Το "σωματίδιο του Θεού" παιδεύει τους επιστήμονες...

Συνεδριάζει το Δεκέμβριο το διοικητικό συμβούλιο του CERN

Όσο στενεύει ο κύκλος των ερευνών γύρω από το μποζόνιο του Χιγκς, το λεγόμενο και «σωματίδιο του Θεού», τόσο λιγοστεύουν και οι πιθανότητες να βρεθεί, κάτι που, εάν επιβεβαιωθεί, θα αναγκάσει τους φυσικούς να ξανασκεφτούν όλο το θεωρητικό οικοδόμημά τους.

Ο εκπρόσωπος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Πυρηνικών Ερευνών CERN Τζέιμς Γκίλις ξεκαθάρισε ότι οι μέχρι τώρα έρευνες των ομάδων ATLAS και CMS του μεγάλου επιταχυντή έχουν αποκλείσει το σωματίδιο-φαντομάς να έχει μάζα μεγαλύτερη των 141 GeV (γιγαηλεκτρονιοβόλτ) ή μικρότερη των 11 GeV. Έτσι, έχει απομείνει ένα εύρος 114-141 GeV, στο οποίο έχουν πλέον επικεντρωθεί οι έρευνες. Αν ούτε σε αυτό το εύρος μάζας βρεθεί το σωματίδιο, τότε αρχίζουν τα δύσκολα για το «Καθιερωμένο Μοντέλο» της σωματιδιακής φυσικής.

Αρκετοί επιστήμονες θεωρούν πιθανό ότι έως στα μέσα Δεκεμβρίου θα έχει ουσιαστικά διαφανεί (είτε υπάρξουν οι σχετικές επίσημες επιστημονικές δημοσιεύσεις, είτε όχι) κατά πόσο το μποζόνιο (την ύπαρξη του οποίου πρότεινε ο Βρετανός φυσικός Πίτερ Χιγκς πριν από περίπου τέσσερις δεκαετίες) είναι μία χίμαιρα. Σε αυτή την περίπτωση, θα πρέπει επειγόντως να αναζητηθεί ένας άλλος μηχανισμός που να εξηγεί με διαφορετικό τρόπο πώς η ύλη απέκτησε μάζα στις απαρχές δημιουργίας του σύμπαντος, πριν από περίπου 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια, όταν πιστεύεται ότι συνέβη το Big Bang.

Το διοικητικό συμβούλιο του CERN θα συνεδριάσει στις 12 έως 16 Δεκεμβρίου και τότε είναι πιθανό να υπάρξουν οι πρώτες εκτιμήσεις για την ύπαρξη ή όχι του σωματιδίου, με πιθανότητες ακρίβειας 90-95%, αν και η οριστική απάντηση αναμένεται να δοθεί εντός του 2012.

Ακόμα πάντως και ο γενικός διευθυντής του CERN, ο Γερμανός φυσικός Ρολφ Χόγιερ, έχει ήδη δηλώσει ότι το μποζόνιο μπορεί να μην υπάρχει.

(Πηγή: Newsbeast)

Προσοχή: Πιθανώς ιός στο Facebook!

Επίθεση υπό έρευνα
Πορνογραφικές και βίαιες εικόνες εισβάλλουν σε λογαριασμούς στο Facebook

Νέα Υόρκη
Οι υπεύθυνοι του Facebook επιβεβαίωσαν την Τρίτη ότι οι λογαριασμοί πολλών χρηστών μεταδίδουν εν αγνοία τους πορνογραφικές, βίαιες ή αποκρουστικές εικόνες, πιθανώς εξαιτίας κάποιου άγνωστου προς το παρόν ιού.

Οι πρώτες αναφορές χρηστών για την «πορνογραφική επίθεση» εμφανίστηκαν στο Διαδίκτυο πριν από μερικές μέρες, δείχνουν όμως να έχουν αυξηθεί ραγδαία από το βράδυ της Δευτέρας, αναφέρει το ZDnet.

«Η προστασία των ανθρώπων που χρησιμοποιούν το Facebook από spam και κακόβουλο περιεχόμενο είναι πρώτη προτεραιότητα για μας [....] Πρόσφατα καταγράψαμε αύξηση των αναφορών. Ερευνούμε και αντιμετωπίζουμε το θέμα» δήλωσε την Τρίτη ο εκπρόσωπος του Facebook Άντριου Νόις.

Σύμφωνα με το BBC, «χιλιάδες» χρήστες του Facebook σχολιάζουν το πρόβλημα στο Twitter. «Ανακάλυψα ένα νέο πορνογραφικό δικτυακό τόπο. Λέγεται Facebook» γράφει ένας από αυτούς.

Άλλοι αναφέρουν ότι αναγκάστηκαν να απενεργοποιήσουν τα προφίλ τους όταν είδαν φωτογραφίες πτωμάτων ή κακοποιημένων ζώων.

Όπως αναφέρει ο Γκράαμ Κλάλεϊ, σύμβουλος ασφάλειας υπολογιστών στην εταιρεία Sophos, οι μολυσμένοι λογαριασμοί μπορούν να μεταδίδουν τις ακατάλληλες εικόνες στους «φίλους» του χρήστη ακόμα κι αν ο ίδιος δεν τις βλέπει στο προφίλ του.

Παραμένει αδιευκρίνιστο τι προκαλεί την πορνογραφική καταιγίδα, πιθανώς όμως πρόκειται για κάποιον ιό, o οποίος ενεργοποιείται όταν ο χρήστης κλικάρει φαινομενικά αθώους συνδέσμους που ανοίγουν κερκόπορτες.

Μια άλλη θεωρία είναι ότι πρόκειται για επίθεση που είχαν προαναγγείλει οι «χακτιβιστές» Anonymous, ωστόσο εκπρόσωποι της οργάνωσης διαβεβαίωσαν ότι αυτό δεν ευσταθεί.

Για τον Γκράαμ Κλάλεϊ της Sophos, το τελευταίο περιστατικό είναι πιθανό να έχει συνέπειες για το Facebook. «Αυτό ακριβώς είναι το είδος του προβλήματος που μπορεί να αναγκάσει τον κόσμο να φύγει από τον δικτυακό τόπο.»

(Πηγή: in.gr)

Αποχαιρετώντας για πάντα το «κλαμπ των αυτοκαταστροφικών»!

Το σημερινό άρθρο έχει κάθε κακή πρόθεση να είναι προκλητικό απέναντι σε μια μεγάλη (δυστυχώς) μερίδα αναγνωστών. Πιο προκλητικό ακόμα κι από έναν ισχυρισμό, π.χ., ότι η κυρία Μέρκελ και η κυρία Λαγκάρντ θα μπορούσαν άνετα να βγουν Σταρ Ελλάς αν καταδέχονταν να κατέβουν υποψήφιες! Ή, ότι θα έπρεπε δια νόμου στην Ελλάδα να έχουν δικαίωμα ψήφου μόνο οι οπαδοί της ΑΕΚ (στους οποίους, όλως τυχαίως, ανήκει και ο γράφων)!

