Στη Θερμοδυναμική (που είναι κλάδος της Φυσικής) διατυπώνονται δύο θεμελιώδεις νόμοι. Ο Πρώτος Νόμος αφορά τη διατήρηση της ενέργειας και ακούγεται ως αυτονόητος (αν και έχει κάποιες λεπτές υφές): η ενέργεια που προσφέρεις σε ένα σύστημα είναι ισόποση με την αύξηση του ενεργειακού αποθέματος του συστήματος. Αν ο νόμος αυτός ήταν ο μοναδικός που δέσμευε την ύλη κατά τις μεταβολές της, ο κόσμος που ξέρουμε θα ήταν πολύ διαφορετικός: θα υπήρχε, π.χ., τρόπος να μη γερνάμε ποτέ (ίσως και να γίνουμε αθάνατοι), ενώ ο προϊστορικός άνθρωπος θα είχε ανακαλύψει το ψυγείο και το air conditioning με την ίδια ευκολία που έμαθε να ζεσταίνεται απ’ τη φωτιά!
Ο Δεύτερος Νόμος της Θερμοδυναμικής (ή «δεύτερο θερμοδυναμικό αξίωμα») βάζει ένα τέλος σε τέτοιες φιλοδοξίες. Αποτελεί ίσως την πιο σκληρή πραγματικότητα της Φύσης, μια αληθινή κατάρα του Δημιουργού πάνω στο δημιούργημά του. Λέει, με πολύ απλά λόγια, πως κάποια πράγματα που συμβαίνουν δεν είναι δυνατό να «ξε-συμβούν», πως το ποτάμι κάποιων φαινομένων δεν γυρίζει πίσω. Έτσι, π.χ., ενώ ένα ζεστό σώμα μπορεί αυθόρμητα να δώσει λίγη από τη ζέστη του σε ένα πιο κρύο, το αντίθετο είναι απίθανο (πρακτικά αδύνατο) να συμβεί: ένα κρύο σώμα δεν μπορεί, χωρίς εξωτερική παρέμβαση, να δώσει μέρος από τη λιγοστή του θερμότητα σε ένα ζεστό, έτσι που το ένα να γίνει ακόμα πιο κρύο και το άλλο ακόμα πιο ζεστό. Η ζέστη φεύγει και δεν γυρίζει ποτέ πίσω από μόνη της. Το ίδιο και η νεότητα στον άνθρωπο, που φεύγει ανεπιστρεπτί αφήνοντας πίσω της τη φθορά που οδηγεί στο γήρας και το θάνατο.
Αν το καλοσκεφτεί κανείς, όλοι οι φόβοι στον άνθρωπο σχετίζονται με το αμετάστρεπτο, την αδυναμία του να αναιρέσει μεταβολές που δεν του είναι επιθυμητές. Προσέχουμε την υγεία μας γιατί κάποιες βλάβες της μπορεί να μην αποκαθίστανται... Προσέχουμε τα πολύτιμα αντικείμενά μας γιατί κάποιες φθορές δεν επιδέχονται επιδιόρθωση... Αλλά, ο Δεύτερος Νόμος διέπει και λειτουργίες που ξεφεύγουν από τα όρια της Φυσικής και εισχωρούν σε άλλα «χωράφια», π.χ. της Κοινωνιολογίας ή της Οικονομίας: Η ανθρώπινη συμπεριφορά διαμορφώνει την κοινωνική συνείδηση (ή την κοινή γνώμη) με τρόπους που συχνά είναι μη-αντιστρέψιμοι. Η διακίνηση του χρήματος στο εσωτερικό και το εξωτερικό μιας χώρας μπορεί να μεταβάλει δυσμενώς την οικονομική πραγματικότητα της χώρας με τρόπο που να οδηγεί στην οικονομική της κατάρρευση, χωρίς δυνατότητα σωτηρίας.
Αν τα παραπάνω παραδείγματα σας θυμίζουν κάτι από την προσωπική σας εμπειρία, δεν κάνετε λάθος! Η ζωή είναι γεμάτη αγωνίες για όλων των ειδών τις ισορροπίες που μπορούν να ανατραπούν. Ανησυχούμε για τη φυσική μας κατάσταση, για τη φθορά των υλικών αγαθών που με κόπο αποκτήσαμε, τις οικονομίες που μαζέψαμε μια ζωή και μπορεί να χαθούν μέσα σε μια νύχτα, την κοινωνική υπόληψη που κατακτήσαμε και μπορεί να απειληθεί από έναν λάθος χειρισμό ή μια κακοτυχία... Αυτό που μένει στο τέλος είναι η συνειδητοποίηση ότι το μη-αντιστρεπτό είναι ο κανόνας του παιχνιδιού που μας επιτρέπει να παραμένουμε παίκτες στην παρτίδα της ζωής. Και η συνειδητότητα αυτή του πεπερασμένου των πραγμάτων και των αξιών οδηγεί αναπόφευκτα σε ένα αίσθημα ματαιότητας. Υπάρχει λοιπόν ευτυχία, ή μήπως είναι απλά μια συλλογή από στιγμιαίες ψευδαισθήσεις καλής ψυχολογικής διάθεσης; Τείνω να θεωρήσω το ερώτημα ρητορικό και την απάντηση αυτονόητη. Το συμπέρασμα είναι πως, ευτυχισμένη ζωή είναι εκείνη που διαρκεί αρκετά ώστε να συνειδητοποιήσουμε τη ματαιότητά της, και αρκετά λίγο ώστε να αντέξουμε τη συνειδητότητα αυτή...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου