(Αναδημοσίευση από ΤΟ ΒΗΜΑ)
Μου το ανέφερε κοντινό μου πρόσωπο που πήγε ως την πόρτα της Κόλασης με την «Γκέμμα» υπό μάλης –και ευτυχώς γύρισε πίσω σώο, έστω και χωρίς αυτήν! Κατά τη διάρκεια δείπνου σε φιλικό σπίτι, επιχείρησε να αρθρώσει υποψία κριτικής για τον συγγραφέα του βιβλίου. Για να εισπράξει την αυστηρή ματιά παρισταμένου –και άκρως μορφωμένου- φιλολόγου, και την παρατήρηση πως «με τέτοιες μορφές δεν έχουμε το δικαίωμα να καταπιανόμαστε και να τις αμφισβητούμε»! Μια ανάλογη αντίδραση (ακόμα πιο επιθετική, μάλιστα) εισέπραξε ο γράφων από πρώην φοιτήτρια –και θαυμάστρια στα όρια της ειδωλολατρίας- του εν λόγω συγγραφέως και εκπαιδευτικού...
Η γοητεία είναι, ασφαλώς, χάρισμα γι’ αυτόν που την φέρει. Το κατά πόσον είναι ευλογία για κείνον στον οποίο ασκείται, είναι ένα άλλο ζήτημα. Στην περίπτωση ενός δασκάλου, η ελκυστική προσωπικότητά του καθιστά τον μαθητή πιο δεκτικό, άρα πιο «ευάλωτο» στα μηνύματα. Αυτό υπό «κανονικές» συνθήκες είναι επιθυμητό, αφού η αγάπη για το δάσκαλο συνήθως γίνεται κι αγάπη για το γνωστικό αντικείμενο. Η σχέση χαρισματικού δασκάλου-δεκτικού μαθητή αρχίζει να γίνεται προβληματική απ’ τη στιγμή που ο πρώτος περνάει στον δεύτερο μηνύματα που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «αρνητικά». Αν και ο τελευταίος όρος δεν επιδέχεται μονοσήμαντη ερμηνεία, ως θετικό μήνυμα θα χαρακτηρίζαμε εκείνο που ωθεί τον μαθητή να ανακαλύψει και να αξιοποιήσει στο μέγιστο βαθμό τις δημιουργικές του δυνάμεις. Προϋπόθεση δημιουργικότητας, ασφαλώς, είναι η αγάπη για την ίδια τη ζωή, και η καταπολέμηση αισθημάτων ματαιότητας που συχνά οδηγούν ακόμα και σε αυτοκαταστροφικές επιλογές.
Από αυτή την άποψη, ο αναμφισβήτητα χαρισματικός Δ. Λιαντίνης υπήρξε ένας «επικίνδυνος» παιδαγωγός. Στο τελευταίο και σημαντικότερο βιβλίο του «Γκέμμα», που το άφησε ως παρακαταθήκη σοφίας στις μελλοντικές γενιές, ανακαλύπτει κανείς μηνύματα που κάνουν τον αναγνώστη ν’ ανατριχιάσει! Δεν θα σταθούμε τόσο στον εμπαθή, σχεδόν ρατσιστικό αντισημιτισμό του (σελ.115), στη χυδαία αντιμετώπιση όσων έχουν αντίθετη άποψη μ’ εκείνον σε θέματα μεταφυσικής (σελ.183), ή στην υπεροπτική απαξίωσή του απέναντι σ’ εκείνους που δεν κατέκτησαν θέση στο πάνθεον των «τιμημένων επωνύμων» (σελ.101). Θα εκφράσουμε, όμως, αποτροπιασμό για ιδέες που ευθέως ωθούν στην αυτοκαταστροφή και την άρνηση της ζωής. Και ο σπόρος της νοσηρότητας εύκολα βλασταίνει σε έναν εύθραυστο και παραπαίοντα ψυχισμό...
Απ’ όσα εκτίθενται στο βιβλίο, θα σταθούμε επιγραμματικά σε τρία σημεία:
1. Την κατά βάση θρησκοληπτική αντίληψη (αν και ο συγγραφέας απεχθανόταν τη θρησκεία!) πως κάθε χαρά θα πρέπει να τιμωρείται με ισόποση λύπη, αλλιώς η ζωή θα είναι «αφύσικη» και «ψεύτικη ως τη ρίζα της», επισύροντας τον «αφανισμό απ’ τον πλανήτη» (σελ.145).
2. Το νοσηρό δόγμα ότι στον πυρήνα κάθε ουσιαστικής ερωτικής σχέσης οφείλει να φωλιάζει η καταστροφή, η συμφορά κι ο θάνατος, αλλιώς ο έρωτας είναι «θέμα της κωμωδίας» (σελ.14)!
3. Την συγκεκαλυμμένη πρόταση ευθανασίας «μετά τα σαράντα», αφού το μόνο που απομένει πλέον στον άνθρωπο είναι η «παραλυσία και αθλιότητα των γηρατειών» (σελ.218).
Απόψεις σαν τις παραπάνω (και άλλες που, λόγω ελλείψεως χώρου, δεν εκτίθενται εδώ) απαξιώνουν την ίδια τη ζωή, ηρωοποιούν την αυτοκαταστροφή και κατ’ ουσίαν γελοιοποιούν την αναζήτηση της ευτυχίας. Όσο κι αν ακούγεται ιερόσυλο, μας παραπέμπουν στον εξοντωτικό δογματισμό θεωριών περί «αρίας φυλής». Η μόνη, ίσως, ηθική τους δικαίωση (αν όχι απλά δικαιολόγηση) βρίσκεται στον πυρετό της παραφροσύνης. Και σπεύδω εδώ, πριν προκαλέσω την μήνιν του αναγνώστη, να επικαλεστώ τον ίδιο τον Λιαντίνη: «Όλοι οι σπουδαίοι άνθρωποι της γης, όσοι προσέγγισαν δηλαδή το βυθό της αλήθειας για τη φύση και για τη ζωή, υπήρξαν σχιζοφρενικοί. Είναι απλός και κοινός και αρχαίος ο λόγος ότι μεγαλοφυΐα σημαίνει παραφροσύνη» (Γκέμμα, σελ.137)!
ΤΟ ΒΗΜΑ
Αγαπητέ κ. Παπαχρήστου,
ΑπάντησηΔιαγραφήΕίναι πολλοί αυτοί που έχουν κατανοήσει έτσι το Λιαντίνη. Κι όταν βέβαια κάτι έχει κατανοηθεί λανθασμένα, τα συμπεράσματα που συνάγονται είναι άτοπα και, όταν πρόκειται για τόσο σοβαρά θέματα, ενίοτε προκαλούν μένος και αποτροπιασμό. Νομίζω οτι το παρόν κείμενό σας αποτελεί ευκαιρία να κοιτάξουμε προσεκτικά τις θέσεις του Λιαντίνη.
Συγκεκριμένα αναφέρετε τις εξής κατηγορίες, όπως το διαβάζω: 1) Ο Λιαντίνης ήταν παράφρων. (απ' τον τίτλο του άρθρου - καί στον επίλογο) 2) Ο Λιαντίνης καταχράστηκε την ιδιότητά του ώς δάσκαλος μεταδίδοντας αρνητικά μηνύματα στους μαθητές του (παρ. 2) 3) Ήταν επικίνδυνος παιδαγωγός (παρ. 3) 4) Ήταν αντισημίτης (παρ. 3) 5) περιφρονούσε όσους είχαν αντίθετη άποψη σε θέματα μεταφυσικής (παρ. 3) 6) δέν εκτιμούσε τη αξία της ζωής των μή επώνημων της ιστορίας (παρ.3) 7) ήταν αρνητής της αξίας της ζωής και οι ιδέες του οδηγούν εύθραυστες προσωπικότητες στην αυτοκαταστροφή (παρ 3.) 8 ) Κριτική στη θέση 'κάθε χαρά θα πρέπει να τιμωρείται με ισόποση λύπη' ώς θρησκόληπτης (αναφέρεται ως σημείο 1 στο κείμενο) 9) Χαρακτηρισμός της φράσης 'στον πυρήνα κάθε ουσιαστικής ερωτικής σχέσης οφείλει να φωλιάζει η καταστροφή, η συμφορά κι ο θάνατος' ώς νοσηρής και δογματικής (σημείο 2) 10) Χαρακτηρισμός ώς 'Πρόταση ευθανασίας' των δύο φράσεων στη σελ.218 της Γκέμμας 'οσα μεγαλεία κι άν ζήσει κανείς...αθλιότητα των γερατειών΄. 11) Ο Λιαντίνης απαξιώνει τη ζωή (επίλογος) 12) ηρωποιεί την αυτοκαταστροφή (επίλογος) 13) γελοιοποιεί την αναζήτηση της ευτυχίας (επίλογος) 14) Οι απόψεις του παραπέμπουν στον εξοντωτικό δογματισμό θεωριών περί «αρίας φυλής» (επίλογος). 14 σημεία λοιπόν.
