ΤΟ ΒΗΜΑ - Σκέψεις με αφορμή τον πανηγυρισμό για ένα γκολ...

Δηλώνω ευθύς εξαρχής πως δεν ανήκω σ’ αυτούς που προσυπέγραψαν την εξοντωτική τιμωρία που επιβλήθηκε από τις ποδοσφαιρικές αρχές της χώρας στον νεαρό μέσο της ΑΕΚ, Γιώργο Κατίδη, για τον ναζιστικό χαιρετισμό που απηύθυνε προς τους φιλάθλους μετά την επίτευξη του νικητήριου τέρματος της ομάδας του σε πρόσφατο αγώνα ποδοσφαίρου.

Ως εκπαιδευτικός, υπηρετώ σταθερά την άποψη ότι μια τιμωρία σε έναν νέο άνθρωπο πρέπει να έχει ως στόχο τη νουθεσία και μόνο, όχι την καταστροφή του! Πόσο μάλλον όταν αυτός έχει παραδεχθεί το σφάλμα του και έχει δείξει στοιχεία ειλικρινούς μεταμέλειας για την πράξη του... Τούτου λεχθέντος, θα ήθελα να επισημάνω ένα λεπτό σημείο στον χαρακτηρισμό της χειρονομίας του ποδοσφαιριστή ως «ρατσιστικής ενέργειας».

Μια τέτοια ορολογία συρρικνώνει κατά πολύ τον συμβολισμό της πράξης – έναν συμβολισμό που αμφίβολο είναι αν γνώριζε στην πληρότητά του ο ίδιος ο παίκτης της ΑΕΚ, αφού αμφίβολο είναι αν κανείς ποτέ του τον δίδαξε. Γιατί, ο ναζισμός είναι πολύ περισσότερο από μια «απλά» ρατσιστική κοσμοθεωρία!

Το ότι η ιδεολογική βάση του ναζισμού είναι ρατσιστική, είναι ασφαλώς ιστορικά αυταπόδεικτο. Το Άουσβιτς και τα έξι –τουλάχιστον– εκατομμύρια των θυμάτων της ρατσιστικής πολιτικής των ναζί θα στοιχειώνουν για πάντα τις μνήμες των Γερμανών και θα κρατούν ζωντανά και σε εγρήγορση τα (όποια) ενοχικά ανακλαστικά τους... Όπως απέδειξε, όμως, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, οι ναζί δεν ήταν μόνον εχθροί των Εβραίων, των Τσιγγάνων και των Σλάβων: Ήταν εχθροί της ίδιας της Ανθρωπότητας! Το μαρτυρούν οι θηριωδίες τους πάνω στους λαούς που κατέκτησαν (η Ελλάδα βίωσε μαρτυρικά τη ναζιστική σκληρότητα κατά τη γερμανική Κατοχή, πράγμα που περιέργως λησμονούν οι οπαδοί φιλο-ναζιστικού –και κατά τα άλλα εθνικόφρονος– «πολιτικού» μορφώματος!), το μαρτυρούν οι ανηλεείς βομβαρδισμοί της Βαρσοβίας και του Λονδίνου, το μαρτυρά η έκφραση αλαζονικής ευδαιμονίας του Χίτλερ όταν συνέχαιρε τους επιτελείς του στο κατακτημένο Παρίσι...

Ήταν εχθροί οι ναζί –και μάλιστα αμείλικτοι– των ίδιων των Γερμανών που δεν συμφωνούσαν με την ιδεολογία τους και αντιστέκονταν στις πρακτικές τους (ας μην ξεχνάμε πως τα πρώτα στρατόπεδα συγκέντρωσης «φιλοξένησαν», κατά κύριο λόγο, αντιπάλους του καθεστώτος!).

Αυτό που προκαλεί απορίες, και παραμένει ένα όχι πλήρως απαντημένο ιστορικό ερώτημα, είναι το γιατί ο Χίτλερ (του οποίου η ευφυΐα δεν αμφισβητείται) προσδιόρισε τον πόλεμο περιγράφοντάς τον ως «πόλεμο κατά των Εβραίων». Όπως και το γιατί επέλεξε να εξοντώσει τους Εβραίους με την «Τελική Λύση», αντί να τους αξιοποιήσει ενισχύοντας τον γερμανικό στρατό, ιδίως στην κρίσιμη –και τελικά μοιραία– εκστρατεία κατά της Σοβιετικής Ένωσης.

Ακόμα βαθύτερο είναι το ερώτημα: Πόσο ειλικρινής ήταν ο υπέρ το δέον διακηρυγμένος αντισημιτισμός του Χίτλερ; Υπάρχει, μήπως, πίσω από την Τελική Λύση (τουλάχιστον στις πρώιμες φάσεις της) ένας κυνικός πολιτικός καιροσκοπισμός των ναζί που αναζητούσε βολικά εξιλαστήρια θύματα για την ήττα του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, και ιδανικούς αποδιοπομπαίους τράγους για την γερμανική κοινή γνώμη;

Ερωτήματα σαν τα παραπάνω επιχειρεί να διερευνήσει ο Αμερικανός δημοσιογράφος και ιστορικός αναλυτής Ρον Ρόζενμπαουμ (Ron Rosenbaum) στο εξαιρετικό βιβλίο του «Ερμηνεύοντας τον Χίτλερ» (κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Κέδρος). Για να καταλήξει, εν τούτοις, στο (μάλλον μελαγχολικό) συμπέρασμα ότι η δυνατότητα μιας κάποιας «λογικής» ερμηνείας του Ολοκαυτώματος έχει οριστικά χαθεί!

Σε κάθε περίπτωση, ο ρατσισμός ήταν ένα επικυρίαρχο συστατικό της ναζιστικής ιδεολογίας και πρακτικής, δεν ήταν όμως το μοναδικό προσδιοριστικό της γνώρισμα. Οι λαοί που αντιστάθηκαν στον Γερμανό κατακτητή το γνωρίζουν αυτό καλά, έχοντας βιώσει ως το μεδούλι τους την ακραία σημασία του όρου «έγκλημα πολέμου»! Γι’ αυτό το λόγο, ας μη μινιμαλίζουμε τη σπουδαιότητα ενός ναζιστικού χαιρετισμού κι ας μην περιορίζουμε τη σημασία του αποκαλώντας τον απλά και μόνο «ρατσιστική χειρονομία»: Είναι κάτι πολύ παραπάνω!

Όσο για τον ταλαντούχο ποδοσφαιριστή της ομάδας που υποστηρίζω, μάλλον του χρειάζεται ιστορική επιμόρφωση παρά εξοντωτική τιμωρία!

ΤΟ ΒΗΜΑ

Ηθική ή πραγματισμός; Το δίλημμα της πολιτικής

Φανταστείτε την εξής ιστορία: Ο Γιώργος, 25 ετών, ερωτεύεται τη Μαίρη, 20, στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Καθώς το αίσθημα είναι αμοιβαίο, η σχέση οδηγείται σε γάμο. Ο Γιώργος δεν είναι πλούσιος, έχει όμως μια καλή δουλειά που εξασφαλίζει στο ζευγάρι αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης. Η Μαίρη δείχνει ευτυχισμένη!

