (με την προϋπόθεση, φυσικά, ότι έχει περάσει τη βάση στην πρώτη ομάδα). Είναι, τώρα, στην διακριτική ευχέρεια των σχολών να ορίσουν μία ελάχιστη απαιτούμενη επίδοση για την εισαγωγή σε αυτές. Αυτονόητα, το βαθμολογικό όριο εισαγωγής θα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον μέγιστο αριθμό φοιτητών που μπορεί η κάθε σχολή να απορροφήσει.

- Εναλλακτικά, αντί για δύο ομάδες θεμάτων (Α και Β) στο πλαίσιο μίας ενιαίας εξέτασης, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για δύο εξετάσεις που διενεργούνται σε διαφορετικό χρόνο. Οι επιτυγχάνοντες στην πρώτη (βασική) εξέταση αποκτούν δικαίωμα συμμετοχής στην δεύτερη. Η πρώτη εξέταση θα μπορούσε να διενεργείται ταυτόχρονα στα λύκεια όλης της χώρας υπό την αυστηρή επίβλεψη επιτροπών του υπουργείου, με κοινά θέματα που αντλούνται με κλήρωση από την «δεξαμενή» βασικών θεμάτων στην οποία αναφερθήκαμε πιο πάνω.

- Τέλος, για ακόμα μεγαλύτερη αντικειμενικότητα και αξιολογική ομοιομορφία στη βαθμολόγηση της πρώτης ομάδας θεμάτων (ή της πρώτης εξέτασης, ανάλογα με την περίπτωση), οι ερωτήσεις καλό θα είναι να δίνονται στη μορφή πολλαπλών επιλογών (multiple choice). Αυτό θα εξαλείψει τον υποκειμενικό παράγοντα που αναπόφευκτα υπεισέρχεται στην αξιολόγηση ενός γραπτού από έναν βαθμολογητή.

Κλείνοντας αυτό το κείμενο, οφείλουμε να πούμε ότι ουδόλως υιοθετούμε λαϊκίστικες απόψεις περί "σφαγής των νέων που θέλουν να μορφωθούν", όπως κατά κόρον ακούγεται τούτες τις μέρες με αφορμή το ζήτημα των βάσεων. Οι νέοι του τόπου δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται ως προσάναμμα σε πολιτικές συγκρούσεις και μεθοδεύσεις. Και ίσως ωρίμασε η στιγμή να θέσουμε, επιτέλους, το ζήτημα της παιδείας σε εθνική βάση, υπερβαίνοντας τις μικρονοϊκές περιχαρακώσεις που χρόνια τώρα επιβάλλει ο κομματικός εγωκεντρισμός μας...

Συζητώντας για το εμβόλιο...

                  

Συζητούσα πριν λίγες μέρες με την φαρμακοποιό μου για τις μεταλλάξεις και τα εμβόλια. Είπε ότι σίγουρα θα χρειαστεί τρίτη δόση το φθινόπωρο εν όψει ενός, όπως αναμένεται, δύσκολου χειμώνα. Ο βασικός λόγος είναι ότι τα εμβόλια που υπάρχουν δεν φαίνεται να καλύπτουν την λεγόμενη "μετάλλαξη Δ", πράγμα που καθιστά αναγκαία την επικαιροποίησή τους.

Αυτό που την (και με) θορύβησε ιδιαίτερα ήταν η περίπτωση ενός γνωστού της, γύρω στα 45 και χωρίς υποκείμενο νόσημα. Αν και είχε κάνει και τις δύο δόσεις του εμβολίου πριν δύο μήνες, νόσησε πρόσφατα από covid με κύριο (ίσως μοναδικό) σύμπτωμα τον υψηλό πυρετό, ο οποίος αντιμετωπίστηκε στο σπίτι με Depon. Το εμβόλιο τον προστάτεψε από ενδεχόμενη νοσηλεία, όχι όμως και από την ίδια την ασθένεια. Φυσικά, επρόκειτο για μετάλλαξη Δ.

Συμβουλή της φαρμακοποιού: Ακόμα κι αν έχουμε εμβολιαστεί, θα πρέπει να λειτουργούμε ΣΑΝ ΝΑ ΜΗΝ είμαστε εμβολιασμένοι, τηρώντας σχολαστικά όλα τα γνωστά μέτρα προστασίας (κυρίως, μάσκες και αποστάσεις)!

