Άρθρο της Ελένης Αθανασούλη
Λαϊκίζω- Λαϊκισμός- Λαϊκός-Λαός
Αρχή σοφίας η των ονομάτων επίσκεψις.
Στους καιρούς που ζούμε, όπου πολλά πράγματα (σκοποί, εξαγγελίες, δράσεις, μέτρα, μέθοδοι, διαδικασίες) έχουν χάσει το νόημά τους, ας γνωρίζουμε τουλάχιστον το περιεχόμενο που έχουν κάποιες λέξεις, άσχετα από αυτούς που τις εκστομίζουν. Γιατί το περιεχόμενό τους νοηματοδοτεί τη ζωή μας και τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο. Ίσως και τον τρόπο, που θα μπορούσαμε αν όχι να αλλάξουμε τον κόσμο, τουλάχιστον να τον καταλάβουμε και να βελτιωθούμε. Γιατί αν βελτιωθούμε εμείς, ίσως βελτιωθεί κι ο κόσμος μας.
Ας ξεκινήσουμε από τη βασική λέξη – τη λέξη Λαός- για να ανιχνεύσουμε τις έννοιες των παραγώγων από αυτήν.
Λαός
Με τη λέξη αυτή, που είναι θεμελιώδης στο Συνταγματικό Δίκαιο γιατί είναι συστατικό στοιχείο του ορισμού του Κράτους, νοούμε το σύνολο των πολιτών ενός Κράτους, ανεξαρτήτως της εθνικής αυτών προελεύσεως. Άλλως, το σύνολο των ασκούντων εκλογική αρμοδιότητα (εκλέγειν και εκλέγεσθαι), με την προϋπόθεση (αμφισβητούμενη κατ' εμέ, βλέπετε... υπάρχουν οι Κούρδοι, οι Παλαιστίνιοι, κάποτε οι Εβραίοι, εισβολείς κλπ.) της μόνιμης εγκατάστασης αυτών σε ορισμένη γεωγραφική περιοχή.
Με άλλα λόγια λαός είναι το έμψυχο στοιχείο ενός Κράτους.
Μαθαίναμε επίσης, στο Συνταγματικό Δίκαιο, ότι λαός, δεν είναι μονάχα όσοι ζουν στα εδαφικά όρια του Κράτους σε δεδομένη χρονική στιγμή, αλλά και οι παρελθούσες και οι μέλλουσες γενιές (Τό 'λεγε και ο Αριστοτέλης, στα Πολιτικά, βιβλ. Γ', κεφ. 1: “Την αυτήν είναι φατέον πόλιν, καίπερ αεί των μεν φθειρομένων των δε γινομένων, ώσπερ και ποταμούς ειώθαμεν λέγειν τους αυτούς, και κρήνας τας αυτάς, καίπερ αεί του μεν επιγινομένου νάματος του δ' υπεξιόντος”). Έτσι λοιπόν, ο λαός αποτελεί την ιστορική ενότητα, η οποία σε δεδομένο χρονικό σημείο εμφανίζεται δια των ζώντων κατά το χρονικό τούτο σημείο (κατ' αντιγραφήν από το διδακτικό εγχειρίδιο του πρώτου μου έτους, στα πολύ παλιά χρόνια της Νομικής!).
Λαϊκός (επίθετο με κατάληξη -κος)
Ο έχων σχέση ως ανήκων/αναφερόμενος/αφορών τον Λαό.
Λαϊκισμός (ουσιαστικό με κατάληξη -σμος)
Ενέργεια, ή πράξη προερχομένη ή τείνουσα προς τον λαό
Λαϊκίζω
Ενεργώ, δρω προς χάριν, εξυπηρέτηση, υπεράσπιση των στόχων, των αναγκών, των οραμάτων, των θελημάτων κλπ. του λαού. Η κατάχρηση, ή η προσχηματική δράση, οδηγεί ασφαλώς στην αναίρεση της ουσίας -του αληθούς σκοπού- της δράσης.
Ύστερα από τις παραπάνω (στοιχειώδους επιπέδου) γλωσσολογικής φύσεως σημειώσεις, εν όψει και του γεγονότος ότι όλα τα σημαινόμενα αφορούν δράσεις με δημόσιο χαρακτήρα, που υπερβαίνουν το δρών άτομο και τείνουν σε ένα απώτερο σκοπό, θα δούμε ακροθιγώς τον τρόπο που οργανώνονται αφ' ενός ο σκοπός που εκάστοτε επιδιώκεται και αφ' ετέρου οι δράσεις αυτών που -υποτίθεται ότι- υπηρετούν τις ανάγκες και το θέλημα του Λαού.