Τα χρόνια κυλούν μάλλον ανέφελα, ώσπου φτάνουμε στις αρχές της δεκαετίας του 2010. Η Μαίρη, που είναι τώρα μια καλοδιατηρημένη πενηντάρα, συναντά ξαφνικά τον Μάκη. Αυτός είναι γύρω στα 30 και γιος βιομήχανου. Ο Μάκης ξετρελαίνεται μαζί της και της ζητάει να αφήσει τον άντρα της για χάρη του. Εκτός από το ότι είναι πολύ νέος και πλούσιος, είναι κι ασύγκριτα πιο ενεργός ερωτικά από τον Γιώργο που, στα μέσα των πενήντα, διέρχεται πια μια περίοδο κάμψης…

Χωρίς να το πολυσκεφτεί, η Μαίρη αφήνει πίσω της τη ζωή που ήξερε κι ακολουθεί τη νέα πορεία που της ανοίχτηκε. Αφήνει, όμως, πίσω και μια κοινή γνώμη διχασμένη σε εκ διαμέτρου αντίθετες αξιολογήσεις της στάσης της:

1. Οι «ηθικιστές» την κατηγορούν για ανάλγητη συμπεριφορά απέναντι στον άντρα της. Όταν τον παντρεύτηκε γνώριζε τις προοπτικές του, τόσο οικονομικά όσο και βιολογικά. Του ορκίστηκε, εν τούτοις, αιώνια πίστη, κάνοντάς τον να νιώσει ασφαλής ως προς εκείνη. Κι ενώ αυτός τήρησε απόλυτα το συμβόλαιο του γάμου τους, εκείνη αποφάσισε να αλλάξει μονομερώς τους όρους, επειδή έκρινε πως έτσι τη συνέφερε!

2. Οι «πραγματιστές», από την άλλη, στέκονται στο δικαίωμα του κάθε ανθρώπου να διεκδικεί το καλύτερο για τον εαυτό του και να αξιοποιεί τις ευκαιρίες που του δίνονται. Τονίζουν, μάλιστα, ότι όλες οι κινήσεις της Μαίρης έγιναν μέσα στο πλαίσιο της νομιμότητας!

Γιατί σοφίστηκα αυτή την ιστορία; Αφορμή ήταν ένα πρόσφατο άρθρο της δημοσιογράφου Μαρίας Σπυράκη στο Aixmi.gr: «Τι θέλουν Μανιτάκης και κυβέρνηση; Να μείνουν στο Δημόσιο τα ρουσφέτια τους;» Χωρίς περιστροφές, η αρθρογράφος προτείνει, μεταξύ άλλων, την απόλυση όλων των δημοσίων υπαλλήλων «χαμηλών προσόντων» που προσλήφθηκαν απ’ τις αρχές της δεκαετίας του ’80, προ της θέσπισης των αξιολογικών διαδικασιών του ΑΣΕΠ!

Επιλέγω και μεταφέρω δύο σχόλια αναγνωστών του Aixmi.gr:

Σχόλιο 1: «…που μπήκαν στο Δημόσιο στις αρχές της δεκαετίας του ’80 και μετά, και φυσικά δεν έχουν περάσει ούτε απ’ έξω από το ΑΣΕΠ…» (σ.σ., παράθεση αποσπάσματος από το άρθρο). Δηλαδή, θέλετε να απολύσετε 25000 πενηντάρηδες χαμηλών προσόντων, για να ικανοποιηθούν οι ιδεοληψίες του (νεο)φιλελευθερισμού; Πού θα βρουν δουλειά αυτοί οι άνθρωποι; Τι θα κάνουν; Πώς θα ζήσουν; Γιατί δεν προτείνετε έναν πιο ανθρώπινο τρόπο θανάτωσης; Π.χ. ακαριαίο χτύπημα στο κεφάλι; Θα γλιτώσουμε και τόσα λεφτά του ΕΟΠΥΥ!

Σχόλιο 2: Σε αυτή τη χρονική συγκυρία δεν υπάρχουν ιδεολογίες τύπου «δεξιά» ή «αριστερά», «σοσιαλισμός» ή «νεοφιλελευθερισμός». Υπάρχει η απλή λογική, που δυστυχώς σε τούτο τον τόπο απουσιάζει και από την ηγεσία και από τους πολίτες (…). Εάν αυτοί οι 50ρηδες δεν έχουν προσόντα, ούτε φρόντισαν να μορφώσουν τον εαυτό τους επειδή ήταν σίγουροι ότι δεν θα απολυθούν ΠΟΤΕ, τότε δεν τους λυπάμαι περισσότερο από τους 50ρηδες του ιδιωτικού τομέα που μένουν χωρίς δουλειά επειδή οι επιχειρήσεις στις οποίες εργάζονται κλείνουν. Δεν είναι νεοφιλελευθερισμός το να έχουν προτεραιότητα στην εργασία οι ικανοί και οι άριστοι, ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ονομάζεται. Έτσι προοδεύουν οι κοινωνίες, με αξιοκρατία. Αλλά φαντάζομαι ότι ανήκω στη μειοψηφία αναφορικά με τις απόψεις μου, δυστυχώς…

Η διαφορετικότητα των προσεγγίσεων είναι ολοφάνερη. Η πρώτη άποψη θέτει ένα ηθικό ζήτημα: Όταν προσέλαβαν αυτούς τους ανθρώπους στο Δημόσιο (με τις όποιες διαδικασίες και τα όποια κριτήρια) τους υποσχέθηκαν εργασιακή ασφάλεια, με μόνη προϋπόθεση την ευσυνείδητη εκπλήρωση των καθηκόντων τους. Κανείς δεν τους προειδοποίησε ότι η μονιμότητα μπορεί κάποτε να τεθεί υπό αίρεση με βάση τις εξελίξεις της Τεχνολογίας, τις οποίες κανείς επίσης δεν τους επέβαλε να παρακολουθούν! Ξαφνικά, υπό την πίεση έκτακτων περιστάσεων, η Πολιτεία καλείται να αλλάξει μονομερώς τους κανόνες του παιχνιδιού, ρίχνοντάς τους απροετοίμαστους στο σκληρό στίβο της επιβίωσης, σε μια ηλικία που δεν επιτρέπει πια τις αντοχές της νεότητας…

Η δεύτερη προσέγγιση χαρακτηρίζεται από σκληρό πραγματισμό (με μικρή δόση υποκρυπτόμενου ρεβανσισμού): Μικρή σημασία έχουν τα «συμβόλαια τιμής» μπροστά στην «πρόοδο» και τον «εκσυγχρονισμό» μιας κοινωνίας. «Ας πρόσεχαν» όσοι επένδυσαν σε υποτιθέμενα μη-διαπραγματεύσιμους θεσμούς και οργάνωσαν τη ζωή τους έχοντας αυτούς ως μόνη προοπτική! Τώρα ήρθε η σειρά τους να γευτούν κι αυτοί τις σκληρές πραγματικότητες που χρόνια αντιμετωπίζουν όσοι δεν κατάφεραν να μπουν στο σύστημα…

Κι εδώ αναδεικνύεται το μείζον δίλημμα μιας Πολιτείας: Ποια πολιτική να επιλέξει; Αυτή που συντάσσεται με την ηθική καταδίκη της «καιροσκόπου» Μαίρης, ή την άλλη που αναγνωρίζει στην «απελευθερωμένη» Μαίρη το δικαίωμα στην αυτοδιαχείριση και, τελικά, στην ίδια την αυτοσυντήρηση; Και ποια πρέπει να είναι η στάση μας απέναντι στο δράμα του Γιώργου;

Δεν θα επιχειρήσω να προτείνω μιαν απάντηση. Το έργο αυτό το αφήνω στον αναγνώστη. Με την επισήμανση πως η αλήθεια δεν είναι ποτέ μονόπλευρη, και το δίκιο δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο του «Γιώργου» ή της «Μαίρης»…

Aixmi.gr

Οι σκοτεινές πλευρές της αθωότητας...