Οι απόψεις που ακολουθούν είναι αυστηρά προσωπικές - όπως εγώ αντιλαμβάνομαι τις θέσεις του Λιαντίνη. Έχει σημειωθεί επανηλλημένως ότι το έργο του Λιαντίνη είναι ποιητικό-φιλοσοφικό. Αυτό σημαίνει σε απλά ελληνικά ότι οι έννοιες που πραγματεύεται υφίστανται και συνυπάρχουν σε πολλαπλά επίπεδα. Δέν είναι πάντα αυτό που φαίνονται. Και για να το προσδιορίσουμε μαθηματικά, ο Λιαντίνης μιλάει με παραγώγους και ολοκληρώματα ενώ σπανίως αναφέρεται σε αυτές καθαυτές τις συναρτήσεις.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑς δούμε όμως ένα-ένα τα συγκεκριμένα σημεία που αναφέρονται στο κείμενό σας κι ας εξετάσουμε άν πράγματι και κατα πόσον στέκει η κριτική που ασκείτε στις ιδέες και το πρόσωπο του Λιαντίνη.
1) Ο Λιαντίνης ήταν παράφρων. (απ' τον τίτλο του άρθρου - καί στον επίλογο)
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια να αποφανθούμε σωστά εδώ πρέπει να ορίσουμε τον όρο, και η παραφροσύνη είναι μιά αρκετά δύσκολη έννοια ο ορισμός της οποίας έχει μεταλλαχθεί πολλάκις στους ιστορικούς χρόνους. Ένας ορισμός, όχι βέβαια απόλυτος, τον οποίο μεταχειρίζεται και ο Λιαντίνης, είναι ο εξής: σύνολο συγκεκριμένων συμπεριφορών που αντιβαίνουν στα κατεστημένα πρότυπα. Υπο αυτή την έννοια, ναί ήταν παράφρων. Όπως επίσης κι ο Einstein, ο Newton ο Schrödinger αλλά και ο Mozart, ο Beethoven και πολλοί άλλοι που έσπρωξαν την ιστορία σε νέες κατευθύνσεις αμφισβητώντας το status quo. Ενας άλλος ορισμός, τον οποίο χρησιμοποιεί ο αρθρογράφος για το πρόσωπο του Λιαντίνη, είναι ο εξής: έλλειψη λογικής συνοχής. Δηλαδή στερούνται λογικής συνοχής οι θέσεις του Λιαντίνη, λέει η κατηγορία. Και Λογική, συμφωνα με το φιλοσοφικό αλλά και το μαθηματικό ορισμό, είναι συνέπεια σκέψεως -ή αλλιώς -συμβατότητα πεποιθήσεων. Κι οι απόψεις του Λιαντίνη μπορεί μέν να ήταν ασυνήθιστες, αλλά ήταν συμβατές μεταξύ τους.