Βγαίνοντας από την πλαϊνή πόρτα του κτιρίου των διδακτηρίων στη σχολή όπου διδάσκω, θα συναντήσει κανείς στα διαλείμματα αυτό που έχω ονομάσει «το κλαμπ των αυτοκαταστροφικών». Είναι οι μαθητές μου που επιδίδονται στο σπορ του καπνίσματος. Όταν περνώ, με κοιτούν με νόημα περιμένοντας στωικά τις νουθεσίες μου που, όπως και δεκάδες προηγούμενες, είναι καταδικασμένες να πέσουν στο απόλυτο κενό. Νουθεσίες που δεν σχετίζονται με διάθεση στείρας ηθικολογίας, αλλά με επίγνωση εφιαλτικών στατιστικών δεδομένων...

Τα παρακάτω στοιχεία τα δανείζομαι από ένα σημαντικό άρθρο[1] του φίλου μου γιατρού Αλέξη Πολίτη:

- Μια μικρή ελληνική πόλη ξεκληρίζεται ετησίως στην Ελλάδα από το κάπνισμα (14.000 νεκροί από καρδιαγγειακά και αναπνευστικά νοσήματα, καθώς και διάφορα είδη καρκίνου συσχετιζόμενα με το τσιγάρο).

- Η πρόβλεψη για τον 21ο αιώνα είναι 1 δισεκατομμύριο θάνατοι παγκοσμίως αποδιδόμενοι στο κάπνισμα!

- Οι Έλληνες που καπνίζουν, αν ήταν κόμμα, με τον ισχύοντα εκλογικό νόμο θα εκλέγονταν κυβέρνηση με αυτοδυναμία (42%)!

- Το 80% των παιδιών που έχουν γονείς καπνιστές, θα καπνίσουν.

- Η εξάρτηση από τη νικοτίνη είναι 10 φορές μεγαλύτερη από την αντίστοιχη της ηρωίνης.

- Οι μισοί από τους εφήβους που ξεκίνησαν το κάπνισμα και συνεχίζουν για το υπόλοιπο της ζωής τους, θα πεθάνουν από τον καπνό…

Δυστυχώς, όπως μας διδάσκει η ίδια η πραγματικότητα, η γνώση αυτών των τρομακτικών δεδομένων δεν είναι αρκετή για να πείσει τον μέσο καπνιστή να διακόψει κάθε σχέση μ’ αυτή την καταστροφική συνήθεια, ακόμα κι όταν δει τις επιπτώσεις της σε πρόσωπα του κοντινού του περιβάλλοντος.

Θέλοντας συνειδητά να προκαλέσω τον καπνιστή αναγνώστη, παραθέτω τον ακόλουθο φανταστικό διάλογο μαζί του:

Εγώ: Όποιος καπνίζει είναι ηλίθιος, κι αυτό μπορώ να σου το αποδείξω! 

Αναγνώστης: Για πρόσεξε τα λόγια σου! Τι θες να πεις;

Εγώ: Λοιπόν, περίγραψέ μου τα πρωταρχικά σου αισθήματα όταν ήρθες για πρώτη φορά σε επαφή με το τσιγάρο. Αναφώνησες, μήπως, «ω, τι υπέροχη εμπειρία, πώς δεν την είχα ανακαλύψει τόσον καιρό»;

Αναγνώστης: Καλά, πλάκα μου κάνεις; Ξέρεις κανέναν που να του άρεσε το τσιγάρο από την πρώτη ρουφηξιά; Είχα όμως τη θέληση και επέμεινα μέχρι που τελικά κατάφερα να το συνηθίσω. Τώρα πια δεν κάνω χωρίς αυτό!

Εγώ: Ωραία. Πες μου τώρα αν γνωρίζεις έναν ευφυή άνθρωπο ο οποίος, ενώ δοκίμασε, υπό καθεστώς απόλυτης ελευθερίας, μια εμπειρία που δεν του φάνηκε ευχάριστη, επέλεξε εντούτοις να την ξαναβιώσει με σκοπό να εξαρτηθεί απ’ αυτήν!

(Στο σημείο αυτό η συνομιλία διακόπτεται απότομα, γιατί ο αναγνώστης θυμάται ξαφνικά πως πρέπει να πάει να πάρει την πεθερά του από το κομμωτήριο...)

Μια ένσταση που θα μπορούσε να υπάρξει στο παραπάνω «σόφισμα» είναι πως η ελευθερία είναι μια αμφιλεγόμενη έννοια (δείτε, για παράδειγμα, τα σχετικά άρθρα[2,3]). Πράγματι, η πρώτη επαφή με το τσιγάρο γίνεται σχεδόν πάντα (αν και γνωρίζω κάποιες -ελάχιστες πάντως- εξαιρέσεις) σε πολύ νεαρή ηλικία. Πόσο ελεύθερος, όμως, μπορεί να θεωρείται ένας νέος ο οποίος βομβαρδίζεται καθημερινά με πρότυπα «δημοφιλίας» και σύρεται σε συμπεριφορές μιμητισμού από ανάγκη και μόνο για κοινωνική αποδοχή; Το υπό μορφή ρητορικού ερωτήματος διατυπωμένο επιχείρημα είναι κατά βάση σωστό, κι εδώ ακριβώς υπεισέρχεται ο ρόλος πρωτίστως του γονιού, και δευτερευόντως του δασκάλου: Θα πρέπει, από μικρή ακόμα ηλικία, να καλλιεργηθεί στο παιδί το αίσθημα της αυταξίας, έτσι ώστε να βοηθηθεί να αναπτύξει αυτόνομη συνειδητότητα. Αυτό θα το θωρακίσει απέναντι σε κοινωνικές πιέσεις -συχνά ασφυκτικές- που θα μπορούσαν να το οδηγήσουν σε (συνειδητή ή όχι) συμμόρφωση με καθιερωμένα πρότυπα, με μοναδικό αλλά αναγκαίο αντάλλαγμα την αποδοχή από τον κοινωνικό του περίγυρο. Ο εθισμός στο κάπνισμα είναι συνέπεια ενός τέτοιου τύπου συμμόρφωσης (δυστυχώς όμως έχουν μπει και άλλες «ουσίες» στο παιχνίδι...).

Ως εκπαιδευτικός αισθάνομαι εν μέρει αποτυχημένος, αφού -εξ όσων τουλάχιστον γνωρίζω- δεν κατόρθωσα ποτέ να πείσω έστω και έναν(!) μαθητή μου που επιδιδόταν στο κάπνισμα, να διακόψει τη συνήθεια. Και ήδη φτάνουν στ’ αυτιά μου οι φωνές διαμαρτυρίας πολλών αναγνωστών για το θέμα που επέλεξα και για τον διδακτισμό με τον οποίο το πραγματεύομαι. Θα παρακαλέσω, εν τούτοις, τον αναγνώστη, πριν κλείσει οριστικά και με ένα ειρωνικό χαμόγελο αυτή τη σελίδα, να ξαναδιαβάσει τα στοιχεία που μας δίνει παραπάνω ο γιατρός. Μπορεί να υπάρχει ακόμα ανοιχτή γι’ αυτόν η έξοδος από το δικό του «κλαμπ των αυτοκαταστροφικών». Κι αν όχι γι’ αυτόν, ίσως για τα παιδιά του!

*Επί του πιεστηρίου: Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες από ανώνυμες πηγές, η νέα κυβέρνηση αποφάσισε αιφνιδιαστικά να θέσει την εφαρμογή του περιβόητου «αντικαπνιστικού νόμου» (sic) σε δημοψήφισμα! Ήδη καταγράφονται οι πρώτες ενδείξεις πανικού στις διεθνείς αγορές, και μια κατακόρυφη πτώση των μετοχών της καπνοβιομηχανίας παγκοσμίως...

Αναφορές:

[1]  Α. Πολίτης, «Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος: Ας επιμηκύνουμε τις ζωές μας!»

http://www.aixmi.gr/index.php/iatreia-diakophs-kapnismatos/

[2]  Ν. Δήμου, «Για την ελευθερία της βούλησης»

http://costas-sci.blogspot.com/2011/11/blog-post_11.html

[3]  Χ. Βάρβογλης: «Ο νους μας είναι ελεύθερος ή προγραμματισμένος;»

http://costas-sci.blogspot.com/2011/11/blog-post_6411.html

Τα ποτάμια δεν γυρίζουν πίσω... (Η τρομοκρατία του Δεύτερου Θερμοδυναμικού Νόμου)

Στη Θερμοδυναμική (που είναι κλάδος της Φυσικής) διατυπώνονται δύο θεμελιώδεις νόμοι. Ο Πρώτος Νόμος αφορά τη διατήρηση της ενέργειας και ακούγεται ως αυτονόητος (αν και έχει κάποιες λεπτές υφές): η ενέργεια που προσφέρεις σε ένα σύστημα είναι ισόποση με την αύξηση του ενεργειακού αποθέματος του συστήματος. Αν ο νόμος αυτός ήταν ο μοναδικός που δέσμευε την ύλη κατά τις μεταβολές της, ο κόσμος που ξέρουμε θα ήταν πολύ διαφορετικός: θα υπήρχε, π.χ., τρόπος να μη γερνάμε ποτέ (ίσως και να γίνουμε αθάνατοι), ενώ ο προϊστορικός άνθρωπος θα είχε ανακαλύψει το ψυγείο και το air conditioning με την ίδια ευκολία που έμαθε να ζεσταίνεται απ’ τη φωτιά!

Ο Δεύτερος Νόμος της Θερμοδυναμικής (ή «δεύτερο θερμοδυναμικό αξίωμα») βάζει ένα τέλος σε τέτοιες φιλοδοξίες. Αποτελεί ίσως την πιο σκληρή πραγματικότητα της Φύσης, μια αληθινή κατάρα του Δημιουργού πάνω στο δημιούργημά του. Λέει, με πολύ απλά λόγια, πως κάποια πράγματα που συμβαίνουν δεν είναι δυνατό να «ξε-συμβούν», πως το ποτάμι κάποιων φαινομένων δεν γυρίζει πίσω. Έτσι, π.χ., ενώ ένα ζεστό σώμα μπορεί αυθόρμητα να δώσει λίγη από τη ζέστη του σε ένα πιο κρύο, το αντίθετο είναι απίθανο (πρακτικά αδύνατο) να συμβεί: ένα κρύο σώμα δεν μπορεί, χωρίς εξωτερική παρέμβαση, να δώσει μέρος από τη λιγοστή του θερμότητα σε ένα ζεστό, έτσι που το ένα να γίνει ακόμα πιο κρύο και το άλλο ακόμα πιο ζεστό. Η ζέστη φεύγει και δεν γυρίζει ποτέ πίσω από μόνη της. Το ίδιο και η νεότητα στον άνθρωπο, που φεύγει ανεπιστρεπτί αφήνοντας πίσω της τη φθορά που οδηγεί στο γήρας και το θάνατο.

Αν το καλοσκεφτεί κανείς, όλοι οι φόβοι στον άνθρωπο σχετίζονται με το αμετάστρεπτο, την αδυναμία του να αναιρέσει μεταβολές που δεν του είναι επιθυμητές. Προσέχουμε την υγεία μας γιατί κάποιες βλάβες της μπορεί να μην αποκαθίστανται... Προσέχουμε τα πολύτιμα αντικείμενά μας γιατί κάποιες φθορές δεν επιδέχονται επιδιόρθωση... Αλλά, ο Δεύτερος Νόμος διέπει και λειτουργίες που ξεφεύγουν από τα όρια της Φυσικής και εισχωρούν σε άλλα «χωράφια», π.χ. της Κοινωνιολογίας ή της Οικονομίας: Η ανθρώπινη συμπεριφορά διαμορφώνει την κοινωνική συνείδηση (ή την κοινή γνώμη) με τρόπους που συχνά είναι μη-αντιστρέψιμοι. Η διακίνηση του χρήματος στο εσωτερικό και το εξωτερικό μιας χώρας μπορεί να μεταβάλει δυσμενώς την οικονομική πραγματικότητα της χώρας με τρόπο που να οδηγεί στην οικονομική της κατάρρευση, χωρίς δυνατότητα σωτηρίας.

Αν τα παραπάνω παραδείγματα σας θυμίζουν κάτι από την προσωπική σας εμπειρία, δεν κάνετε λάθος! Η ζωή είναι γεμάτη αγωνίες για όλων των ειδών τις ισορροπίες που μπορούν να ανατραπούν. Ανησυχούμε για τη φυσική μας κατάσταση, για τη φθορά των υλικών αγαθών που με κόπο αποκτήσαμε, τις οικονομίες που μαζέψαμε μια ζωή και μπορεί να χαθούν μέσα σε μια νύχτα, την κοινωνική υπόληψη που κατακτήσαμε και μπορεί να απειληθεί από έναν λάθος χειρισμό ή μια κακοτυχία... Αυτό που μένει στο τέλος είναι η συνειδητοποίηση ότι το μη-αντιστρεπτό είναι ο κανόνας του παιχνιδιού που μας επιτρέπει να παραμένουμε παίκτες στην παρτίδα της ζωής. Και η συνειδητότητα αυτή του πεπερασμένου των πραγμάτων και των αξιών οδηγεί αναπόφευκτα σε ένα αίσθημα ματαιότητας. Υπάρχει λοιπόν ευτυχία, ή μήπως είναι απλά μια συλλογή από στιγμιαίες ψευδαισθήσεις καλής ψυχολογικής διάθεσης; Τείνω να θεωρήσω το ερώτημα ρητορικό και την απάντηση αυτονόητη. Το συμπέρασμα είναι πως, ευτυχισμένη ζωή είναι εκείνη που διαρκεί αρκετά ώστε να συνειδητοποιήσουμε τη ματαιότητά της, και αρκετά λίγο ώστε να αντέξουμε τη συνειδητότητα αυτή...

Χάρης Βάρβογλης - Ο νους μας είναι ελεύθερος ή προγραμματισμένος;

Η ελευθερία της βούλησης των ανθρώπων είναι, ως σήμερα, ο ακρογωνιαίος λίθος όλων των θρησκειών και των κοινωνικών συστημάτων. Ωστόσο πρόσφατα εργαστηριακά πειράματα σε εγκεφάλους θηλαστικών ανοίγουν την πόρτα του ελέγχου της ανθρώπινης βούλησης από τον «Μεγάλο Αδελφό»

Σε μία από τις παραδόσεις του μαθήματος Ιστορία και εξέλιξη των ιδεών στη Φυσική δέχθηκα την ακόλουθη ενδιαφέρουσα ερώτηση από μια ομάδα φοιτητών. «Αν ήταν δυνατόν να ταξιδέψουμε πίσω στον χρόνο και να τοποθετήσουμε ξανά όλα τα σώματα του Σύμπαντος στις ίδιες αρχικές συνθήκες με αυτές που είχαν την προηγούμενη φορά, άραγε ο κόσμος θα εξελισσόταν με τον ίδιο ή με διαφορετικό τρόπο;». Οι φοιτητές, χωρίς να το ξέρουν, είχαν φθάσει μπροστά στο δίλημμα που είχε αντιμετωπίσει ο γάλλος μαθηματικός Λαπλάς πριν από 200 χρόνια, δηλαδή αν υπάρχει ελευθερία βούλησης του ανθρώπου ή αν η εξέλιξη του κόσμου είναι αυστηρά προκαθορισμένη από τους νόμους της Φυσικής. Ο Λαπλάς είχε γράψει στην εισαγωγή ενός βιβλίου όπου πραγματευόταν τη Θεωρία των Πιθανοτήτων: «Αν ένα ον γνώριζε, σε μια συγκεκριμένη στιγμή, όλες τις δυνάμεις της φύσης, καθώς και τις θέσεις και τις ταχύτητες των σωμάτων που υπάρχουν στο Σύμπαν, θα είχε πλήρη γνώση του παρελθόντος και του μέλλοντος κάθε αντικειμένου, ζωντανού ή άψυχου». Κατά τον Λαπλάς, λοιπόν, η έννοια της πιθανότητας οφείλεται μόνο στην ατελή γνώση που έχουμε για τις δυνάμεις και τις αρχικές συνθήκες δημιουργίας του Σύμπαντος. Ετσι ο Λαπλάς κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το μέλλον του κόσμου καθορίζεται μονοσήμαντα από τη σημερινή του κατάσταση, και άρα η ελευθερία βούλησης των ανθρώπων είναι μια αυταπάτη.

Διακόσια περίπου χρόνια μετά τον Λαπλάς, η άποψη των επιστημόνων είναι εντελώς διαφορετική. Αν ξαναγυρίζαμε τον χρόνο πίσω, ο κόσμος θα είχε ακολουθήσει διαφορετική οδό εξέλιξης, ως συνδυασμένο αποτέλεσμα της Κβαντομηχανικής και της Θεωρίας του Χάους, κλάδων της Φυσικής που δεν γνώριζε ο Λαπλάς. Σύμφωνα με την Κβαντομηχανική, ο χρόνος κατά τον οποίο θα συμβεί ένα φαινόμενο στον μικρόκοσμο, για παράδειγμα η ραδιενεργός διάσπαση ενός ατόμου, δεν είναι γνωστός. Απλώς γνωρίζουμε μόνο την πιθανότητα να συμβεί σε κάθε χρονική στιγμή. Αρα, σε μικροσκοπικό επίπεδο, το μέλλον δεν είναι μονοσήμαντα καθορισμένο από το παρόν. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι το φαινόμενο της διάσπασης ενός ατόμου είναι ασήμαντο γεγονός. Η θεωρία του Χάους όμως έχει δείξει ότι ασήμαντες αιτίες είναι δυνατόν να έχουν σημαντικότατα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, η απειροελάχιστη μετατόπιση μιας μπάλας στην κορυφή ενός βουνού προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση μπορεί να έχει ως συνέπεια την πτώση της μπάλας σε διαφορετικές κοιλάδες, που απέχουν μεταξύ τους εκατοντάδες χιλιόμετρα. Ετσι η διάσπαση ενός ατόμου σε άλλη χρονική στιγμή μπορεί να οδηγήσει σε διαφορετική εξέλιξη του Σύμπαντος! Κατά έναν ειρωνικό τρόπο όμως η ελευθερία της βούλησης του ανθρώπου, που επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά από τη Θεωρία του Χάους, κινδυνεύει να πληγεί ανεπανόρθωτα από την ίδια ακριβώς θεωρία! Ο λόγος είναι ότι εντελώς πρόσφατα πειράματα, που έγιναν σε εγκεφάλους ποντικών, έδειξαν ότι το ανώτερο όργανο του ανθρώπινου σώματος λειτουργεί ακολουθώντας τους νόμους της Θεωρίας του Χάους και, επομένως, είναι δυνατόν να επηρεαστεί από εξωτερικούς παράγοντες με μεθόδους που προβλέπει η θεωρία αυτή.

Ολα ξεκίνησαν από την πρόσφατη επιτυχία των βιολόγων να συντηρήσουν «ζωντανά» τεμάχια εγκεφάλου ποντικών σε δοκιμαστικούς σωλήνες. Η επιτυχία αυτή άνοιξε τον δρόμο για τη διεξαγωγή πειραμάτων με στόχο τη διερεύνηση του τρόπου λειτουργίας του εγκεφάλου και την ανακάλυψη πιθανών μεθόδων εξωτερικού ελέγχου αυτής της λειτουργίας. Το αξιοπερίεργο, για τον μη ειδικό, είναι ότι τα πειράματα αυτά διεξάγονται κατά κύριο λόγο όχι από νευρολόγους, αλλά από φυσικούς ειδικευμένους στη Θεωρία του Χάους! Ο λόγος για αυτή τη δραστηριότητα των φυσικών γίνεται εύκολα κατανοητός εκ των υστέρων, αν μελετήσει κανείς τα αποτελέσματα των πλέον πρόσφατων σχετικών πειραμάτων.