Στις κατ' ιδίαν –και άσχετες με τις πανεπιστημιακές παραδόσεις- μυσταγωγικές νουθεσίες Συνταγματικού Δικαίου που απόλαυσα στα χρόνια της νομικής μου σπουδής και κατάρτισης, ανάμεσα στα “πρώτα μαθήματα” που πήρα ήταν και μερικοί ορισμοί, που χαράχτηκαν βαθιά στην ψυχή και το χαρακτήρα μου, ως πολίτη και ως νομικού.
Αντιγράφω, παρενθετικά, από τις καθαρευουσιάνικες χειρόγραφες σημειώσεις μου:
Σημείωση 1: “Σύνταγμα υπό ουσιαστική έννοια είναι σύνολο νομικών κανόνων δι' ων καθορίζονται αφ' ενός η μορφή του Κράτους και κατά βάσιν η ύπαρξις, η αρμοδιότης, ο τρόπος ενεργείας και η προς άλληλα σχέσις των οργάνων αυτού και αφ' ετέρου τα όρια της κρατικής εξουσίας απέναντι των υπηκόων. Σύνταγμα υπό τυπικήν έννοιαν είναι ο γραπτός Θεμελιώδης Νόμος ο έχων συνήθως ηυξημένην τυπικήν δύναμιν, ήτοι διαφέρων των συνήθων κατά τον τρόπον της θέσεως και μεταβολής αυτού. Η τυπική έννοια του συντάγματος έχει δύσο συτατικά στοιχεία: πάντοτε μεν την γραπτήν διατύπωσιν, συνήθως δε και την ιδιαιτέραν τυπικήν δύναμιν. (Α. ΣΒΩΛΟΣ”).
Κι ακόμη: “Είναι τάξις ταις πόλεσιν η περί τας αρχάς τίνα τρόπον νενέμηνται και τί το κύριον της Πολιτείας. Αριστοτέλους Πολιτικά ΔΊ παρ. 5)
Σημείωση 2: Κατά τη θεωρία του Φυσικού Δικαίου : “Αι ατομικαί ελευθερίαι είναι δικαιώματα σύμφυτα τώ ανθρώπω μη λαμβάνοντα την ύπαρξιν αυτών από της θελήσεως της Πολιτείας, αλλ' εγγραφόμεναι εις τον Θεμελιώδη Νόμον του Κράτους δια να ασφαλίζωνται. Ν. Σαρίπολος.”
Σημείωση 3: “Εκεί που η Ελευθερία φυγαδεύεται, εκεί εξοστρακίζονται οι σοφοί, αλυσοδένεται η Τέχνη, και η κοινωνία η πολύμορφος και αεικίνητος πριν, καθίσταται βιαίως αγέλη ομοιομόρφων όντων” (Α. Σβώλος, αγόρευση προς τους φοιτητές του στο τελευταίο του μάθημα, πριν φύγει για την Αντίσταση στη Γερμανική Κατοχή).
Και όταν -κατά τα παραπάνω (και παρενθετικά)- λέμε “Σύνταγμα υπό ουσιαστική έννοια” (με άλλα λόγια Θεμελιώδης Νόμος, Καταστατικός της Πολιτείας Χάρτης), εννοούμε την καθαρή συμφωνία αρχόντων και αρχομένων για τους σκοπούς και τους στόχους που από κοινού θα επιδιωχθούν. Επίσης, όταν λέμε “Σύνταγμα υπό τυπική έννοια” εννοούμε την καθαρή συμφωνία αρχόντων και αρχομένων, πως δεσμευόμαστε όλοι, σε αυτούς τους σκοπούς και τους στόχους, και δεν θα τα γυρίζουμε ανάποδα κάθε τόσο.
Όταν λοιπόν ο σκοπός αφορά εξυπηρέτηση των στόχων/αναγκών/οραμάτων/θελημάτων του λαού, -όπως ο λαός προσδιορίστηκε παραπάνω- για να είναι αληθής η σχετική εξαγγελία, ο σκοπός θα πρέπει να είναι τουλάχιστον διαρκής (δρόμοι, σχολεία, ασφάλεια, υποδομές υγείας, επιμερισμένη κατά τις δυνάμεις/ικανότητες συνεισφορά κλπ), και καθολικής ισχύος ως προς τους πολίτες ( να ωφελούνται όλοι πολίτες, να έχουν δυνατότητα όλοι οι πολίτες, να τιμωρούνται για το ίδιο πράγμα όλοι πολίτες, κλπ.). Όταν η Πολιτεία κατοχυρώνει ατομικά δικαιώματα των πολιτών (του έμψυχου δηλαδή υλικού και στοιχείου της), αυτά θα πρέπει να κατοχυρώνονται πραγματικά, και όχι κατά πώς βολεύει στην περίσταση.
Σημείωση 4: “Εἴπερ ἡ ἐλευθερία ἀπό της οικουμένης απάσης εδιώκετο, ήθελε διασωθή εν Ευρώπη. Ει δε από της Ευρώπης πάσης εφυγαδεύετο, έδει αυτήν ευρείν καταφυγήν εν τη κοιτίδι αυτής, τη ωραία ημών Ελλάδι. Ει δε από ταύτης εξωθείτο, το ιερόν τούτο του Πανεπιστημίου έδος άξιον αυτής ήθελε γενή κρυπτήριον και κρυφιομύσται αυτής οι εν αυτώ της σοφίας λειτουργοί. Ει δε τέλος και ενταύθα ο απηνής διωγμός κατελάμβανεν αυτήν, ήθελον παραλάβει αυτήν, εγώ τουλάχιστον, υπό την καθηγητικής τήβεννόν μου και καταβή μελανείμων την έδραν ταύτην ως διοπετές τι παλλάδιον κατακρύπτων αυτήν μεχρις ού αισιώτεραι επιλάμψωσιν ημέραι, όπως την φυγάδα αποδώσω τη Πατρίδι...". (απόσπασμα από τον Εναρκτήριο λόγο (1862) Ν.Ν.Σαρίπολου, ο οποίος 10 χρόνια ενωρίτερα είχε χάσει την έδρα του για πολιτικούς λόγους).
Αυτά και άλλα παρόμοια διαμόρφωσαν τη σκέψη μου όχι μόνο ως πολίτη, αλλά και ως επαγγελματία με αντικείμενο την εκζήτηση της άσκησης και της προστασίας των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεών μου, εμού και των πελατών μου, αλλά και όσων μπορούσα να επηρεάσω ή όσων εξηρτώντο από τις συμβουλές και την καθοδήγησή μου.
Σήμερα, πολλά από όσα γνώριζα ως δεδομένα και επεδίωκα ως λογικές συνέπειες των δεδομένων εκείνων, μοιάζουν μακρινά. Ίσως, γιατί στη βιασύνη μας να δράσουμε, να αποκτήσουμε, να αποδεσμευθούμε από περιορισμούς και υποχρεώσεις, φτιασιδώσαμε τις λέξεις και το περιεχόμενό τους, έτσι που πάντα να μας δικαιώνουν. Και ποτέ να μας υποχρεώνουν.
Ίσως, στη διαμόρφωση της έννοιας του “λαϊκισμού”, έχει -ανεπαισθήτως αλλά καθοριστικώς- εισχωρήσει και επιδράσει ο πιθηκισμός: Δηλαδή η απομίμηση ενεργειών χωρίς το αληθές τους νόημα.
Άλλοτε υπαγορεύαμε στα ατυχή ανθρωποειδή τί να κάνουν για χάρη μας, και αυτά έναντι του επιδεικνυομένου τιμήματος συμμορφώνονταν. Σήμερα επιτήδειοι δια κενών υποσχέσεων προς ενδεείς, αποσπούν συναινέσεις για να ωφεληθούν στενά οι ίδιοι και οι φίλοι τους. Δεν είναι ανθρωποειδή οι ενδεείς, εκείνοι είναι, απλώς, απατεώνες.
Απατεώνας όμως είναι κι όποιος υποκρινόμενος συμμόρφωση προς τα πιθηκικά προστάγματα (οποθενδήποτε εκπεμπόμενα) επιδιώκει να λάβει το αντάλλαγμα.
Η ελευθερία του ατόμου κατήργησε την ελεύθερη και υπεύθυνη προσωπικότητα.
Και η ελευθερία της έκφρασης κατήργησε την ελευθερία της σκέψης.
Το δικαίωμα του εκλέγεσθαι απέκτησε αξία, κι έχασε τη σημασία του.
Και η Αρετή; Η Σοφία; Η Ελευθερία;
Έχουν χαθεί, μέσα στις σελίδες του "48 laws of power".