Υπάρχουν φορές που νιώθω το φωτοστέφανο που έχω τοποθετήσει πάνω από τη νέα γενιά να θαμπώνει, ακόμα και να διαλύεται. Είναι οι στιγμές όπου αχνοφαίνονται κάποιες σκοτεινές κηλίδες σ’ αυτές τις διαμορφούμενες συνειδητότητες... Κηλίδες που ο χρόνος είτε θα εξαλείψει (το πιθανότερο), είτε (σπανιότερα) θα αναδείξει σε μείζονες παθογένειες προσωπικότητας...

Τα παρακάτω περιστατικά –τα οποία αναφέρω ενδεικτικά και μόνο– είναι αυθεντικά και μου μεταφέρθηκαν από αξιόπιστες πηγές:

Σκηνή πρώτη: Στην κεντρική πλατεία της Ηλιούπολης. Μια γυναίκα τρέχει να προλάβει στη στάση το ακριβοθώρητο λεωφορείο της περιοχής. Στο παγκάκι της στάσης κάθεται μια παρέα νεαρών, πάνω-κάτω σε ηλικία τρίτης λυκείου. Ξάφνου, ένα πόδι απλώνεται απ’ το παγκάκι. Η γυναίκα σκοντάφτει πάνω του και πέφτει, ενώ την ίδια στιγμή η παρέα ξεσπά σε γέλια και σε επευφημίες γι’ αυτόν που είχε τη φαεινή ιδέα! Η γυναίκα σηκώνεται, μαζεύει ντροπιασμένη τα κομμάτια της και μπαίνει αμίλητη στο λεωφορείο, δευτερόλεπτα πριν κλείσει η πόρτα. Είναι φανερό ότι έχει προ πολλού συμβιβαστεί με την ιδέα πως ανήκει σε κατώτερη «ράτσα». Και δέχεται τις τρικλοποδιές με την ίδια στωικότητα που κάποτε κάποιοι δέχθηκαν καρφιτσωμένο το αστέρι στο πανωφόρι τους...

Λεπτομέρεια: Η γυναίκα δεν ανήκε στους ευνοημένους της Φύσης, αυτούς που θα χαρακτηρίζονταν «ευειδείς». Ήταν αρκετά ευτραφής, και τα χαρακτηριστικά της δεν είχαν, γενικά, τίποτα το «ελκυστικό» με βάση τις επιταγές του σύγχρονου σταρ-σύστεμ. Ήταν πλασμένη, θαρρείς, μόνο και μόνο για να πιστοποιεί τον θρίαμβο των εκλεκτών της Φύσης πάνω στους αδικημένους. Θα έλεγα, ήταν το ιδανικό αντι-κάτοπτρο για τον υπερχειλίζοντα ναρκισσισμό της απάνθρωπης εποχής μας...

Το περιστατικό ρατσισμού της εικόνας δεν είναι μεμονωμένο. Ανάλογα –ακόμα κι αν περιέχουν λεκτική μόνο, και όχι φυσική βία– συμβαίνουν καθημερινά στην Αθήνα (για να περιοριστώ στην πόλη μου). Και όλα, σχεδόν, έχουν ως αυτουργούς νέα παιδιά. Πολλά απ’ αυτά κατεβαίνουν στους δρόμους συμμετέχοντας σε αντιρατσιστικά συλλαλητήρια, ενώ στο σχολείο βγάζουν πύρινες ανακοινώσεις κατά του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Αγνοώντας, προφανώς, ότι ξένος είναι καθένας που βιώνει την αρνητική διάκριση και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Περάσει ή δεν περάσει τα σύνορα της χρεοκοπημένης χώρας...

Σκηνή δεύτερη: Στο λεωφορείο. Μια παρέα τελειόφοιτων του Λυκείου σχολιάζουν χλευαστικά και μεγαλόφωνα μια καθηγήτρια του σχολείου τους. Οι χαρακτηρισμοί λίγο-πολύ τυποποιημένοι: «ηλίθια», «φυτό», «ανέραστη» (για να το πω κομψά...). Ο λόγος: η υπέρμετρη ευγένεια και δημοκρατικότητά της απέναντι στους μαθητές! Αφορμή της «καζούρας», το γεγονός ότι η καθηγήτρια ευχαρίστησε ευγενικά έναν μαθητή που επέστρεψε στο μάθημα χωρίς να καταχραστεί την άδεια που του είχε δώσει ν’ απουσιάσει για λίγο από την τάξη!

Διηγήθηκα το περιστατικό στους φοιτητές μου, περιμένοντας αφελώς να αποδοκιμάσουν τη συμπεριφορά των νεαρών και να καταδικάσουν την κυνική, αχάριστη κι άδικη στάση τους απέναντι σε μια φιλελεύθερη εκπαιδευτικό. Τα αμήχανα βλέμματα και τα πονηρά γέλια των μαθητών μου, όμως, με προσγείωσαν σε μια πραγματικότητα που δεν μπορούσα –ή κι ίσως δεν ήθελα– να δω...

Με τρομάζει η σκληρότητα ενός μέρους, τουλάχιστον, αυτής της νέας γενιάς. Με προβληματίζουν οι επιλεκτικές ευαισθησίες της που φτάνουν να εκφράζονται ακόμα και με ακραία κοινωνική αγριότητα (δεν ανήκω σ’ αυτούς που κατανοούν την «εξέγερση» του Δεκέμβρη του ’08, ανήκω όμως σ’ εκείνους που δεν θα μπορέσουν ποτέ να λησμονήσουν τις δολοφονίες του Μάη του ’10...). Και μου προκαλεί δέος αυτή η έκφραση θυμού στα πρόσωπα νέων ανθρώπων – ενός θυμού που δεν μπορεί να κρυφτεί ακόμα κι όταν αυτά καλύπτονται από κακόγουστα, προχειροφτιαγμένα υφάσματα...

(Παρεμπιπτόντως, νιώθω απέραντη απέχθεια για κάποιους που με δολιότητα και εμφανώς ιδιοτελή κίνητρα διαχειρίζονται αυτό το θυμό. Όπως, π.χ., ο επαγγελματίας «ιδεολόγος» γελωτοποιός που, μέσα από κάποιο τηλεοπτικό «τσαντίρι», εκστόμισε κάποτε την εγκληματική φράση: «αφήστε τα παιδιά να είναι θυμωμένα!» την ώρα που τα παιδιά αυτά έκαιγαν και κατέστρεφαν μια ολόκληρη πόλη. Ίσως γιατί στις μέρες μας ο θυμός «πουλάει». Τόσο στην πολιτική, όσο και στη σόου μπιζ...)