Ας συνοψίσουμε, λοιπόν, κάποια πράγματα που γνωρίζουμε ως τώρα σχετικά με το εμβόλιο:

1. Το εμβόλιο δεν αποκλείει τη μόλυνση από covid, ούτε τη μετάδοση του ιού από άτομο σε άτομο. Καθιστά όμως τέτοια ενδεχόμενα εξαιρετικά μη-πιθανά.

2. Αν και δεν προστατεύει απόλυτα από τη μόλυνση με τον ιό, το εμβόλιο προστατεύει σε πολύ υψηλό ποσοστό (άνω του 80%) από την ανάγκη νοσηλείας, και σε ακόμα υψηλότερο (άνω του 95%) από την ανάγκη διασωλήνωσης.

3. Τα υπάρχοντα εμβόλια δεν εμφανίζουν σημαντική αποτελεσματικότητα έναντι της "μετάλλαξης Δ" (αν και συνεχίζουν να προστατεύουν από σοβαρή νόσηση). Είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα απαιτηθεί μία "αναμνηστική" δόση κατά το φθινόπωρο, με μία επικαιροποιημένη εκδοχή των εμβολίων, ώστε να καλυφθεί και αυτή η μετάλλαξη.

4. Είναι γεγονός ότι ένας συγκεκριμένος τύπος εμβολίου προκάλεσε σοβαρές παρενέργειες (έως και θανάτους) σε ένα πολύ μικρό ποσοστό (περίπου 1/100,000) εμβολιασμένων. Και είναι απαράδεκτη η επίδειξη ψυχρού πραγματισμού και απαξιωτικής κριτικής εκ μέρους των ειδικών, αλλά και της πολιτείας, προς όσους (δικαιολογημένα, κατά τη γνώμη μου) δίστασαν να εμβολιαστούν την περίοδο που το συγκεκριμένο εμβόλιο ήταν το μοναδικό που διετίθετο από το σύστημα υγείας. Με τη διάθεση, πλέον, και άλλου τύπου εμβολίου, ο κάθε πολίτης έχει τώρα τη δυνατότητα να επιλέγει εκείνο που θεωρεί περισσότερο ασφαλές.

Και μία επισήμανση θεσμικού χαρακτήρα: Η πολιτεία δεν καθιστά παράνομη την άρνηση του εμβολιασμού. Δίνει απλά το δικαίωμα στον όποιο εργοδότη (είτε αυτός είναι το κράτος, είτε κάποιος ιδιωτικός φορέας) να απαιτήσει από τους εργαζόμενους να εμβολιαστούν αν τούτο κρίνεται απαραίτητο για τη σωστή λειτουργία του συστήματος. Έτσι, η έκφραση "υποχρεωτικός εμβολιασμός" ίσως δεν είναι απόλυτα δόκιμη καθώς, εκτός των άλλων, δημιουργεί συνειρμούς κρατικού αυταρχισμού στην κοινωνία. Ο όρος "απαιτούμενος εμβολιασμός" πιθανώς θα ανταποκρινόταν πιστότερα (και λιγότερο παρεξηγήσιμα!) στη νομική διάσταση του ζητήματος.

Υ.Γ. Κατανοώ τις υπαινικτικές ειρωνείες που δέχομαι στα social media από διαφωνούντες φίλους αντι-εμβολιαστές, κάθε φορά που τολμώ να "ανοίξω το στόμα μου". Δεν θα τους μιμηθώ, εν τούτοις, στην σχεδόν φανατικά μονόπλευρη θεώρηση των πραγμάτων. Ως επιστήμων και παιδαγωγός, είμαι ταγμένος να υπηρετώ την αλήθεια - όσο, τουλάχιστον, μπορώ να την αντιλαμβάνομαι με την μέτρια ευφυΐα μου - και όχι να κολακεύω τις συνειδήσεις διαδικτυακών ακολούθων με έπαθλο τα γνωστά εικονίδια επιδοκιμασίας και μερικά "μπράβο ρε μεγάλε!". Γνωρίζω, επίσης, ότι οι απόψεις μου δυσαρεστούν και μερικούς (πρώην, κυρίως) μαθητές μου. Όμως, δεν μου επιτρέπεται να παραβώ τις αρχές συνείδησης που ο ίδιος τους δίδαξα...