2) Ο Λιαντίνης καταχράστηκε την ιδιότητά του ώς δάσκαλος μεταδίδοντας αρνητικά μηνύματα στους μαθητές του (παρ. 2) /3) Ήταν επικίνδυνος παιδαγωγός (παρ. 3)
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ στόχος της Γκέμμας δέν είναι εκπαιδευτικός, τουλάχιστον όχι πρωτίστως. Για να κρίνει κανείς το έργο του ώς εκπαιδευτικού, μελετώντας δηλαδή τον τρόπο και τη προσέγγισή του, θα πρέπει να διαβάσει το Homo Educantus (Φιλοσοφία της αγωγής) και τα ΕΛΛΗΝΙΚΑ. Θα πρέπει επίσης να προσεγγίσει τους μαθητές του και να τους ρωτήσει τι μηνύματα και τί εκπαίδευση θεωρούν ότι έλαβαν απ’ το Λιαντίνη. Θα δεί τότε οτι για το μεγαλύτερο μέρος αυτών, άνοιξε τους ορίζοντες, κέντρισε την περιέργεια, τους έδωσε κίνητρα να ψάξουν και να ψαχτούν, να ριχτούν στη ζωή με πάθος και μεράκι. Υπάρχουν βέβαια και μαθητές του που δέν τους ‘άγγιζε’ ο τρόπος διδασκαλίας του (και γνωρίζω προσωπικά τουλάχιστον ένα), αλλά αποτελούσαν μειοψηφία και ουδέποτε έλαβαν αρνητικά μηνύματα για την αξία της ζωής. Τότε γιατί έφυγε αυτοθέλητα; Είχε κατάθλιψη; Ήταν ψυχικά διαταραγμένος; Μα το γράφει ξεκάθαρα στο αποχαιρετηστήριο γράμμα στην κόρη του ‘Η τελευταία μου πράξη έχει το νόημα της διαμαρτύρησης για το κακό που ετοιμάζουμε εμείς οι ενήλικοι στις αθώες νέες γενεές που έρχουνται. Ζούμε τη ζωή μας τρώγοντας τις σάρκες τους. Ένα κακό αβυσσαλέο στη φρίκη του. ‘ Τί σημαίνει αυτό; Ήταν θέση αλλαζονική; Ενέργεια ναρκισσισμού; Όχι. ¨Όπως γράφει ο ίδιος είναι ένδειξη διαμαρτυρίας. Όταν θιβετιανοί μοναχοί αυτοπυρπολούνται ώς ένδειξη διαμαρτυρίας για την Κινέζικη κατοχή του Θιβέτ, θεωρείται τραγική πράξη – ουδέποτε τους χαρακτήρησαν αλλαζόνες. Είναι η ελευθερία του Θιβέτ πίο σεβαστός σκοπός απο την υφιστάμενη τραγική κατάσταση που περιγράφει ο Λιαντίνης στο αποχαιρετιστήριο γράμμα του ; Την τελευταία πράξη του λοιπόν την αντιλαμβάνομαι ώς εξής: όσο η ανθρωπότητα θα καταστρέφει το μέλλον των παιδιών της – όσο δηλαδή η φύση της θα είναι περισσότερο ζωώδης και λιγότερο ανθρώπινη – δέν έχει χώρο για ανθρώπους σάν κι εμένα. Σημειωτέον οτι δέν προσπαθεί ο ίδιος να κάνει αξιολόγηση του έργου του – ούτε του ιδίου του ατόμου του. Την κρίση για το ποιόν του ατόμου του την αφήνει στους αναγνώστες του - θα κριθεί απο το έργο που άφησε. Άν κάτι υπογραμμίζει η πράξη του, είναι η επιτακτική ανάγκη να κάνουμε ότι περνάει απ' τις δυνάμεις μας να αλλάξουμε τα κακώς κείμενα - ο καθένας στο πόστο του.
4) Ήταν αντισημίτης (παρ. 3)
ΑπάντησηΔιαγραφήΓιά σταθείτε βρε παιδιά. Ήταν όντως αντισημίτης; Στέκει τόσο βαρυά κατηγορία; Μή βιάζεσται να τον τσουβαλιάσετε μαζί με ελληναράδες και χρυσαυγίτες – κι ας τον ανεβάζουν στους ιστοτόπους τους ώς ΄δικό΄τους. Πρόκειται για παρανόηση τεραστίων διαστάσεων. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο Λιαντίνης πράγματι σπάει κόκκαλα, αλλά δε κάνει διακρίσεις. Μεταχειρίζεται κατά τον ίδιο ανελέητο τρόπο νεοέλληνες , ρωμαίους, τούρκους και αμερικάνους. Παράλληλα αποκαλεί τον εβραϊκό πολιτισμό ‘μέγα’ και ΄βαθύ’ (και σημειώνει οτι κυριολεκτεί, δέν ειρωνεύεται) ενώ αναφέρεται με σεβασμό και θαυμασμό σε μεγάλες προσωπικότητες εβραϊκης καταγωγής του 20ου αιώνα– πώς συνάδουν αυτές οι θέσεις; Μήπως φάσκει κι αντιφάσκει; Η όχι; Με απλά λόγια, κατανοητά, ο Λιαντίνης όταν λέει εβραίοι εννοεί τον αρχαίο εβραϊκό πολιτισμό που παρέδωσε στην ανθρωπότητα, με τη χριστιαννική του μετάλλαξη, την Παλαιά Διαθήκη και πού τελικά οδήγησε στον Ευρωπαϊκό Μεσαίωνα. Τα ‘χίλια χρόνια σκότους’. Όταν λέει έλληνες και αναφέρεται στους αρχαίους έλληνες, εννοεί τον ελληνικό πολιτισμό (στο απόγειό του) , όχι τους ελληνιστικούς χρόνους, του οποίου η επαν-ανακάλυψη επέτρεψε στην Ευρώπη να αναδυθεί ξανά απ’ τα σκοτάδια και να ζήσει την Ευρωπαϊκή αναγέννηση. Οι όροι ‘έλληνας ‘ και ‘εβραίος΄ λοιπόν χρησιμοποιούνται ώς ταυτότητες πολιτισμού και κοσμοθεωρίας. (Διαβάστε και τις θέσεις της Λιλής Ζωγράφου στο αυτό θέμα στην ‘Αντιγνώση’). Μα το λέει ξεκάθαρα κι ο ίδιος ‘’οχι απο εθνικό μίσος, αλλά απο αντιπαράθεση κοσμοθεωριών’.