Ας κλείσω, όμως, αυτό το σημείωμα μ’ ένα χαμόγελο αισιοδοξίας! Καθώς διατηρώ επαφή με τους περισσότερους μαθητές μου μετά την αποφοίτησή τους, διαπιστώνω τη δύναμη του χρόνου πάνω στην εξέλιξη των ανθρώπινων χαρακτήρων. Βλέπω κάποιες από τις ανωριμότητες που κάποτε με προβλημάτισαν να έχουν ατροφήσει, και στη θέση τους να έχουν αναδειχθεί νέες αρετές προσωπικότητας. Γιατί, όσο σπουδαίο κι αν θεωρούμε το λειτούργημα του δασκάλου που υπηρετούμε, η ίδια η ζωή είναι πάντα ένα βήμα μπροστά. Και είναι αυτή που βάζει τους τελικούς βαθμούς... Κι εκείνη που στο τέλος υπογράφει τα πτυχία!

Aixmi.gr

Ανακοίνωση-απολογία προς τους επισκέπτες του blog

Αγαπητοί φίλοι,

Με έκπληξη -οδυνηρή, ομολογώ- πληροφορήθηκα πως το site GreekTube κλείνει. Γιατί αυτό ενδιαφέρει το QUANTUM; Διότι στο site αυτό είχαμε αποθηκεύσει όλα τα επεισόδια (13) της δημοφιλούς σειράς "Τα Θαύματα του Σύμπαντος", και από κει τα μεταφορτώναμε στο blog αυτό!

Η όλη διαχείριση του θέματος από το GreekTube αποτελεί μνημείο αντιεπαγγελματισμού και ανευθυνότητας! Με μια πρόχειρη και κακογραμμένη ανακοίνωση μας ενημερώνουν, έτσι απλά, ότι "κουράστηκαν" και "βαρέθηκαν", και πως όψιμα ανακάλυψαν ότι "υπάρχει και ζωή έξω από το Internet"!! Αδιαφορώντας για το γεγονός ότι αφήνουν εκτεθειμένους τόσους και τόσους bloggers που τους εμπιστεύτηκαν ως πηγή τροφοδοσίας των ιστολογίων τους...

Πρόθεσή μου είναι να δημοσιεύσω ξανά ολόκληρη τη σειρά, τούτη τη φορά στο Dailymotion. Αυτό όμως θα πάρει καιρό, κι εδώ είμαι υποχρεωμένος να ζητήσω την κατανόησή σας!

Ευχαριστώ για την υποστήριξή σας στο QUANTUM !

Κώστας Παπαχρήστου

ΤΟ ΒΗΜΑ - Ρατσισμός: Εννοιολογική προσέγγιση μιας ετικέτας

* Το άρθρο που ακολουθεί είναι μια απόπειρα εννοιολογικής προσέγγισης στον ρατσισμό. Δεν είναι ένα ακόμα ηθικολογικό κείμενο που λέει «τι κακό πράγμα είναι ο ρατσισμός» (αυτό είναι αυτονόητο), αλλά μια προσπάθεια – έστω ατελής – να οριστεί η έννοια κατά το δυνατόν γενικά, έτσι ώστε να μπορεί κάποιος να καθορίσει πότε μια συμπεριφορά είναι ή δεν είναι ρατσιστική. Το άρθρο αποτελεί ωρίμανση ιδεών που είχα δημοσιεύσει παλιότερα τόσο στην (παλιά) «Ελευθεροτυπία», όσο και στο «Βήμα»...

Στη χώρα της υπερβολής, η «ετικετοποίηση» της ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι εύκολη υπόθεση! Στα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια, για παράδειγμα, αν υιοθετούσες τις ρητορείες της Αριστεράς ήσουν «προοδευτικός», ενώ σε αντίθετη περίπτωση ήσουν «φασίστας». Αργότερα, αρκούσε να εκδηλώσεις συμπάθεια προς την λεγόμενη «Αλλαγή» για να χαρακτηριστείς «πρασινοφρουρός». Σήμερα, μια νέα ετικέτα – η πιο επικίνδυνη και δηλητηριώδης απ’ όλες – ήρθε για να μείνει στην πολυπολιτισμική Ελλάδα: αυτή του «ρατσιστή». Την τοποθετούν χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία, συχνά μάλιστα και χωρίς αίσθημα δικαιοσύνης, εκπρόσωποι μιας ιδιαίτερης πολιτικής και κοινωνικής αντίληψης, σε όλους ανεξαιρέτως όσους εκφράζουν ενστάσεις για το διογκούμενο κύμα μετανάστευσης στη χώρα, με τις γνωστές επιπτώσεις του στην ελληνική κοινωνία...

Σκοπός του παρόντος άρθρου δεν είναι η ηθική αξιολόγηση των Ελλήνων με βάση το κατά πόσο ενυπάρχουν ή όχι σ’ αυτούς ρατσιστικές τάσεις (μια τέτοια ανάλυση θα απαιτούσε πολύ προσεκτική μελέτη των δεδομένων και, σε κάθε περίπτωση, θα υπερέβαινε κατά πολύ τις δυνατότητες του γράφοντος) αλλά, σε θεμελιωδέστερο επίπεδο, η προσπάθεια εύρεσης ενός κοινά αποδεκτού εννοιολογικού πλαισίου – πέραν αυτού που μας υποδεικνύουν τα λεξικά – βάσει του οποίου θα μπορούσε κάποιος να κρίνει αντικειμενικά αν μια δοσμένη συμπεριφορά είναι ή όχι ρατσιστική.

Συμπαγής και οικουμενικά αποδεκτός ορισμός της έννοιας του ρατσισμού δεν υφίσταται. Η έννοια ορίζεται συνήθως με τρόπο που να καλύπτει συγκεκριμένες συμπεριφορές διαχωρισμού με βάση, π.χ., φυλετικά, εθνικά, θρησκευτικά, πολιτιστικά, κλπ., χαρακτηριστικά. Αυτός ο εννοιολογικός κατακερματισμός είναι μεν χρήσιμος για τις ανάγκες κατηγοριοποίησης του προβλήματος, αφήνει όμως μια αίσθηση ανολοκλήρωτου σε όσους επιζητούν την ένταξη ενός συνόλου συμπεριφορών σε ένα ενιαίο πλαίσιο. Με την απόλυτη επίγνωση ότι εκφράζουμε προσωπικές – και όχι κατ’ ανάγκη επαρκώς γενικές ή οικουμενικά αποδεκτές – θέσεις, προτείνουμε τον ακόλουθο ορισμό:

Ρατσισμός είναι κάθε ιδεολογία ή πρακτική που στοχεύει στον επιλεκτικό διαχωρισμό σε βάρος μιας ομάδας ανθρώπων, μελών μιας κοινωνίας, με βάση ένα σύνολο κοινών χαρακτηριστικών τα οποία τα μέλη της ομάδας φέρουν ακούσια και τα οποία, αντικειμενικά, δεν επηρεάζουν την δυνατότητα συμμετοχής των μελών της ομάδας στις θεμελιώδεις λειτουργίες της κοινωνίας. (Ως «θεμελιώδεις λειτουργίες» εννοούμε το σύνολο των δράσεων που απαιτούνται για την αυτοσυντήρηση της κοινωνίας και την πρόοδό της στην κατεύθυνση των κοινά αποδεκτών στόχων της.)

Προσέξτε τρεις βασικές προϋποθέσεις που θέτει ο ορισμός:

(1) Ο διαχωρισμός θέτει την ομάδα σε μειονεκτική θέση σε σχέση με την υπόλοιπη κοινωνία (είναι, δηλαδή, αρνητικός).

(2) Τα χαρακτηριστικά λόγω των οποίων η ομάδα υφίσταται διάκριση δεν είναι αποτέλεσμα εκούσιας επιλογής των μελών της (είναι μη-επιλεγμένα).