Ελένη Αθανασούλη
Λαϊκίζω- Λαϊκισμός- Λαϊκός-Λαός
Αρχή σοφίας η των ονομάτων επίσκεψις.
Στους καιρούς που ζούμε, όπου πολλά πράγματα (σκοποί, εξαγγελίες, δράσεις, μέτρα, μέθοδοι, διαδικασίες) έχουν χάσει το νόημά τους, ας γνωρίζουμε τουλάχιστον το περιεχόμενο που έχουν κάποιες λέξεις, άσχετα από αυτούς που τις εκστομίζουν. Γιατί το περιεχόμενό τους νοηματοδοτεί τη ζωή μας και τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο. Ίσως και τον τρόπο, που θα μπορούσαμε αν όχι να αλλάξουμε τον κόσμο, τουλάχιστον να τον καταλάβουμε και να βελτιωθούμε. Γιατί αν βελτιωθούμε εμείς, ίσως βελτιωθεί κι ο κόσμος μας.
Ας ξεκινήσουμε από τη βασική λέξη – τη λέξη Λαός- για να ανιχνεύσουμε τις έννοιες των παραγώγων από αυτήν.
Λαός
Με τη λέξη αυτή, που είναι θεμελιώδης στο Συνταγματικό Δίκαιο γιατί είναι συστατικό στοιχείο του ορισμού του Κράτους, νοούμε το σύνολο των πολιτών ενός Κράτους, ανεξαρτήτως της εθνικής αυτών προελεύσεως. Άλλως, το σύνολο των ασκούντων εκλογική αρμοδιότητα (εκλέγειν και εκλέγεσθαι), με την προϋπόθεση (αμφισβητούμενη κατ' εμέ, βλέπετε... υπάρχουν οι Κούρδοι, οι Παλαιστίνιοι, κάποτε οι Εβραίοι, εισβολείς κλπ.) της μόνιμης εγκατάστασης αυτών σε ορισμένη γεωγραφική περιοχή.
Με άλλα λόγια λαός είναι το έμψυχο στοιχείο ενός Κράτους.
Μαθαίναμε επίσης, στο Συνταγματικό Δίκαιο, ότι λαός, δεν είναι μονάχα όσοι ζουν στα εδαφικά όρια του Κράτους σε δεδομένη χρονική στιγμή, αλλά και οι παρελθούσες και οι μέλλουσες γενιές (Τό 'λεγε και ο Αριστοτέλης, στα Πολιτικά, βιβλ. Γ', κεφ. 1: “Την αυτήν είναι φατέον πόλιν, καίπερ αεί των μεν φθειρομένων των δε γινομένων, ώσπερ και ποταμούς ειώθαμεν λέγειν τους αυτούς, και κρήνας τας αυτάς, καίπερ αεί του μεν επιγινομένου νάματος του δ' υπεξιόντος”). Έτσι λοιπόν, ο λαός αποτελεί την ιστορική ενότητα, η οποία σε δεδομένο χρονικό σημείο εμφανίζεται δια των ζώντων κατά το χρονικό τούτο σημείο (κατ' αντιγραφήν από το διδακτικό εγχειρίδιο του πρώτου μου έτους, στα πολύ παλιά χρόνια της Νομικής!).
Λαϊκός (επίθετο με κατάληξη -κος)
Ο έχων σχέση ως ανήκων/αναφερόμενος/αφορών τον Λαό.
Λαϊκισμός (ουσιαστικό με κατάληξη -σμος)
Ενέργεια, ή πράξη προερχομένη ή τείνουσα προς τον λαό
Λαϊκίζω
Ενεργώ, δρω προς χάριν, εξυπηρέτηση, υπεράσπιση των στόχων, των αναγκών, των οραμάτων, των θελημάτων κλπ. του λαού. Η κατάχρηση, ή η προσχηματική δράση, οδηγεί ασφαλώς στην αναίρεση της ουσίας -του αληθούς σκοπού- της δράσης.
Ύστερα από τις παραπάνω (στοιχειώδους επιπέδου) γλωσσολογικής φύσεως σημειώσεις, εν όψει και του γεγονότος ότι όλα τα σημαινόμενα αφορούν δράσεις με δημόσιο χαρακτήρα, που υπερβαίνουν το δρών άτομο και τείνουν σε ένα απώτερο σκοπό, θα δούμε ακροθιγώς τον τρόπο που οργανώνονται αφ' ενός ο σκοπός που εκάστοτε επιδιώκεται και αφ' ετέρου οι δράσεις αυτών που -υποτίθεται ότι- υπηρετούν τις ανάγκες και το θέλημα του Λαού.