Οπως είναι γνωστό, ο εγκέφαλος αποτελείται από έναν πολύ μεγάλο αριθμό κυττάρων, που ονομάζονται νευρώνες. Ο κάθε νευρώνας συνδέεται με τους γειτονικούς του με τριχοειδείς προεκτάσεις, έτσι ώστε να μπορεί να διαβιβάζει σε αυτούς ηλεκτρικά σήματα. Η ανταλλαγή σημάτων μεταξύ των νευρώνων αποτελεί τον μηχανισμό με τον οποίο σκεπτόμαστε και είναι αυτή που προκαλεί την εκπομπή των κυμάτων που ανιχνεύονται με το εγκεφαλογράφημα. Εδώ και μια δεκαετία οι φυσικοί προσπαθούν να κατανοήσουν τη λειτουργία της ανταλλαγής των σημάτων κατασκευάζοντας απλά μαθηματικά μοντέλα, που ονομάζονται κυψελικά αυτόματα και νευρωνικά δίκτυα. Τέτοια μοντέλα έχουν μελετηθεί κατά κόρον τα τελευταία χρόνια με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών και έχει βρεθεί ότι η εξέλιξή τους περιγράφεται με πολύ μεγάλη ακρίβεια από απλές εξισώσεις που προκύπτουν από τη Θεωρία του Χάους. Μέχρι στιγμής έχει αποδειχθεί ότι με τη βοήθεια νευρωνικών δικτύων μπορούμε να περιγράψουμε εντελώς διαφορετικά φυσικά φαινόμενα, όπως, για παράδειγμα, η δημιουργία των ηλιακών κηλίδων και των σεισμών. Το ενδιαφέρον όμως είναι ότι και ο ίδιος ο εγκέφαλος, το τελειότερο ίσως δημιούργημα της εξέλιξης της ζωής στη Γη, ακολουθεί το ίδιο μαθηματικό μοντέλο, όπως απέδειξε ένα από τα πρόσφατα πειράματα σε τεχνητά διατηρημένο εγκεφαλικό ιστό. Συγκεκριμένα διαπιστώθηκε ότι οι νευρώνες, που σε μια χρονική στιγμή στέλνουν σήματα, δεν είναι διατεταγμένοι τυχαία αλλά αποτελούν ομάδες, οι διαστάσεις των οποίων ακολουθούν τον βασικό νόμο των νευρωνικών δικτύων. Επιπλέον η θέση και το μέγεθος αυτών των ομάδων μεταβάλλονται με τον χρόνο, όπως ακριβώς και στον εγκέφαλο ενός ζωντανού ποντικού, γεγονός που υποδηλώνει ότι το εγκεφαλικό τμήμα στον δοκιμαστικό σωλήνα «σκέπτεται» ακριβώς όπως και ένας εγκέφαλος σε πλήρη λειτουργία.

Στο δεύτερο πείραμα οι ερευνητές προχώρησαν ακόμη περισσότερο. Δεν περιορίστηκαν να διερευνήσουν τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου, αλλά προσπάθησαν να ελέγξουν τη λειτουργία του, με τη βοήθεια ενός ηλεκτρικού πεδίου. Το αποτέλεσμα ήταν πολύ εντυπωσιακό: αποδείχθηκε ότι με την κατάλληλη ένταση του πεδίου είναι δυνατόν να ελεγχθεί η διάδοση των εγκεφαλικών κυμάτων! Το αποτέλεσμα αυτό σίγουρα είναι μια από τις σπουδαιότερες ανακαλύψεις του αιώνα μας, γεννά όμως παράλληλα και σοβαρές ανησυχίες. Είναι πλέον ορατός ο κίνδυνος ο Μεγάλος Αδελφός όχι μόνο να παρακολουθεί τη συμπεριφορά μας, αλλά και να την ελέγχει.

ΤΟ ΒΗΜΑ, 17-04-2005

Κωδικός άρθρου: B14442H071

Πηγή

Ο Νίκος Δήμου για την ελευθερία της βούλησης

Ομιλία του Νίκου Δήμου

Θέμα: Για την ελευθερία της βούλησης

Ο όρος αυτός μου έφερε πολλές αναμνήσεις – αδιέξοδες, πολύωρες συζητήσεις στο Philosofisches Seminar 2, στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, μελέτες πολλών βιβλίων και ένα ποίημα σατιρικό που είχα γράψει πριν δεκαετίες με αυτό τον τίτλο:

Περί Ελευθερίας της Βουλήσεως

Θαύμαζα πάντα τους ανθρώπους που λένε πως έχουν «πειθαρχία»
έννοια για την οποία μέσα μου ουδέποτε ανακάλυψα αντιστοιχία.

Το να θέλω το Ένα και να κάνω το Άλλο επειδή «έτσι πρέπει»
είναι κάτι που δεν κατόρθωσα ποτέ – κι όποιος έχει μάτια βλέπει.

Όταν θέλω το Ένα κάνω το Ένα – και το κυριότερο
για να κάνω το Άλλο πρέπει να το θέλω πολύ περισσότερο.

Έχω πάντα την υπόνοια πως της πειθαρχίας οι οπαδοί
σίγουρα μας δουλεύουν και τούτο το λέω επειδή,

Ξέρω πως ήθελαν περισσότερο το Άλλο και απλώς προσποιούνται
πως ήθελαν τάχα το Ένα, μόνο για να ηρωοποιούνται.

Η συνέχεια είναι ακατάλληλη για ανήλικους, ιερείς και ψυχίατρους. Αλλά νομίζω πως η προβληματική του θέματος αναφέρεται με σαφέστατο τρόπο.

Θυμάμαι ακόμα τον καθηγητή μου στο Μόναχο Kurt Schilling που για το πρόβλημα αυτό μας είχε αφηγηθεί μία ιστορία.

«Ένας άνθρωπος στέκεται σε μία κεντρική πλατεία και κοιτάζει ψηλά. Κοιτάτε κι εσείς και δεν βλέπετε κάτι. Τον ρωτάτε: γιατί κοιτάς ψηλά; Σας απαντάει: Έτσι. Τον πιστεύετε; Σίγουρα όχι. Κι όμως, αν δεν αποδέχεστε το ‘έτσι’ έχετε ήδη απορρίψει την ελευθερία της βούλησης. Γιατί η ελευθερία αυτή είναι ακριβώς το ‘έτσι’ – η πράξη χωρίς αιτία και χωρίς κίνητρο».

Στο φοιτητικό μου αντίτυπο της «Κριτικής του Πρακτικού Λόγου» ξαναβρήκα τις υπογραμμίσεις και περιθωριακές σημειώσεις μου. Π. χ. στον Πρόλογο, όπου ο Καντ γράφει για την Ελευθερία (και τονίζει: «όχι με την ψυχολογική έννοια») ότι είναι απόλυτα απαραίτητη (υπογραμμίζει την Unentbehrlichkeit) αλλά και απόλυτα ακατανόητη (Unbegreiflichkeit). Θα έπρεπε, γράφει στην σελίδα 56, να βρεθεί «ένας νόμος της αιτιότητας μέσω ελευθερίας». (Ein Gesetz der Kausalität durch Freiheit).

Αυτός ο νόμος θα ήταν το «έτσι» του Schilling.

Είναι ενδιαφέρον να μιλάει κανείς σε ψυχιάτρους και ψυχοθεραπευτές για ελευθερία της βουλήσεως, όταν όλη η δουλειά τους είναι να βρίσκουν αιτίες για ψυχικές καταστάσεις, συμπεριφορές και πράξεις. Θα έλεγε κανείς ότι η έννοια της ελεύθερης βούλησης είναι ασυμβίβαστη με την ψυχιατρική. Μία απόφαση χωρίς αίτια, χωρίς κίνητρα, (αυτό σημαίνει ελεύθερη) θα ήταν αδύνατο να ερευνηθεί επιστημονικά. Θα ανήκε στον χώρο της μεταφυσικής – από τον οποίο έτσι κι αλλιώς προέρχεται η ιδέα μίας ελεύθερης βούλησης.

Ας πούμε μερικά ιστορικά.

Οι αρχαίοι δεν είχαν εντοπίσει κάποιο πρόβλημα. Ο γερμανός φιλόλογος Bruno Snell γράφει: «Μία βούληση με διάρκεια είναι κάτι ξένο για τους Έλληνες – η λέξη που αντιστοιχεί στο δικό μας ρήμα θέλω δεν υπάρχει στην γλώσσα τους».

Γι αυτούς υπήρχαν επιθυμίες (ορέξεις) και ο νους επεξεργαζόταν αυτές τις τάσεις και αποφάσιζε. Ο Αριστοτέλης χώριζε τα μέρη της ψυχής σε τρία: λογιστικό, θυμικό και επιθυμητικό. Η βούληση ανήκει στο λογιστικό «εν τω λογιστικώ γαρ η βούλησις». Η βούληση κινεί: «Εν δη το κινούν – το ορεκτικόν». «…ο μεν νους ου φαίνεται κινών άνευ ορέξεως – η γαρ βούλησις όρεξις – όταν δε κατά τον λογισμόν κινείται και κατά βούλησιν κινείται». Φυσικά υπάρχει και η περίπτωση της παράλογης επιθυμίας – που επιδιώκει κάτι επειδή, λανθασμένα, το θεωρεί καλό. Ο νους είναι πάντα σωστός αλλά η επιθυμία και φαντασία μπορεί να λανθάνουν. «Νους μεν ουν πας ορθός εστίν – όρεξις δε και φαντασία και ορθή και ουκ ορθή. (Περί Ψυχής 432 – 433).

Οι Στωικοί μιλούσαν για «εύλογον όρεξι» (δηλαδή λογική). Στις αρχαίες αναλύσεις η βούληση δεν ήταν η διαδικασία της επιλογής (αυτή την έκανε ο νους) ήταν απλώς ο μοχλός της απόφασης και άρα η αιτία της πράξης. Θέμα ελευθερίας δεν τίθεται σε κανένα αρχαίο στοχαστή. Ο άνθρωπος αποφασίζει είτε λογικά είτε παράλογα χωρίς να αναρωτιέται αν είναι ή όχι ελεύθερος να το κάνει. Σιωπηρά εξυπακούεται ότι – σε κάθε περίπτωση – είναι υπεύθυνος για την επιλογή του. Η ελευθερία του είναι η συμμόρφωση με τους νόμους – της φύσης του, της λογικής, του κόσμου.

“Οι άνθρωποι χρειάστηκαν έντεκα αιώνες μετά τον Αριστοτέλη για να εφεύρουν την ‘βούληση’» (pour inventer la “volonté”) γράφει ο ιστορικός της φιλοσοφίας R. A. Gauthier.

Στην Χριστιανική σκέψη η βούληση αυτονομείται – δεν υπόκειται πια στον λόγο αλλά στην θεία βούληση, δεν είναι ούτε λογική ούτε παράλογη είναι υπέρ τον λόγο. Στην σχολαστική φιλοσοφία υπάρχουν δύο τάσεις: η βουλησιαρχία (Scotus - voluntarismus) και η Θωμιστική νοησιαρχία.

Το πρόβλημα της ελευθερίας ουσιαστικά έχει τις ρίζες του στην χριστιανική θεολογία. Είναι σύμφυτο με πολλές πλευρές της μονοθεϊστικής σκέψης: με την σύλληψη ενός παντοδύναμου, πανάγαθου και παντογνώστη Θεού, με την παρουσία του κακού στον κόσμο και με την έννοια της αμαρτίας.

Η Θεοδικία απαιτεί μία εξήγηση για την παρουσία του πόνου, της οδύνης και του κακού στον κόσμο. Πως συμβιβάζεται με την έννοια ενός παντοδύναμου, πανάγαθου και παντογνώστη Θεού. Η ελεύθερη βούληση του ανθρώπου είναι μία δικαιολογία.

Δύσκολη δικαιολογία, γιατί πώς μπόρεσε ο τέλειος και πανάγαθος να φτιάξει έναν ατελή κόσμο γεμάτο κακία. Επιστρατεύεται ο μύθος του Σατανά – αλλά και αυτός δημιούργημα του Θεού δεν ήταν; Επιστρατεύεται ο μύθος της Πτώσης και της έξωσης από τον Παράδεισο – αλλά ποιος έπλασε τον όφη; Και δεν γνώριζε εκ των προτέρων ο Παντογνώστης τι θα έκαναν οι Πρωτόπλαστοι;

Τελικά ίσως οι μόνοι ελεύθεροι άνθρωποι ήταν ο Αδάμ και η Εύα – από την στιγμή όμως που άσκησαν την ελευθερία τους, παίρνοντας την λάθος απόφαση – όλοι οι υπόλοιποι ήμασταν καταδικασμένοι. Γεννιόμαστε όλοι χρεωμένοι με το Προπατορικό Αμάρτημα. Τι ωραίος μοχλός εξουσίας για το ιερατείο…

Η ιστορία του προβλήματος της ελεύθερης βούλησης ή αυτεξούσιου – όπως αποκαλείται σήμερα – είναι η προσπάθεια να διασωθεί φιλοσοφικά μία θεολογική σύλληψη. Και ο Καντ που, όπως είπαν, έδιωξε από την πόρτα τον Θεό με την Κριτική του Καθαρού Λόγου και τον έβαλε μέσα από το παράθυρο στην Κριτική του Πρακτικού Λόγου, έκανε απελπισμένες προσπάθειες διάσωσης, θεσπίζοντας ένα τρίτο χώρο ανάμεσα στα φαινόμενα και τα νοούμενα για να την στεγάσει. (Intelligibilia).

Ο John Locke θεωρούσε πως η έκφραση «ελεύθερη βούληση» απλά δεν έχει νόημα. Ο David Hume έγραψε πως όλη η αντιπαράθεση αφορά λέξεις (a verbal issue). Πρόκειται για μία λανθασμένη αίσθηση (false sensation or seeming experience) που συνδέεται με πολλές από τις δραστηριότητές μας την στιγμή που τις κάνουμε. Όταν τις ξανασκεφθούμε, συνειδητοποιούμε πως ήταν αναγκαίες και προκαθορισμένες. Ακριβώς την ίδια σκέψη διατυπώνει και ο Schopenhauer. Νιώθουμε πάντα πως αποφασίζουμε ελεύθερα – αλλά όταν αργότερα αναλύσουμε την κίνησή μας βλέπουμε πως ήταν μέσα στα πλαίσια μίας αναγκαιότητας.

Ενδιαφέρουσα είναι η ανάλυση που κάνει ο Nietzsche στο “Πέρα από το καλό και το κακό» (παρ. 19). Γράφει: «Οι φιλόσοφοι συνηθίζουν να μιλάνε για την βούληση σαν να ήταν το πιο γνωστό πράγμα στον κόσμο. [ ] Αλλά εμένα η βούληση μου φαίνεται πάνω από όλα κάτι το πολύπλοκο, κάτι που μόνο σαν λέξη έχει ενιαίο νόημα…». Συνεχίζει αναλύοντας τα περιεχόμενα μίας βούλησης: κατάσταση προς- και από-, αίσθηση, αίσθημα, σκέψη, πάθος (Affekt). Η ελευθερία της βούλησης χαρακτηριστικά του φαίνεται σαν «πάθος υπερτέρησης» (Überlegenheit-Affekt). Υπάρχει εκεί εντολή, διαταγή. «Ένας άνθρωπος που βούλεται προστάζει κάτι μέσα του το οποίο υπακούει – ή για το οποίο νομίζει πως υπακούει». Από εδώ, στη «Βούληση για Δύναμη» (Wille zur Macht) είναι μικρή η απόσταση.

O σύγχρονος βρετανός φιλόσοφος Galen Strawson αναπτύσσει την σκέψη ότι αν πάμε πίσω στα αίτια μίας απόφασης (που την νομίζουμε ελεύθερη) θα φτάσουμε σε κάποιο σημείο όπου ο Regressus, η αλυσίδα των αιτίων, θα τελειώσει – για τον απλούστατο λόγο ότι κανένας δεν μπορεί να είναι η αιτία του εαυτού του.

Και ή νευροεπιστήμη; Το μικροπεριβάλλον του εγκεφάλου είναι τόσο σύνθετο και οι φυσικοχημικές αντιδράσεις μέσα σε αυτό τόσο γρήγορες που ακόμα δεν έχει αποσαφηνιστεί τίποτα. Μέχρι στιγμής έχουν βρεθεί αρκετές ενδείξεις για την διασύνδεση αποφάσεων με ερεθίσματα. Ξέρουμε πώς επηρεάζουν διάφορες ουσίες την λειτουργία του εγκεφάλου. Την ουσία ελευθερία (που ουσιαστικά είναι απουσία ουσίας) και αν ακόμα την συναντήσει ο ερευνητής, φοβάμαι πως δεν θα μπορεί να την καταγράψει.

Μία επιστημονικά πιο βάσιμη ερμηνεία δίνει η εξελικτική θεωρία με την έννοια της «δαρβινικής πλάνης». Σύμφωνα με τον εξελικτικό βιολόγο Λευτέρη Ζούρο, αναλύεται σε τέσσερεις προτάσεις: 1. Η διαδικασία της οποίας είμαστε το αποτέλεσμα δεν οδηγεί κατ’ ανάγκη στην αντικειμενική γνώση του κόσμου. 2. Μεταξύ μιας ορθής και μίας λανθασμένης άποψης θα επικρατήσει εκείνη που προκαλεί την ταχύτερη εξάπλωση του γονιδίου, και 3. Αν το γονίδιο που εξαπλώνεται γρηγορότερα επάγει την λανθασμένη εντύπωση, τότε έχουμε μία «δαρβινική πλάνη». 4. Οι δαρβινικές πλάνες απορρίπτονται μέσω της επιστήμης.

Στις Δαρβινικές πλάνες συγκαταλέγει η επιστήμη την ιδιοκεντρική πλάνη, την τελεολογική, τις μεταφυσικές δοξασίες – και την αυταπάτη για την ελευθερία της βούλησης. Πρόκειται για πλάνες που μας βοηθάνε να ανταπεξέλθουμε στη μάχη της εξέλιξης – κάτι σαν «ζωτικά ψεύδη». Για μερικές μάλιστα, όπως οι μεταφυσικές δοξασίες, υπάρχει υπόνοια πως είναι καταγραμμένες και στο DNA μας.

Μία άλλη μεγάλη θεωρία – η ψυχαναλυτική – υπονόμευσε επίσης την έννοια του αυτεξούσιου. Ανάμεσα στο υποσυνείδητο και το Υπερεγώ ο χώρος για μία ελεύθερη απόφαση μοιάζει ελάχιστος. Δεν συνεχίζω για να μη θεωρηθεί ότι «κομίζω γλαύκας».

Είναι χαρακτηριστικό πως στην νεότερη φιλοσοφία το πρόβλημα της ελεύθερης βούλησης δεν εμφανίζεται καν, ή θεωρείται ψευδοπρόβλημα. Π. χ. στην επτάτομη «Εγκυκλοπαίδεια της Φιλοσοφίας» (Encyclopedia of Philosophy, Macmillan, επιμελητής Paul Edwards) δεν υπάρχει καν σχετικό άρθρο. Ο αναγνώστης παραπέμπεται στα λήμματα: «Choosing, Deciding and Doing», «Voluntarism» και «Determinism». Η έμφαση δίνεται σήμερα στην διεξοδική ανάλυση των βημάτων που οδηγούν σε μία απόφαση. Εκεί είναι επίσης δύσκολο να ανιχνευθεί η ελευθερία.

Φαινομενολογικά, αναλύοντας τα περιεχόμενα του συνειδητού, μπορούμε μόνο να διαπιστώσουμε την αίσθηση της ελευθερίας. Είναι αίσθηση ή ψευδαίσθηση; Σε ποιο βαθμό μπορεί μία συνειδητή απόφαση να επηρεάσει ρίχνοντας το βάρος της προς τα κίνητρα ή τα αντικίνητρα. Και πόσο πραγματικά ελεύθερη είναι αυτή η «συνειδητή απόφαση»;

Δεν μπορώ ούτε να φανταστώ με ποιον πειραματικό ή λογικό τρόπο μπορεί να αποδειχθεί η ελευθερία.

Δυστυχώς φοβάμαι ότι η μόνη φιλοσοφική παρηγοριά των οπαδών της ελεύθερης βούλησης είναι η ιστορία με το γάιδαρο του μεσαιωνικού φιλόσοφου Μπουριντάν. Ο μυθικός αυτός γάιδαρος πέθανε της πείνας ανάμεσα σε δύο ίδια δεμάτια χόρτου, τα οποία αποτελούσαν ακριβώς ίσα κίνητρα απόφασης.

Και τι (θα αναρωτηθεί κάποιος) συμβαίνει με το πρόβλημα της ευθύνης; Αν η βούληση δεν είναι ελεύθερη τότε κανείς δεν είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του!

Η αμαρτία μπορεί να προϋποθέτει την ελεύθερη βούληση – η ευθύνη όχι. Τιμωρούμε κάποιον για μια παράνομη πράξη, άσχετα από τα κίνητρά της. Δημιουργούμε, σαν οργανωμένη κοινωνία ένα σύστημα αντικινήτρων για την παραβατικότητα και διατυπώνουμε κανόνες για την συμπεριφορά. Γι αυτό μπορεί κάποιος να είναι νομοταγής χωρίς αυτό να γίνεται χάρη στην ελεύθερη βούληση. Π.χ. μπορεί να μη παραβαίνει τον νόμο από φόβο της τιμωρίας. Ανελεύθερο. Η τιμωρία είναι το αρνητικό αίτιο της πράξης του – ή, θετικά, η επιθυμία για σωστή συμπεριφορά.

Μόνο ένα ανταποδοτικό, εκδικητικό (retributive) σύστημα δικαιοσύνης προϋποθέτει την ελεύθερη βούληση για να τιμωρήσει. Αλλά ευτυχώς το Δίκαιο σήμερα βλέπει εντελώς διαφορετικά τον ρόλο της ποινής. Σε μία δικαιική κρίση, η ύπαρξη ελαφρυντικών μπορεί να γίνει δεκτή. Ακόμα και η πλήρης απαλλαγή λόγω μειωμένου καταλογισμού. Κάτι ξέρετε εσείς οι ψυχίατροι από παρόμοιες γνωματεύσεις. Όχι όμως απαλλαγή λόγω γενικής ανυπαρξίας ελεύθερης βούλησης.

Ηθικά μπορεί να ισχύει η κομψή γαλλική έκφραση: tout comprendre c’ est tout pardonner – νομικά και φιλοσοφικά το πρόβλημα είναι πιο περίπλοκο.

Αν η εισήγησή μου σας φάνηκε λίγο ανεκδοτολογική, συγχωρήστε με, φταίει το θέμα. Είναι πολύ δύσκολο να μιλήσεις για κάτι τόσο ασαφές και νεφελώδες, χωρίς να προσθέσεις στην ασάφεια και την σύγχυση. Προσπάθησα να μην διαπράξω αυτό το γνωστόν αμάρτημα. Άλλωστε η πρώτη μου αντίδραση, όταν πήρα την πρόσκληση, ήταν να κάνω μία εισήγηση εννέα μόνον λέξεων, ακολουθώντας την συμβουλή του Ludwig Wittgenstein στην γνωστή καταληκτική φράση του Tractatus Logico-Philosophicus: “Wovon man nicht sprechen kann, darüber muss man schweigen”. (Για ό,τι δεν μπορεί κανείς να μιλήσει πρέπει να σωπαίνε).

Πηγή: http://www.ndimou.gr/articledisplay.asp?time_id=606&cat_id=50

Aστεροειδής σε μέγεθος αεροπλανοφόρου περνά ξυστά από τη Γη!

Ο αστεροειδής 2005 YU55 σε εικόνα ραντάρ που ελήφθη λίγο μετά την ανακάλυψή του το 2005 (Πηγή: NASA/Cornell/Arecibo) 

 Πασαντίνα, Καλιφόρνια

Σχεδόν αόρατος για τα οπτικά τηλεσκόπια, αφού είναι πιο μαύρος από κάρβουνο, ένας αστεροειδής διαμέτρου 400 μέτρων -μεγαλύτερος από το μέσο αεροπλανοφόρο- θα βρεθεί τα ξημερώματα της Τετάρτης πιο κοντά στη Γη από ό,τι η ίδια η Σελήνη!

Ο διαστημικός βράχος, με την ονομασία 2005 YU55, θα περάσει σε απόσταση 324.600 χιλιομέτρων στη 01.28 ώρα Ελλάδας στις 9 Νοεμβρίου.

Η απόσταση ακούγεται μεγάλη, είναι όμως λίγο μικρότερη από τη μέση απόσταση Γης-Σελήνης στα 385.000 χιλιόμετρα. Το ίδιο το φεγγάρι θα βρεθεί ακόμα πιο κοντά στον αστεροειδή, σε απόσταση περίπου 241.000 χιλιομέτρων.

«Είμαστε 100% σίγουροι ότι δεν αποτελεί απειλή» διαβεβαίωσε ο Ντον Γιόμανς, επικεφαλής του προγράμματος NEO της NASA, το οποίο παρακολουθεί τους διαστημικούς βράχους που θα μπορούσαν δυνητικά να χτυπήσουν τη Γη.

Θέλοντας να διαψεύσει μια ποικιλία αστικών μύθων για το τέλος της ανθρωπότητας, η NASA διαβεβαίωσε επίσης ότι «η βαρυτική επίδραση του αστεροειδή δεν θα έχει μετρήσιμες συνέπειες για οτιδήποτε εδώ στη Γη, συμπεριλαμβανομένης της παλίρροιας και των τεκτονικών πλακών».

^{Η πορεία του 2005 YU55. Στην πραγματικότητα ο αστεροειδής περνά πάνω από το επίπεδο των τροχιών της Γης και της Σελήνης (Πηγή: NASA/JPL-Caltech) - ΠΑΤΗΣΤΕ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ}

 Έχουν περάσει 35 χρόνια από την τελευταία φορά που πλησίασε τόσο κοντά ένας αστεροειδής αυτού του μεγέθους, και η αμερικανική διαστημική υπηρεσία ελπίζει να συγκεντρώσει νέα στοιχεία για τη μορφολογία και τη σύσταση του βράχου. Σώματα αυτού του μεγέθους εκτιμάται ότι προσκρούουν στη Γη κάθε 100.000 χρόνια.

Αν έπεφτε στην ξηρά, υπολογίζει η NASA, ο 2005 YU55 θα δημιουργούσε κρατήρα με διάμετρο 6,4 χιλιόμετρα και βάθος πάνω από 500 μέτρα.

Μαύρη μπάλα

Ο 2005 YU55 παρακολουθείται από την ανακάλυψή του το 2005. Είναι ένα σχεδόν σφαιρικό σώμα που περιστρέφεται αργά και είναι πιο μαύρο από το κάρβουνο στα ορατά μήκη κύματος.

Οι αστρονόμοι τον κατατάσσουν στους αστεροειδείς κατηγορίας C, οι οποίοι περιέχουν άνθρακα σε υψηλές αναλογίες, πιθανώς και νερό.

Όπως επισήμανε ο Ντον Γιόμανς του προγράμματος NEO, ένα σώμα αυτής της κατηγορίας θα μπορούσε να είναι ο προορισμός της πρώτης επανδρωμένης αποστολής σε αστεροειδή, την οποία εξήγγειλε η κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα ως στόχο για την ερχόμενη δεκαετία.

Η ανακάλυψη παγωμένου νερού στον 2005 YU55 θα ήταν ένας σημαντικός επιπλέον λόγος -σύμφωνα με τον Γιόμανς, οι αστεροειδείς αυτού του είδους θα μπορούσαν κάποτε να χρησιμοποιούνται ως σταθμοί ανεφοδιασμού για αποστολές μεγάλης διάρκειας.

Η NASA ετοιμάζεται τώρα να μελετήσει τον 2005 YU55 με τα ραδιοτηλεσκόπια του Γκόλντστοουν στην Καλιφόρνια και του Αρεσίμπο στο Πουέρτο Ρίκο. Τα δύο γιγάντια όργανα λειτουργούν περίπου όπως τα ραντάρ, εκπέμποντας ραδιοκύματα τα οποία ανακλώνται πάνω στο στόχο.

Η ευκαιρία για τους αστρονόμους είναι εξάλλου σπάνια: Η τελευταία φορά που πλησίασε τόσο κοντά στη Γη ένα σώμα αυτού του μεγέθους ήταν το 1976, και η επόμενη θα έρθει το 2028.

Ακόμα ένα κοσμικό ραντεβού προβλέπεται για τις 13 Απριλίου του 2029, όταν ο αστεροειδής Απόφις, διαμετρου 270 μέτρων, θα περάσει σε εξαιρετικά μικρή απόσταση, αλλά δεν θα χτυπήσει.

Υπάρχει όμως μικρή πιθανότητα να προσκρούσει στον πλανήτη όταν επιστρέψει στις 13 Απριλίου 2036.

(Πηγή: in.gr)