(3) Τα εν λόγω χαρακτηριστικά δεν αποτελούν ανασταλτικούς υπαρξιακούς παράγοντες για την κοινωνία.

Ας δούμε μερικά παραδείγματα:

1. Οι διώξεις των Ναζί κατά των Εβραίων ήταν ρατσιστικές, αφού βασίζονταν σε ένα μη-επιλεγμένο φυλετικό χαρακτηριστικό το οποίο με κανέναν αντικειμενικό τρόπο δεν θα μπορούσε να εμποδίσει την ομαλή συμμετοχή των διωκόμενων στην οικονομική, πνευματική, πολιτική, κλπ., ζωή της Γερμανίας.

2. Ο αποκλεισμός ενός παίκτη με ύψος 1.60μ από μια ομάδα μπάσκετ δεν είναι ρατσιστικός: μπορεί μεν το ύψος να είναι μια μη-επιλεγμένη ιδιότητα, επηρεάζει, εν τούτοις, την δυνατότητα του παίκτη να συμβάλει θετικά στην λειτουργία της ομάδας.

3. Ο αποκλεισμός ατόμων από δημόσια αξιώματα λόγω του φύλου τους ή των σεξουαλικών τους ιδιαιτεροτήτων – εφόσον η άσκησή τους, εννοείται, δεν παραβιάζει αυτονόητους νόμους κάθε πολιτισμένης κοινωνίας – είναι σαφώς ρατσιστικός. (Σημειώνουμε εδώ ότι, ειδικά, οποιαδήποτε ρατσιστική διάκριση με βάση το φύλο κωδικοποιείται με τον όρο «σεξισμός».)

4. Οι καπνιστές ακούγονται συχνά να αποκαλούν τον αποκλεισμό της συνήθειάς τους από δημόσιους χώρους «ρατσιστικό». Με βάση τον ορισμό που δώσαμε, αυτό είναι ανακριβές, για δύο λόγους: Πρώτον, το κάπνισμα αποτελεί μια επιλεγμένη συμπεριφορά. Δεύτερον, η συμπεριφορά αυτή είναι εν δυνάμει επιβλαβής ακόμα και γι’ αυτούς που, χωρίς να την επιλέγουν, την υφίστανται από τον διπλανό τους. Έτσι, η άσκηση της συνήθειας του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους καθιστά τον καπνιστή εξ ορισμού «αντικοινωνικό» στοιχείο και δικαιολογεί τον περιορισμό των ελευθεριών του.

5. Ας προσέξουμε τώρα μια «γκρίζα» περιοχή του θέματος. Για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της γυναίκας στον εργασιακό στίβο, μια πολιτεία θεσπίζει την εξής πολιτική: Πρώτιστο κριτήριο για την επιλογή υποψηφίων για δημόσιες θέσεις είναι, φυσικά, τα προσόντα των υποψηφίων. Όμως, μεταξύ ενός άντρα και μιας γυναίκας με τα ίδια τυπικά προσόντα, επιλέγεται δια νόμου η γυναίκα. Εδώ, τόσο ο άντρας υποψήφιος, όσο και η γυναίκα, μπορούν να ισχυριστούν ότι πέφτουν θύματα διάκρισης λόγω ενός ρατσιστικού νόμου. (α) Ο άντρας θα ισχυριστεί, και δικαίως, ότι πληρώνει το τίμημα μιας μη-επιλεγμένης ιδιότητάς του (φύλο) η οποία, επιπλέον, δεν σχετίζεται με το αντικείμενο της εργασίας για την οποία υπέβαλε υποψηφιότητα. (β) Η γυναίκα, αν και ευνοούμενη επαγγελματικά από τον νόμο, θα αισθανθεί ότι, σε ηθικό επίπεδο, ο νόμος αυτός την αντιλαμβάνεται ως πολίτη δεύτερης κατηγορίας (άρα, της επιφυλάσσει αρνητική διάκριση), αφού νιώθει (ο νόμος) την υποχρέωση να την «πριμοδοτήσει» κοινωνικά σαν να πρόκειται για άτομο με ειδικές ανάγκες! Το παράδειγμα αυτό καταδεικνύει την δυσκολία στη διατύπωση ενός απόλυτα οριοθετημένου και ακριβούς ορισμού της έννοιας του ρατσισμού...

Ένα πεδίο έντονης πολιτικής και ιδεολογικής συζήτησης αφορά την σύγχρονη αντίληψη του ρατσισμού ως διάκριση στη βάση πολιτιστικών, μάλλον, παρά φυλετικών δεδομένων. Είναι ρατσιστική η απροθυμία μιας κοινωνίας να δεχθεί στους κόλπους της μετανάστες προερχόμενους από χώρες με διαφορετικά πολιτιστικά χαρακτηριστικά; Καταρχήν, κάθε μετανάστης φέρει αναπόφευκτα τα ιδιαίτερα στοιχεία του πολιτισμού μέσα στον οποίο «ζυμώθηκε» η προσωπικότητά του από την αρχή της ζωής του. Ως εκ τούτου, τέτοιες ιδιότητες δεν μπορούν να θεωρούνται εκούσια επιλεγμένες. Από την άλλη, η ένταξή του σε μια νέα κοινωνία προϋποθέτει έναν ελάχιστο βαθμό προσαρμογής σε ένα σύνολο θεσμών, μερικοί εκ των οποίων ενδέχεται να μην είναι συμβατοί με τις πολιτιστικές του καταβολές. Για παράδειγμα, σε κάποιες κοινωνίες μπορεί να είναι ανεκτή έως και θεμιτή η αυτοδικία για λόγους τιμής, κάτι που σε άλλες κοινωνίες είναι ανεπίτρεπτο. Το ζήτημα, λοιπόν, είναι κατά πόσον ο μετανάστης είναι πρόθυμος να αναθεωρήσει μέρος των αυτονόητων, γι’ αυτόν, πολιτιστικών δεδομένων, προσαρμόζοντάς τα στα θεσμικά πλαίσια της νέας του πατρίδας. Και η προσαρμογή αυτή είναι θέμα επιλογής!

Συμπερασματικά, το αν η αρνητική στάση μιας κοινωνίας απέναντι στη μετανάστευση αποτελεί ή όχι ρατσιστική συμπεριφορά, εξαρτάται τόσο από την προσαρμοστικότητα των ίδιων των μεταναστών στο βαθμό που απαιτεί η συμβατότητα με τους θεσμούς της κοινωνίας, όσο και από το αίσθημα δικαιοσύνης της κοινωνίας στην αξιολόγηση αυτής της προσπάθειας. Η απουσία ενός τέτοιου αισθήματος, ως αποτέλεσμα βαθιά ριζωμένης προκατάληψης, θα μπορούσε κάλλιστα να χαρακτηριστεί ρατσιστική.

Αναμφίβολα, ο ρατσισμός είναι μια απεχθής έννοια τόσο ως ιδεολογία, όσο και ως πρακτική (ποιος μπορεί να ξεχάσει τα 6,000,000 των νεκρών του Ολοκαυτώματος;). Το ίδιο ηθικά απαράδεκτη, όμως, είναι και η αβασάνιστη και ατεκμηρίωτη επικόλληση της ετικέτας του ρατσισμού σε όσους απλά και μόνο έχουν διαφορετική άποψη, π.χ., πάνω σε θέματα μετανάστευσης. Τα θύματα μιας τέτοιας μεταχείρισης θα μπορούσαν δίκαια να ισχυριστούν, με τη σειρά τους, πως υφίστανται αντιμετώπιση ανάλογη με εκείνη για την οποία και τα ίδια κατηγορούνται!

ΤΟ ΒΗΜΑ

ΤΟ ΒΗΜΑ - Πάρσιφαλ: Η σοφία μέσα απ’ τη συμπόνια

Μιλώντας τις προάλλες με ένα πολύ κοντινό μου πρόσωπο, συνειδητοποίησα πόσο μάταιη είναι η προσπάθεια ερμηνείας των ανθρώπινων συναισθημάτων με όρους κοινής λογικής και ηθικής του δικαίου. Πριν χρόνια, η συνομιλήτριά μου έχασε τον πατέρα της μετά από μακροχρόνια ασθένεια. Την ίδια εποχή βρισκόταν στη διαδικασία ενός διαζυγίου που έμελλε ν’ αποδειχθεί ιδιαίτερα οδυνηρό γι’ αυτήν, λόγω της εκδικητικής συμπεριφοράς του συζύγου της...

Μετά από κάπου μια εικοσαετία, ο ίδιος ο σύζυγος αρρώστησε σοβαρά. Δεν απαιτείται, ίσως, πολλή φαντασία για να μαντέψει κανείς ποιο πρόσωπο βρέθηκε να τον συντρέξει τη δύσκολη αυτή ώρα! Το ενδιαφέρον εστιάζεται στη φαινομενική αντινομία στο συναισθηματικό ισοζύγιο: Όπως μου ομολόγησε, στον πατέρα της, με τον οποίο την συνέδεαν βαθιά αισθήματα αγάπης, δεν είχε προσφέρει ούτε πολλοστημόριο –τόσο ψυχικά, όσο και πρακτικά– αυτών που με εντελώς αυθόρμητο τρόπο κατέθετε σε έναν άνθρωπο που της είχε συμπεριφερθεί για χρόνια σαν δυνάστης!

Στη λογική απορία μου, η απάντησή της ήταν αφοπλιστική: «Όταν έχασα τον πατέρα μου, ήμουν ακόμα ένα ανώριμο, εγωκεντρικό πλάσμα, ανίκανο να νιώσει αληθινή συμπόνια. Σιγά-σιγά, όμως, η ζωή με προσγείωσε, μου έδειξε την τραγική πλευρά της ματαιότητας, με έκανε σοφότερη. Τώρα μπορώ και συμπονώ ακόμα κι αυτούς που με έβλαψαν, επειδή και μόνο είναι άνθρωποι!» Η σοφία, λοιπόν, χέρι-χέρι με τη συμπόνια! Μια ιδέα που με παραπέμπει στη μεγαλύτερη πνευματική κληρονομιά που άφησε πίσω του ένας μεγάλος μουσικός και διανοητής που αγάπησε πολύ την Ελλάδα...

Ο «Πάρσιφαλ» (Parsifal) υπήρξε το τελευταίο – και κατά πολλούς κορυφαίο – μουσικό δράμα του Ρίχαρντ Βάγκνερ. Έμελλε να επηρεάσει πολλούς κατοπινούς συνθέτες, είτε δήλωναν ευθέως τη συμπάθειά τους για τον Βάγκνερ (όπως, π.χ., ο Πουτσίνι), είτε επιδίδονταν σε μάταιες ασκήσεις άρνησής του (π.χ., Ντεμπυσσύ). Θα προσθέσω στις επιδράσεις (καθαρά προσωπική άποψη) και την προ-τελευταία (και ίσως σημαντικότερη) όπερα του Τσαϊκόφσκι, τη «Ντάμα Πίκα» (Queen of Spades), όπου το κοντράστ διατονικού και χρωματικού αρμονικού ύφους συμβολίζει τη διαλεκτική συνύπαρξη του καλού με το κακό.

Η όπερα, με χαρακτήρα σκηνικής τελετουργίας, πρωτοπαρουσιάστηκε το 1882 στο δεύτερο Φεστιβάλ του Μπαϋρώυτ (Bayreuth). Ο Βάγκνερ ανέθεσε τη μουσική διεύθυνση στον στενό του φίλο Χέρμαν Λεβί (Hermann Levi), έναν σημαντικό γερμανοεβραίο μαέστρο του οποίου το ταλέντο ο συνθέτης θαύμαζε ιδιαίτερα. Το λιμπρέτο του Βάγκνερ βασίζεται εν μέρει σε επικό ποίημα του Βόλφραμ φον Έσενμπαχ, γραμμένο τον 13ο αιώνα. Κεντρική ιδέα στο μουσικό δράμα είναι η κατάκτηση της σοφίας (θα έλεγα, της αυτοσυνειδησίας) μέσω της συμπόνιας για τον συνάνθρωπο, του βιώματος, δηλαδή, του αλλότριου πόνου. Η ιδέα δεν ανήκει, φυσικά, στον ίδιο τον Βάγκνερ, αλλά είναι αποτέλεσμα της επίδρασης του Σοπενχάουερ πάνω στον συνθέτη-φιλόσοφο.

Σύμφωνα με το λιμπρέτο (του οποίου τις λεπτομέρειες θεωρώ δευτερεύουσες για τους σκοπούς της παρούσας ανάλυσης και δεν θα παραθέσω), ο Πάρσιφαλ, ένας αφελής αλλά καλόψυχος νέος, ανακαλύπτει τις βαθύτερες αλήθειες της ύπαρξης όταν, μετά από μια μακρά πορεία μύησης («περιπλάνηση»), κατορθώνει να υπερβεί τα τείχη του «εγώ» και να βιώσει τον πόνο του συνανθρώπου (Αμφόρτας) σαν δικό του πόνο.

Στο ποιητικό κείμενο του λιμπρέτου υπάρχει μια φράση που θα μπορούσε να κινήσει την περιέργεια των Φυσικών (αν και ουδέποτε συνέβη κάτι τέτοιο, τουλάχιστον εξ όσων γνωρίζω). Λίγο πριν το υπέροχο ορχηστρικό ιντερλούδιο της Πρώτης Πράξης, ακούγεται ο παρακάτω διάλογος ανάμεσα στον Πάρσιφαλ και τον Γκούρνεμαντς(*):

ΠΑΡΣΙΦΑΛ: «Μόλις και μετά βίας βαδίζω, κι όμως νιώθω πως ήδη έχω πάει πολύ μακριά!»

ΓΚΟΥΡΝΕΜΑΝΤΣ: «Βλέπεις, γιε μου, σ’ αυτό εδώ το μέρος ο χρόνος γίνεται χώρος!»

Όσο κι αν θέλει κανείς να αποφύγει τη σκέψη ως παράλογη, δεν μπορεί να μη διερωτηθεί ως πού, άραγε, θα μπορούσε να φτάσει η ικανότητα του Βάγκνερ να βλέπει μπροστά από την εποχή του. Η όπερα πρωτοπαρουσιάστηκε 23 ολόκληρα χρόνια πριν ο Άλμπερτ Αϊνστάιν προτείνει την (Ειδική) Θεωρία της Σχετικότητας. Κι ο παραπάνω διάλογος παραπέμπει αναπόφευκτα στους χωροχρονικούς μετασχηματισμούς που επιτρέπει η σχετικιστική θεωρία. Περίπτωση επιστημονικής προφητείας; Ή μήπως θα πρέπει να συμβιβαστούμε, βολικότερα, με την πιο «πεζή» φιλοσοφική ερμηνεία περί ιδεατού ή υποκειμενικού χώρου και χρόνου, γυρίζοντας με ανακούφιση πίσω στον Καντ και τον Σοπενχάουερ;

Την απάντηση ίσως δεν την μάθουμε ποτέ. Αυτό για το οποίο μπορούμε να είμαστε σίγουροι είναι πως το μήνυμα του Πάρσιφαλ δεν υπόκειται στη φθορά του χρόνου ή στους περιορισμούς του χώρου: Είναι τόσο παλιό όσο ο άνθρωπος, και φτάνει τόσο μακριά όσο η σκέψη μας για το Σύμπαν!