Στις κατ' ιδίαν –και άσχετες με τις πανεπιστημιακές παραδόσεις- μυσταγωγικές νουθεσίες Συνταγματικού Δικαίου που απόλαυσα στα χρόνια της νομικής μου σπουδής και κατάρτισης, ανάμεσα στα “πρώτα μαθήματα” που πήρα ήταν και μερικοί ορισμοί, που χαράχτηκαν βαθιά στην ψυχή και το χαρακτήρα μου, ως πολίτη και ως νομικού.
Αντιγράφω, παρενθετικά, από τις καθαρευουσιάνικες χειρόγραφες σημειώσεις μου:
Σημείωση 1: “Σύνταγμα υπό ουσιαστική έννοια είναι σύνολο νομικών κανόνων δι' ων καθορίζονται αφ' ενός η μορφή του Κράτους και κατά βάσιν η ύπαρξις, η αρμοδιότης, ο τρόπος ενεργείας και η προς άλληλα σχέσις των οργάνων αυτού και αφ' ετέρου τα όρια της κρατικής εξουσίας απέναντι των υπηκόων. Σύνταγμα υπό τυπικήν έννοιαν είναι ο γραπτός Θεμελιώδης Νόμος ο έχων συνήθως ηυξημένην τυπικήν δύναμιν, ήτοι διαφέρων των συνήθων κατά τον τρόπον της θέσεως και μεταβολής αυτού. Η τυπική έννοια του συντάγματος έχει δύσο συτατικά στοιχεία: πάντοτε μεν την γραπτήν διατύπωσιν, συνήθως δε και την ιδιαιτέραν τυπικήν δύναμιν. (Α. ΣΒΩΛΟΣ”).
Κι ακόμη: “Είναι τάξις ταις πόλεσιν η περί τας αρχάς τίνα τρόπον νενέμηνται και τί το κύριον της Πολιτείας. Αριστοτέλους Πολιτικά ΔΊ παρ. 5)
Σημείωση 2: Κατά τη θεωρία του Φυσικού Δικαίου : “Αι ατομικαί ελευθερίαι είναι δικαιώματα σύμφυτα τώ ανθρώπω μη λαμβάνοντα την ύπαρξιν αυτών από της θελήσεως της Πολιτείας, αλλ' εγγραφόμεναι εις τον Θεμελιώδη Νόμον του Κράτους δια να ασφαλίζωνται. Ν. Σαρίπολος.”
Σημείωση 3: “Εκεί που η Ελευθερία φυγαδεύεται, εκεί εξοστρακίζονται οι σοφοί, αλυσοδένεται η Τέχνη, και η κοινωνία η πολύμορφος και αεικίνητος πριν, καθίσταται βιαίως αγέλη ομοιομόρφων όντων” (Α. Σβώλος, αγόρευση προς τους φοιτητές του στο τελευταίο του μάθημα, πριν φύγει για την Αντίσταση στη Γερμανική Κατοχή).
Και όταν -κατά τα παραπάνω (και παρενθετικά)- λέμε “Σύνταγμα υπό ουσιαστική έννοια” (με άλλα λόγια Θεμελιώδης Νόμος, Καταστατικός της Πολιτείας Χάρτης), εννοούμε την καθαρή συμφωνία αρχόντων και αρχομένων για τους σκοπούς και τους στόχους που από κοινού θα επιδιωχθούν. Επίσης, όταν λέμε “Σύνταγμα υπό τυπική έννοια” εννοούμε την καθαρή συμφωνία αρχόντων και αρχομένων, πως δεσμευόμαστε όλοι, σε αυτούς τους σκοπούς και τους στόχους, και δεν θα τα γυρίζουμε ανάποδα κάθε τόσο.
Όταν λοιπόν ο σκοπός αφορά εξυπηρέτηση των στόχων/αναγκών/οραμάτων/θελημάτων του λαού, -όπως ο λαός προσδιορίστηκε παραπάνω- για να είναι αληθής η σχετική εξαγγελία, ο σκοπός θα πρέπει να είναι τουλάχιστον διαρκής (δρόμοι, σχολεία, ασφάλεια, υποδομές υγείας, επιμερισμένη κατά τις δυνάμεις/ικανότητες συνεισφορά κλπ), και καθολικής ισχύος ως προς τους πολίτες ( να ωφελούνται όλοι πολίτες, να έχουν δυνατότητα όλοι οι πολίτες, να τιμωρούνται για το ίδιο πράγμα όλοι πολίτες, κλπ.). Όταν η Πολιτεία κατοχυρώνει ατομικά δικαιώματα των πολιτών (του έμψυχου δηλαδή υλικού και στοιχείου της), αυτά θα πρέπει να κατοχυρώνονται πραγματικά, και όχι κατά πώς βολεύει στην περίσταση.