5) περιφρονούσε όσους είχαν αντίθετη άποψη σε θέματα μεταφυσικής (παρ. 3)
ΑπάντησηΔιαγραφήΤους στενόμυαλους και πνευματικά οκνηρούς περιφρονούσε. Οι απόψεις του δέ διαφέρουν ριζικά απο τον ουμανισμό του Richard Dawkins (‘Η περι Θεού αυταπάτη’) μόνο που τις είχε εκφράσει μιά δεκαετία νωρίτερα. Σημειωτέον ότι η σύντροφός του ήταν (και είναι) θεολόγος. Ο θεός στον οποίο αναφέρεται ο Λιαντίνης είναι ο θεός στον οποίο αναφέρεται κι ο Einstein.
6) δέν εκτιμούσε τη αξία της ζωής των μή επώνυμων της ιστορίας (παρ.3)
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτο ίδιο κεφάλαιο στο οποίο βασίζεται ο αρθρογράφος για την κατηγορία του, γράφει ο Λιαντίνης (σελ 94) ‘ Γιά προσπάθησε όμως να ιδείς έναν έναν .. τους ενενήντα χιλιάδες στρατιώτες που πάγωσαν στο Στάλινγκραντ; Και που ο καθένας τους σαν ύπαρξη βαραίνει όσο ο Ουάρρων και ο φον Πάουλους!’ Δηλαδή το δυναμικό της ζωής σε όλους είναι ίδιο. Η διαφορά έγκειται λοιπόν
όχι ως προς το εγγενές περιεχόμενο αλλά ώς πρός την πλήρωση αυτού.
7) ήταν αρνητής της αξίας της ζωής/(απαξιώνει τη ζωή) και οι ιδέες του οδηγούν εύθραυστες προσωπικότητες στην αυτοκαταστροφή (παρ 3.)
ΑπάντησηΔιαγραφήΒεβαίως και δέν ήταν αρνητής της αξίας της ζωής. Πρόκειται για μέγιστη παρανόηση. Σε όλα του τα βιβλία και σεμινάρια τονίζει την αξία της.
8 ) Κριτική στη θέση 'κάθε χαρά θα πρέπει να τιμωρείται με ισόποση λύπη' ώς θρησκόληπτης (αναφέρεται ως σημείο 1 στο κείμενο)
ΑπάντησηΔιαγραφήΕίναι έκφραση ποιητική. Δέ πρόκειται για μαθηματική εξίσωση. Σε απλά ελληνικά υποστηρίζει την εξής ευκολονόητη και αυταπόδεικτη θέση: κάθε ζωή έχει μεγάλες χαρές αλλά και μεγάλες λύπες. Το να επικεντρονώμαστε στις πρώτες και να αρνούμεθα πεισματικά την ύπαρξη των δεύτερων απλά αναβάλλει περιστασιακά την άφιξή τους και αυξάνει το φόβο της στιγμής της έλευσης των ψυχολογικών αποτελεσμάτων τους– και σάν έρχονται όλες μαζί τα αποτελέσματα είναι καταστροφικά. Να μαθαίνουμε απο τα παθήματά μας και να μή κρυβόμαστε πίσω απ'το δάχτυλό μας.
9) Χαρακτηρισμός της φράσης 'στον πυρήνα κάθε ουσιαστικής ερωτικής σχέσης οφείλει να φωλιάζει η καταστροφή, η συμφορά κι ο θάνατος' ώς νοσηρής και δογματικής (σημείο 2)
ΑπάντησηΔιαγραφήΑναφέρεται κατα πρώτον στο ανεκπλήρωτο του έρωτα και κατα δεύτερον στην τρομακτική δύναμή του, που δημιουργεί ζεύγος σύνθεσης-αποσύνθεσης με το θάνατο. Δέ θυμόμαστε τον έρωτα του Μήτσου και της Άννας, αλλά θυμόμαστε τα ονόματα Ρωμαίος και Ιουλιέττα. Γιατί; Γιατί ο έρωτάς τους δέν έζησε για να πραγματωθεί , δέν είχε την ευκαιρία να φθίνει με τα χρόνια - και έσβησε τραγικά στο ζενίθ του. Τόσα παραδείγματα υπάρχουν στην παγκόσμια λογοτεχνία.
10) Χαρακτηρισμός ώς 'Πρόταση ευθανασίας' των δύο φράσεων στη σελ.218 της Γκέμμας 'οσα μεγαλεία κι άν ζήσει κανείς...αθλιότητα των γερατειών΄.
ΑπάντησηΔιαγραφήEίναι ρήση του Ντοστογιέβσκι που αναφέρει ο Λιαντίνης. Απλά αναφέρει το προφανές χωρίς ωραιοποιήσεις. Την αθλιότητα των γηρατειών χλευάζει κι ο Woody Allen, πρόταση ευθανασίας κάνει κι αυτός;
Οι παραπάνω απαντήσεις νομίζω καλύπτουν και τα τελευταία σημεία που εγείρει το άρθρο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΝα είστε καλά,
Γιάννης (επίσης φυσικός)
Αγαπητέ συνάδελφε Γιάννη,
ΑπάντησηΔιαγραφήΑν και, όπως είναι φανερό, οι απόψεις μας για τον Λιαντίνη είναι εκ διαμέτρου αντίθετες, βρίσκω την ανάλυσή σας πολύ αξιόλογη! Προτείνω να συνθέσετε τα τμήματα και να στείλετε ένα άρθρο προς δημοσίευση στο "Βήμα" (Γνώμες αναγνωστών), σημειώνοντας ότι είναι απάντηση στο δικό μου άρθρο (δώστε οπωσδήποτε το σχετικό link). Θα χαρώ να το διαβάσω, έστω κι αν αντικρούει τις απόψεις μου!
Κώστας Παπαχρήστου
Ευχαριστώ για την απάντηση. Αν συμφωνούσαμε βέβαια δέ θα είχαμε λόγο να ανταλλάξουμε απόψεις επι του θέματος. Το άρθρο σας εκφράζει μια ερμηνεία του έργου του Λιαντίνη που φαίνεται να είναι αρκετά δημοφιλής και που φυσικό είναι να εξοργίζει ανθρώπους που έχουν ιδέες προοδευτικές και ουμανιστικές ενώ παράλληλα ιντριγκάρει εξτρεμιστές εθνικιστές και μισαλλόδοξους. Ερμηνεία που, κατά τη γνώμη μου, είναι -αν όχι εντελώς λανθασμένη, τουλάχιστον ελλιπής. Γι' αυτό το άρθρο σας αποτέλεσε κίνητρο να καθίσω να γράψω κι εγώ πώς κατανοώ το κείμενο και να εκθέσω την άποψη ότι ο Λιαντίνης ουδέποτε ανήκε στους τελευταίους. Θα πρότεινα να κοιτάξετε, άν έχετε χρόνο, τα Ελληνικά του ή το Homo Educantus, γιατί εκεί εκθέτει πιό καθαρά την προσεγγισή του σε θέματα αγωγής.
ΑπάντησηΔιαγραφήΧαιρετισμούς απο το Λονδίνο,
Γιάννης Τσάπρας
Να σημειώσω επίσης οτι δέν υπήρξα μαθητής του Λιαντίνη, απ' τα βιβλία του τον γνώρισα όπως κι εσείς (εκ των οποίων μόνο τα τρία που προανέφερα έχω διαβάσει).
ΑπάντησηΔιαγραφή