(*) Δείτε το video

ΤΟ ΒΗΜΑ

Το «κλαμπ των αυτοκαταστροφικών» και η συνήθεια που σκοτώνει…

Το άρθρο που ακολουθεί έχει κάθε κακή πρόθεση να είναι προκλητικό απέναντι σε μια μεγάλη (δυστυχώς) μερίδα αναγνωστών. Πιο προκλητικό ακόμα κι από έναν ισχυρισμό, π.χ., ότι στην Ελλάδα θα έπρεπε δια νόμου να απολαμβάνουν πολιτικών δικαιωμάτων μόνο οι οπαδοί της ΑΕΚ (στους οποίους, όλως τυχαίως, ανήκει και ο γράφων)!

Βγαίνοντας από την πλαϊνή πόρτα του κτιρίου των διδακτηρίων στη σχολή όπου διδάσκω, θα συναντήσει κανείς στα διαλείμματα αυτό που έχω ονομάσει «το κλαμπ των αυτοκαταστροφικών». Είναι οι μαθητές μου που επιδίδονται στο σπορ του καπνίσματος. Όταν περνώ, με κοιτούν με νόημα περιμένοντας στωικά τις νουθεσίες μου που, όπως και δεκάδες προηγούμενες, είναι καταδικασμένες να πέσουν στο κενό. Νουθεσίες που δεν σχετίζονται με διάθεση στείρας ηθικολογίας αλλά με επίγνωση εφιαλτικών στατιστικών δεδομένων…

Τα παρακάτω στοιχεία τα μεταφέρω από άρθρο του φίλου μου γιατρού Αλέξη Πολίτη:

- Μια μικρή ελληνική πόλη ξεκληρίζεται ετησίως στην Ελλάδα από το κάπνισμα (14.000 νεκροί από καρδιαγγειακά και αναπνευστικά νοσήματα, καθώς και διάφορα είδη καρκίνου συσχετιζόμενα με το τσιγάρο).

- Η πρόβλεψη για τον 21ο αιώνα είναι 1 δισεκατομμύριο θάνατοι παγκοσμίως αποδιδόμενοι στο κάπνισμα!

- Οι Έλληνες που καπνίζουν, αν ήταν κόμμα, με τον ισχύοντα εκλογικό νόμο θα εκλέγονταν κυβέρνηση με αυτοδυναμία (42%)!

- Το 80% των παιδιών που έχουν γονείς καπνιστές, θα καπνίσουν.

- Η εξάρτηση από τη νικοτίνη είναι 10 φορές μεγαλύτερη από την αντίστοιχη της ηρωίνης.

- Οι μισοί από τους εφήβους που ξεκίνησαν το κάπνισμα και συνεχίζουν για το υπόλοιπο της ζωής τους, θα πεθάνουν από τον καπνό…

Δυστυχώς, όπως μας διδάσκει η ίδια η πραγματικότητα, η γνώση αυτών των τρομακτικών δεδομένων δεν είναι αρκετή για να πείσει τον μέσο καπνιστή να διακόψει κάθε σχέση μ’ αυτή την καταστροφική συνήθεια, ακόμα κι όταν δει τις επιπτώσεις της σε πρόσωπα του κοντινού του περιβάλλοντος…

Επιστρατεύοντας «μαιευτική» μέθοδο και θέλοντας συνειδητά να προκαλέσω τον καπνιστή-αναγνώστη, παραθέτω τον ακόλουθο φανταστικό διάλογο μαζί του (τον οποίο κάνω συχνά με τους μαθητές μου):

Εγώ: Όποιος καπνίζει είναι ηλίθιος, κι αυτό μπορώ να σου το αποδείξω!

Αναγνώστης: Για πρόσεξε τα λόγια σου! Τι θες να πεις;

Εγώ: Λοιπόν, περίγραψέ μου πώς ακριβώς αισθάνθηκες όταν ήρθες για πρώτη φορά σε επαφή με το τσιγάρο. Αναφώνησες, μήπως, «ω, τι υπέροχη εμπειρία, πώς δεν την είχα ανακαλύψει τόσον καιρό»;

Αναγνώστης: Καλά, πλάκα μου κάνεις; Ξέρεις κανέναν που να του άρεσε το τσιγάρο από την πρώτη ρουφηξιά; Είχα όμως τη μαγκιά και επέμεινα μέχρι που, τελικά, κατάφερα να το συνηθίσω. Τώρα πια δεν κάνω χωρίς αυτό!

Εγώ: Ωραία! Πες μου τώρα αν γνωρίζεις έναν ευφυή άνθρωπο ο οποίος, ενώ δοκίμασε, υπό καθεστώς απόλυτης ελευθερίας, μια εμπειρία που δεν του φάνηκε ευχάριστη, επέλεξε εντούτοις να την ξαναβιώσει με σκοπό να εξαρτηθεί απ’ αυτήν!

(Στο σημείο αυτό η συνομιλία διακόπτεται απότομα γιατί ο αναγνώστης θυμάται ξαφνικά πως πρέπει να πάει να πάρει την πεθερά του από το κομμωτήριο…)

Μια ένσταση που θα μπορούσε να διατυπωθεί στο παραπάνω «σόφισμα» είναι πως η ελευθερία είναι μια αμφιλεγόμενη έννοια. Πράγματι, η πρώτη επαφή με το τσιγάρο γίνεται σχεδόν πάντα (αν και γνωρίζω κάποιες -ελάχιστες πάντως- εξαιρέσεις) σε πολύ νεαρή ηλικία. Πόσο ελεύθερος, όμως, μπορεί να θεωρείται ένας νέος ο οποίος βομβαρδίζεται καθημερινά με πρότυπα «δημοφιλίας» και σύρεται σε συμπεριφορές μιμητισμού από ανάγκη και μόνο για κοινωνική αποδοχή;

Το υπό μορφή ρητορικού ερωτήματος διατυπωμένο επιχείρημα είναι κατά βάση σωστό, κι εδώ ακριβώς υπεισέρχεται ο ρόλος πρωτίστως του γονιού, και δευτερευόντως του δασκάλου: Θα πρέπει από μικρή ακόμα ηλικία να καλλιεργηθεί στο παιδί το αίσθημα της αυταξίας, βοηθώντας το έτσι να αναπτύξει αυτόνομη συνειδητότητα. Αυτό θα το θωρακίσει απέναντι σε κοινωνικές πιέσεις -συχνά ασφυκτικές- που θα μπορούσαν να το οδηγήσουν σε (συνειδητή ή όχι) συμμόρφωση με καθιερωμένα πρότυπα, με μοναδικό αντάλλαγμα την αποδοχή από τον κοινωνικό του περίγυρο. Ο εθισμός στο κάπνισμα είναι συνέπεια ενός τέτοιου τύπου συμμόρφωσης (δυστυχώς, όμως, έχουν μπει προ πολλού και άλλες «ουσίες» στο παιχνίδι…).

Ως εκπαιδευτικός αισθάνομαι πως απέτυχα να αρθρώσω αρκούντως πειστικό λόγο κατά του καπνίσματος στις αίθουσες διδασκαλίας. Αυτό πιστοποιείται από το γεγονός ότι ουδέποτε κατέγραψα μία, έστω, περίπτωση «σωτηρίας» ανάμεσα στους μαθητές μου για εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες. Πέρυσι επισκέφθηκε τη σχολή μας, συνοδευόμενος από δύο αξιόλογους ερευνητές γιατρούς, ο Αλέξης Πολίτης (στον οποίο αναφέρθηκα παραπάνω) και έδωσε μια εντυπωσιακή διάλεξη στους φοιτητές, παρουσιάζοντάς τους με ωμό ρεαλισμό τα εφιαλτικά δεδομένα που αφορούν τις επιπτώσεις του καπνίσματος. Η αλήθεια είναι πως αυτή ήταν η πρώτη φορά που τους είδα να προβληματίζονται στα σοβαρά πάνω στο θέμα αυτό, κάποιοι μάλιστα διέκοψαν τη συνήθεια για ένα διάστημα! Για να υποκύψουν, όμως, αργότερα και πάλι στην αμφίβολη σαγήνη της…

Ήδη φτάνουν στ’ αυτιά μου οι φωνές διαμαρτυρίας πολλών αναγνωστών για το θέμα που επέλεξα και για τον διδακτισμό με τον οποίο το προσεγγίζω. Θα παρακαλέσω, εν τούτοις, τον αναγνώστη, πριν κλείσει οριστικά και με ένα ειρωνικό χαμόγελο αυτή τη σελίδα, να ξαναδιαβάσει τα στοιχεία που μας δίνει παραπάνω ο γιατρός. Μπορεί να υπάρχει ακόμα ανοιχτή γι’ αυτόν η έξοδος από το δικό του «κλαμπ των αυτοκαταστροφικών». Κι αν όχι γι’ αυτόν, ίσως για τα παιδιά του!

* Ο Κώστας Παπαχρήστου είναι εκπαιδευτικός. Διδάσκει Φυσική σε μεγάλα «παιδιά» (αυτά που μπορούν να βλέπουν ταινίες με ένδειξη «ΧΧΧ»).

Aixmi.gr

Σχόλιο από τον ιστότοπο Liantinis.org

Μόλις ειδοποιήθηκα από το YouTube για ένα σχόλιο που δημοσίευσε ο ιστότοπος φίλων του Δ. Λιαντίνη, Liantinis.org, σχετικά με το video Ο Δ. Λιαντίνης οραματίζεται την Ελλάδα των "greeklish"! Το YouTube, μάλιστα, είχε χαρακτηρίσει το σχόλιο ως "ανεπιθύμητο", πράγμα που αναίρεσα με προσωπική παρέμβαση. Δημοσιεύω, χωρίς περαιτέρω επισημάνσεις, το σχόλιο καθώς και την απάντησή μου στο YouTube: 

Από Liantinis.org:

Αυθαίρετος ο τίτλος, αυθαίρετο το συμπέρασμα. Ο Λιαντίνης εξέφρασε ένα προβληματισμό, στο πλαίσιο του μαθήματος, υπαρκτό σε πολλούς φιλολογικούς κύκλους, εντός και εκτός Ελλάδας. Μέχρι εκεί. Ούτε οραματίστηκε, ούτε εισηγήθηκε ΠΟΤΕ greeklish, σε γραπτό ή προφορικό λόγο. Άλλωστε η καταληκτήρια φράση του τα λέει όλα «γιατί ένας λόγος είναι να βάλεις το λατινικό αλφάβητο…». Η εμπάθειά σας προφανώς δεν το άκουσε. 

Απάντηση:

Οι απόψεις σας σεβαστές, και τις καταγράφω. Το να με αποκαλείτε "εμπαθή" αφορά εσάς και μόνο (προφανώς θεωρείτε εαυτούς αυθεντίες στις εκ του μακρόθεν διαγνώσεις προθέσεων και διαθέσεων...). Το σχόλιό σας είχε χαρακτηριστεί ως "ανεπιθύμητο" (δεν ξέρω πώς) και το αποχαρακτήρισα προσωπικά. Τόσο εμπαθής! 

Σημείωση: Δείτε επίσης την αξιόλογη και εμπεριστατωμένη ανάλυση που δημοσίευσε στο QUANTUM υπό μορφή σχολίου ο Γιάννης Τσάπρας, συνάδελφος Φυσικός από το Λονδίνο και θαυμαστής του Δ. Λιαντίνη. Το σεμνό του ύφος και ο τεκμηριωμένος λόγος του μόνο σε επιστήμονα θα μπορούσαν να ανήκουν! 

ΤΟ ΒΗΜΑ - Η γυναίκα στην κουπαστή και ο συμβολικός κόσμος του «Τριστάνου»

...Ίσως η σπουδαιότερη μουσική που γράφτηκε ποτέ, το μουσικό δράμα «Τριστάνος και Ιζόλδη» (Tristan und Isolde) είναι ένα έργο πολύ σύνθετο για να χωρέσει σε μια σύντομη ανάλυση. Το ορχηστρικό πρελούδιο της πρώτης πράξης θεωρήθηκε επανάσταση που γκρέμισε τα στεγανά της κλασικής μουσικής αρμονίας - αν και δεν θα πρέπει να αγνοούμε τα προφητικά κουαρτέτα του Μότσαρτ τα αφιερωμένα στον Χάυδν (όπου μάλιστα σε ένα απ’ αυτά, K 428, ακούγεται το ίδιο το θέμα του «Τριστάνου»!), όπως και τα πιανιστικά πρελούδια του Σοπέν με τις αρμονικές τους τολμηρότητες...

Διαβάστε το άρθρο...

ΤΟ ΒΗΜΑ - «Πινακίδες από Κερί»: όταν το blogging είναι Τέχνη!

Πριν κάμποσο καιρό, με αφορμή την προκλητική συμπεριφορά ενός ανώνυμου blogger εναντίον επώνυμων δημοσιογράφων της τηλεόρασης, ο Σεραφείμ Φυντανίδης είχε κάνει παρορμητικά μια καθολικά απαξιωτική δημόσια τοποθέτηση για την οποία είμαι σίγουρος πως έχει προ πολλού μετανιώσει: Αποκάλεσε το blogging «εκδίκηση της γυφτιάς» ενάντια στην επαγγελματική δημοσιογραφία!

Τον κατά τα άλλα συμπαθή βετεράνο δημοσιογράφο διαψεύδει εύκολα, ασφαλώς, μια απλή περιδιάβαση στον αχανή κόσμο των blogs, εγχώριων και διεθνών. Αποτελώντας κι ο ίδιος μέρος αυτού του κόσμου, δεν θα αποδυθώ σε περιττές προσπάθειες υπεράσπισης του χώρου μου. Θα εστιάσω μόνο την προσοχή μου σε ένα από τα ποιοτικότερα blogs της χώρας, προτείνοντας στους αναγνώστες του «Βήματος» να βιώσουν τη μαγεία του!

Διαβάστε τη συνέχεια...