Σημείωση 4: “Εἴπερ ἡ ἐλευθερία ἀπό της οικουμένης απάσης εδιώκετο, ήθελε διασωθή εν Ευρώπη. Ει δε από της Ευρώπης πάσης εφυγαδεύετο, έδει αυτήν ευρείν καταφυγήν εν τη κοιτίδι αυτής, τη ωραία ημών Ελλάδι. Ει δε από ταύτης εξωθείτο, το ιερόν τούτο του Πανεπιστημίου έδος άξιον αυτής ήθελε γενή κρυπτήριον και κρυφιομύσται αυτής οι εν αυτώ της σοφίας λειτουργοί. Ει δε τέλος και ενταύθα ο απηνής διωγμός κατελάμβανεν αυτήν, ήθελον παραλάβει αυτήν, εγώ τουλάχιστον, υπό την καθηγητικής τήβεννόν μου και καταβή μελανείμων την έδραν ταύτην ως διοπετές τι παλλάδιον κατακρύπτων αυτήν μεχρις ού αισιώτεραι επιλάμψωσιν ημέραι, όπως την φυγάδα αποδώσω τη Πατρίδι...". (απόσπασμα από τον Εναρκτήριο λόγο (1862) Ν.Ν.Σαρίπολου, ο οποίος 10 χρόνια ενωρίτερα είχε χάσει την έδρα του για πολιτικούς λόγους).
Αυτά και άλλα παρόμοια διαμόρφωσαν τη σκέψη μου όχι μόνο ως πολίτη, αλλά και ως επαγγελματία με αντικείμενο την εκζήτηση της άσκησης και της προστασίας των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεών μου, εμού και των πελατών μου, αλλά και όσων μπορούσα να επηρεάσω ή όσων εξηρτώντο από τις συμβουλές και την καθοδήγησή μου.
Σήμερα, πολλά από όσα γνώριζα ως δεδομένα και επεδίωκα ως λογικές συνέπειες των δεδομένων εκείνων, μοιάζουν μακρινά. Ίσως, γιατί στη βιασύνη μας να δράσουμε, να αποκτήσουμε, να αποδεσμευθούμε από περιορισμούς και υποχρεώσεις, φτιασιδώσαμε τις λέξεις και το περιεχόμενό τους, έτσι που πάντα να μας δικαιώνουν. Και ποτέ να μας υποχρεώνουν.
Ίσως, στη διαμόρφωση της έννοιας του “λαϊκισμού”, έχει -ανεπαισθήτως αλλά καθοριστικώς- εισχωρήσει και επιδράσει ο πιθηκισμός: Δηλαδή η απομίμηση ενεργειών χωρίς το αληθές τους νόημα.
Άλλοτε υπαγορεύαμε στα ατυχή ανθρωποειδή τί να κάνουν για χάρη μας, και αυτά έναντι του επιδεικνυομένου τιμήματος συμμορφώνονταν. Σήμερα επιτήδειοι δια κενών υποσχέσεων προς ενδεείς, αποσπούν συναινέσεις για να ωφεληθούν στενά οι ίδιοι και οι φίλοι τους. Δεν είναι ανθρωποειδή οι ενδεείς, εκείνοι είναι, απλώς, απατεώνες.
Απατεώνας όμως είναι κι όποιος υποκρινόμενος συμμόρφωση προς τα πιθηκικά προστάγματα (οποθενδήποτε εκπεμπόμενα) επιδιώκει να λάβει το αντάλλαγμα.
Η ελευθερία του ατόμου κατήργησε την ελεύθερη και υπεύθυνη προσωπικότητα.
Και η ελευθερία της έκφρασης κατήργησε την ελευθερία της σκέψης.
Το δικαίωμα του εκλέγεσθαι απέκτησε αξία, κι έχασε τη σημασία του.
Και η Αρετή; Η Σοφία; Η Ελευθερία;
Έχουν χαθεί, μέσα στις σελίδες του "48 laws of power".
Ελένη Αθανασούλη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου